Thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa bứt phá: Tháo gỡ "điểm nghẽn"

Chỉ thị số 10/CT-TTg về thúc đẩy phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký ban hành ngày 25/3/2025 yêu cầu phải thực hiện quyết liệt mục tiêu phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) một cách nhanh chóng, bền vững, tăng trưởng về số lượng, chất lượng, quy mô, hiệu quả hoạt động và đóng góp quan trọng vào nền kinh tế; phấn đấu từ nay đến năm 2030 có thêm ít nhất 1 triệu doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo ông Tuyên, những rào cản về chính sách và hạ tầng vẫn là “điểm nghẽn” kìm hãm tiềm năng cần được tháo gỡ.

- Theo ông, Chỉ thị 10/CT-TTg có những điểm nhấn nào quan trọng nhất và đâu là những thách thức lớn nhất trong việc triển khai chỉ thị này?

Theo tôi, chỉ thị này của Thủ tướng Chính phủ có một số điểm nhấn rất quan trọng đó chính là vấn đề cải cách thủ tục hành chính và phát triển hạ tầng. Về mặt chính sách, việc giảm 30% thời gian xử lý thủ tục, 30% chi phí tuân thủ, và bãi bỏ 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết trong năm 2025 là những cam kết mạnh mẽ. Điều này phản ánh tư duy chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, giảm gánh nặng giấy tờ, giúp doanh nghiệp tập trung vào sản xuất.
Về hạ tầng, chỉ thị cũng nhấn mạnh phát triển các hành lang kinh tế gắn với trung tâm mới như sân bay Long Thành và khu công nghiệp trọng điểm. Mục tiêu giải ngân 95% vốn đầu tư công năm 2025 cho thấy quyết tâm nâng cao năng lực kết nối, tạo điều kiện cho DNNVV tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Tuy nhiên, theo tôi khoảng cách giữa chính sách và thực thi vẫn là vấn đề nan giải nhất. Dù Chính phủ đã có nhiều nỗ lực cải cách, nhưng trên thực tế, nhiều địa phương chưa đồng bộ trong áp dụng. Một thách thức khác là tính liên kết trong quy hoạch hạ tầng. Các dự án lớn như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hay cảng biển trung chuyển cần sự phối hợp chặt chẽ giữa trung ương và địa phương. Nếu không, nguy cơ chồng chéo hoặc đầu tư dàn trải sẽ làm giảm hiệu quả. Ngoài ra, nhận thức của doanh nghiệp về các chính sách hỗ trợ còn hạn chế.

- Trên thế giới đã có rất nhiều nước có những mô hình phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa hiệu quả. Theo ông, Việt Nam có thể học hỏi và áp dụng được gì từ những mô hình đó?

Trên thế giới, Đức và Nhật Bản là hai ví dụ điển hình về việc biến DNNVV thành động lực tăng trưởng. Tại Đức, mô hình Mittelstand – những doanh nghiệp gia đình chuyên sâu vào thị trường ngách – đóng góp 54% GDP và 60% việc làm. Họ thành công nhờ chiến lược “Hidden Champions”: tập trung vào công nghệ cao, hợp tác chặt chẽ với viện nghiên cứu và ngân hàng địa phương. Trong khi đó, Nhật Bản thì nổi tiếng với “Chūshō Kigyō” – các doanh nghiệp vừa và nhỏ áp dụng triết lý “Monozukuri” (tinh thần chế tạo tỉ mỉ).

Ở điều kiện của Việt Nam, chúng ta có thể áp dụng các kinh nghiệm này bằng cách: Thứ nhất, xây dựng cụm liên kết ngành. Phát triển các khu công nghiệp tập trung như mô hình Hàn Quốc những năm 1980, nơi DNNVV hợp tác với tập đoàn lớn trong chuỗi cung ứng.
Thứ hai, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp công nghệ cao, tạo điều kiện để họ tham gia vào lĩnh vực bán dẫn, chế tạo chip – đang thu hút Samsung và Intel. Ngoài ra, việc đào tạo nhân lực số không thể bỏ qua.

- Với vai trò là lãnh đạo Hiệp hội Hỗ trợ phát triển công nghiệp Hải Phòng, ông có thể đưa ra thêm một số kiến nghị, đề xuất để Chỉ thị 10/CT-TTg thực sự là một “cú hích” cho sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp địa phương trong giai đoạn tới?

Thứ nhất, cần tăng cường đào tạo nhân lực số và hỗ trợ chuyển đổi công nghệ. Cần xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ số, IoT, AI cho doanh nghiệp, phối hợp với các trường đại học và tổ chức quốc tế.

Thứ hai, cần có sự thúc đẩy liên kết vùng và mở rộng chuỗi cung ứng. Phát triển các cụm liên kết ngành tại các khu công nghiệp trọng điểm như Đình Vũ – Cát Hải, kết nối doanh nghiệp lớn (ví dụ: VinFast) với SMEs trong sản xuất phụ trợ.

Thứ ba, chúng ta cần các giải pháp tài chính linh hoạt và giảm rủi ro cho doanh nghiệp. Theo tôi, Ngân hàng Nhà nước cần mở rộng Quỹ Bảo lãnh tín dụng, nâng mức bảo lãnh tối đa lên 70% (hiện nay là 50%) cho các dự án công nghệ xanh hoặc nông nghiệp sạch.

Ngoài ra, cũng cần thí nghiệm mô hình “hợp đồng xanh”, nơi ngân hàng cam kết lãi suất ưu đãi nếu doanh nghiệp đạt chuẩn ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị), như kinh nghiệm từ Đức và Nhật Bản.

Cuối cùng, cần xây dựng chính sách đặc thù cho doanh nghiệp địa phương. TP Hải Phòng cần có cơ chế ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (giảm 30% trong 3 năm đầu) cho các SMEs tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, kết hợp hỗ trợ mặt bằng sản xuất. Đồng thời, cần thành lập Trung tâm Hỗ trợ Pháp lý miễn phí trực thuộc các Hiệp hội, làng nghề tập trung giải quyết tranh chấp hợp đồng và tư vấn tiêu chuẩn xuất khẩu, giống như mô hình của Hiệp hội doanh nghiệp Bà Rịa – Vũng Tàu đã từng làm trước đây.

- Trân trọng cảm ơn ông!