Đồng bộ giải pháp phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại

>>> Buôn lậu, gian lận thương mại: Diễn biến phức tạp cả đường bộ lẫn đường biển

“Nhức nhối” buôn lậu khu vực biên giới

Chia sẻ tại Diễn đàn “Chống buôn lậu, gian lận thương mại, uy tín doanh nghiệp và quyền lợi người tiêu dùng” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức ngày 11/1, ông Đỗ Hồng Chung, Phó Chánh Văn phòng Ban chỉ đạo 389 Quốc gia cho biết trong năm qua, tình trạng buôn lậu, giạn lận thương mại diễn ra rất phức tạp ở nhiều địa bàn có đường biên giới. Điển hình như Lai Châu, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Quảng Trị, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An, Tây Ninh, Long An, Kiên Giang, An Giang.

Theo đó, các mặt hàng trọng tâm gồm thuốc lá điếu, đường cát, bia, rượu, thời trang, phụ kiện thời trang, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thuốc tân dược, gỗ xây dựng và cả gia súc, gia cầm, thuỷ hải sản... Ngoài ra, cũng có cả mặt hàng thuộc danh mục nhà nước cấm gồm ma túy, pháo nổ, động vật quý hiếm, hay một số mặt hàng mang tính chất đặc thù giá trị lớn như vàng và ngoại tệ. Nhìn chung các mặt hàng buôn lậu đều có giá trị cao và nhằm mục đích trốn thuế.

Đi cùng với hàng lậu còn có hàng nhái, hàng giả các thương hiệu nổi tiếng, vi phạm bản quyền sở hữu trí tuệ của các doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Đặc biệt trong nước hiện nay xuất hiện tình trạng sản xuất hàng giả có quy mô lớn, như vụ việc công an tỉnh Thanh Hóa vừa qua đã thu giữ lượng lớn thực phẩm chức năng, ước tính hơn 10 tỷ đồng.

Đến ngày 25/12/2023, Đội Quản lý thị trường số 25 của Cục Quản lý thị trường Hà Nội cũng thu giữ hàng hóa thành phẩm nguyên liệu sản xuất thực phẩm chức năng lên đến 50 tấn.

“Có thể thấy, các hành vi vi phạm trong hoạt động thương mại gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người dân, đến doanh thu của doanh nghiệp và thất thu ngân sách nhà nước. Không chỉ vậy, nó còn hình thành môi trường kinh doanh không lành mạnh, cạnh tranh không sòng phẳng tác động xấu đến môi trường kinh doanh trong nước”, ông Đỗ Hồng Trung nhận xét.

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng nhức nhối kể trên, theo ông Trung, hiện nay một số địa phương vẫn chưa sát sao, đôn đốc chỉ đạo đối với công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại. Công tác tuyên truyền cũng chưa thường xuyên, liên tục, dẫn đến nhu cầu mua sắm các vật dụng tiêu dùng của người dân còn cao, từ đó nguồn cung tiếp tục xuất hiện để đáp ứng nhu cầu.

Mặt khác, việc chia sẻ thông tin của người dân đến lực lượng chức năng còn hạn chế, doanh nghiệp thì e ngại ảnh hưởng đến chính nhãn hàng của mình và các cơ chế chính sách trong chống buôn lậu còn chồng chéo...

Tương tự, ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ, QLTT cho biết, mặc dù tình hình suy thoái kinh tế và sức mua của người tiêu dùng sụt giảm, nhưng tình hình buôn lậu gian lận thương mại thì chưa giảm đi nhiều.  

Mặc dù các lực lượng chức năng đã vào cuộc tích cực, nhưng trong dịp Tết, nhất là Tết Nguyên đán 2024 sắp tới, các đối tượng đã sử dụng các phương thức, thủ đoạn mới để tối đa lợi nhuận thu được trong việc gian lận thương mại. Các phương thức mới như che giấu nguồn gốc hàng hóa, đánh tráo, rút ruột hàng hóa, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới vẫn diễn ra.

Thông tin từ Cục Quản lý thị trường cho thấy, vùng biên giới phía Bắc do nước bạn đã tiến hành rào biên giới, nên các đối tượng đã đối phó bằng cách xây dựng các kho hàng, tập kết hàng và sử dụng người bản địa hay người nước bạn, thậm chí vào sâu trong nội địa để giao dịch. Sau khi có hoạt động thì sẽ thông qua các hoạt động khác để chuyển về Việt Nam tiêu thụ.

Về vận chuyển hàng hóa, nhiều ý kiến nói rằng có trách nhiệm của đơn vị chuyển phát trong việc vận dụng các quy định pháp luật đối với việc chuyển phát gây khó khăn, cũng như không hợp tác với các cơ quan chức năng trong việc kiểm tra hàng hóa lưu thông.

Với các thủ đoạn mới như vậy khiến lực lượng quản lý thị trường khi xác định địa điểm tập kết các kho hàng, bến bãi gặp nhiều thách thức. Một phần nữa cũng là do các đối tượng đã đưa các tụ điểm sản xuất về những vùng sâu vùng xa, hẻo lánh ít người qua lại, sản xuất theo đơn đặt hàng, sau giao hàng rất nhanh và tẩu tán, gây khó khăn trong việc lần theo dấu vết.

“Đối với hàng hóa vận chuyển lưu thông trong nội địa thì hành vi có thể chuyển sang khởi tố khó khăn hơn rất nhiều so với việc chứng minh hành vi buôn lậu, vận chuyển hàng hóa gian lận qua biên giới. Tuy nhiên lực lượng Quản lý thị trường đã khởi tố được 174 vụ án, đây cũng là một điều rất đáng mừng”, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ, QLTT chia sẻ.

Ở góc độ cơ quan Hải quan, ông Nguyễn Văn Hoàn, Phó Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan cũng đánh giá tình hình buôn lậu, gian lận thương mại của các đối tượng rất nhiều, khiến các doanh nghiệp làm ăn chính đáng gặp khó khăn cũng như người tiêu dùng bỏ tiền thật nhưng lại mua phải hàng giả; đi kèm với đó là bệnh tật và những hệ lụy khác...

Tuy nhiên, lực lượng toàn ngành hải quan rất mỏng tại các cửa khẩu, mặc dù theo đánh giá về phía đường bộ phía Bắc, nước bạn đã lập hàng rào và đưa có các camera quan sát, hạn chế buôn lậu qua đường biên giới, nhưng khi làm chặt đường bộ thì lại xảy ra qua đường hàng không và biên giới phía Tây.

>>> TP.HCM: Phát hiện 532 vụ buôn lậu, gian lận thương mại trong tháng 10

Đồng bộ giải pháp, áp dụng công nghệ mới

Thêm một vấn đề nổi cộm gần đây đó là kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng trong môi trường thương mại điện tử, trong bối cảnh những năm gần đây, các nền tảng này đã có sự phát triển vượt bậc.

Ông Nguyễn Đức Lê đánh giá, đây là môi trường rất dễ xóa dấu vết, nếu đối tượng phát hiện cơ quan chức năng theo dõi để xử lý, thì có thể lập tức xóa thông tin và làm các thủ đoạn tinh vi khác để tẩu tán hàng hóa.

Khi kiểm tra trên các nền tảng mạng xã hội, có những đối tượng đã livestream bán hàng nhưng thực tế không có hàng, mà sau khi nhận được đơn thì mới đặt hàng của các đối tượng khác, rồi vận chuyển từ biên giới, từ nơi sản xuất, tập kết về các chung cư, nhà ở và thông qua hệ thống chuyển phát nhanh để giao hàng.

“Năm 2023 là năm đầu tiên triển khai đề án 319, lực lượng Quản lý thị trường đã tiến hành xử lý được 676 vụ vi phạm - con số còn tương đối khiêm tốn so với quy mô vi phạm hiện nay trên môi trường thương mại điện tử. Tuy nhiên, chúng tôi cũng đang cố gắng để đạt được mục tiêu đề án đặt ra, đến năm 2025 sẽ có những biện pháp tốt hơn, áp dụng công nghệ tiên tiến hơn trong công tác phòng chống, ngăn chặn gian lận thương mại”, ông Lê bày tỏ.

Về giải pháp, đại diện Ban chỉ đạo 389 Quốc gia cho rằng cần đồng bộ các giải pháp và có sự phối hợp giữa các cơ quan, doanh nghiệp, người dân, cụ thể như: Thứ nhất, trong thời gian tới, lực lượng chức năng cần tiếp tục thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ, Trưởng ban Chỉ đạo 389 Quốc gia triển khai các kế hoạch chuyên đề chống gian lận, buôn lậu hàng giả, hàng nhái. “Vào dịp cuối năm, các lực lượng chức năng thường có các chương trình cao điểm trong công tác này và đối với Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia vừa qua đã ban hành kế hoạch số 115 để tăng cường cao điểm chống buôn lậu gian lận thương mại trước trong và sau Tết”.

Thứ hai, nắm chắc tình hình tuyến đường, địa bàn, đối tượng; tăng cường công tác chỉ đạo, đôn đốc kiểm tra các cấp, ngành một cách thường xuyên liên tục; kết hợp chia sẻ thông tin giữa các lực lượng chức năng liên tỉnh liên tuyến phối hợp chặt chẽ ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động thương mại trên các tuyến biên giới, đường biển, đường bộ có cửa khẩu và đường hàng không.

Thứ ba, xử lý nghiêm túc những hành vi bao che, bảo kê tiếp tay cho các hoạt động gian lận thương mại, buôn lậu, tăng cường tuyên truyền đến người dân doanh nghiệp về tác hại của những vấn đề này.

Thứ tư, người dân cần nói không với hàng hoá gian lận, đây là một công tác hữu hiệu trong công tác chống buôn lậu, hàng nhái, hàng giả trong thời gian tới.