[eMagazine] Ngân hàng Việt 2021 - Một năm nhìn lại

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng

Tháng 11 năm 2020, Quốc hội đã phê chuẩn bổ nhiệm bà Nguyễn Thị Hồng giữ chức Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam với tỉ lệ 97,08% số phiếu tán thành. Đây là nữ Thống đốc đầu tiên trong lịch sử thành lập Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam.

Trong suốt năm 2021, nữ Thống đốc sinh năm 1968, có hơn 30 năm kinh nghiệm trong ngành ngân hàng, đã được thử thách bản lĩnh điều hành chính sách tiền tệ, tỷ giá nhằm hỗ trợ ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát, giữa bối cảnh đầy thách thức của COVID-19 lần thứ tư bùng phát, dư địa tiền tệ đã bị thu hẹp bởi các hỗ trợ ở 2020 và áp lực giữ lành mạnh sức khỏe hệ thống lẫn nghi vấn và điều tra thao túng tỷ giá Mỹ đặt ra từ 2020… Nhiều dấu ấn điều hành tiền tệ đã được ghi nhận với: Lãi suất điều hành được giữ nguyên như 2020, lãi suất cho vay tích cực được kéo giảm; tỷ giá ổn định, tăng trưởng tín dụng tích cực tạo đà cho tăng trưởng GDP trong cả năm 2021, thúc đẩy thanh toán không tiền mặt…

Worl Bank đánh giá Việt Nam đã có chính sách điều hành tiền tệ tích cực và hỗ trợ tốt cho nền kinh tế trong những tháng đầu 2021. Giai đoạn cuối năm, với dư địa hẹp dần, World Bank khuyến nghị tiền tệ nên được phối hợp và tận dụng sâu hơn tài khóa để hỗ trợ nền kinh tế tăng trưởng trở lại, do khu vực tài chính ngân hàng có thể tiềm ẩn nợ xấu vì dịch COVID-19 trong tương lai.

Ngày 3/12, Bộ Tài chính Mỹ công bố báo cáo bán niên về chính sách vĩ mô và ngoại hối của các nước đối tác thương mại lớn của Mỹ. Trong đó,  Bộ Tài Chính Mỹ đồng thời kết luận rằng cả Việt Nam và Đài Loan (Trung Quốc) vẫn tiếp tục đáp ứng được ba tiêu chí theo Đạo luật Xúc tiến và Tăng cường Thương mại năm 2015 (Đạo luật 2015) trong giai đoạn đánh giá, tức tái khẳng định Việt Nam hoàn toàn thoát “án” thao túng tiền tệ.

Trước đó, tháng 7/2021, nữ Thống đốc NHNN Việt Nam Nguyễn Thị Hồng đã có cuộc gặp trực tuyến song phương cùng nữ Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Janet Yallen. Tại cuộc gặp, Cơ quan quyền lực Bộ Tài chính Mỹ đã chủ động thông báo Mỹ và Việt Nam đạt được thỏa thuận minh bạch trong chính sách tiền tệ, chấm dứt chuỗi thông tin gắn mác thao túng tiền tệ đối với Việt Nam.

Việt Nam và Mỹ đạt được thỏa thuận trên đã tái khẳng định chính sách tỉ giá của Việt Nam nằm trong khuôn khổ chính sách tiền tệ chung, phù hợp với thực tế thị trường ngoại tệ tại Việt Nam và cam kết quốc tế của Việt Nam. Với mục tiêu xuyên suốt là ổn định kinh tế vĩ mô và không nhằm tạo lợi thế cạnh tranh không công bằng trong thương mại quốc tế, việc thoát nghi vấn “thao túng tiền tệ” giúp Việt Nam thuận lợi trong chính sách tỷ giá, linh hoạt ngoại hối, các doanh nghiệp cũng thuận lợi hơn khi “quẳng gánh lo” bị áp thuế liên quan đến hoạt động tiền tệ.

COVID-19 đã khiến ngành ngân hàng Việt Nam có nhiều chính sách điều hành áp dụng không giống như trong giai đoạn bình thường. Một ví dụ là kế hoạch cấp room tăng trưởng tín dụng theo quý, được cho là phải bám sát và linh hoạt với những biến động của nền kinh tế trước dịch bệnh, lạm phát, cùng các biến số vĩ mô khác.

Tuy nhiên, điều này không cản trở việc hấp thụ tín dụng, ngoại trừ giai đoạn suy giảm nhu cầu vay do nhiều tỉnh thành địa phương phải giãn cách xã hội kéo dài và đã nhanh chóng có sự phục hồi trở lại ngay sau khi nới lỏng giãn cách.

Tính đến ngày 20/12/202, NHNN cho biết tăng trưởng tín dụng ước đạt 12,97%. Trong những ngày cuối năm, với 2 đợt nới room tín dụng vừa diễn ra, tăng trưởng tín dụng sẽ diễn biến tích cực hơn và dự kiến đạt khoảng 14%.

Hỗ trợ giảm lãi suất vay tiếp tục là một trong những định hướng điều hành tiền tệ của ngành ngân hàng năm 2021. NHNN cho biết mặt bằng lãi suất huy động và cho vay năm 2021 đã tiếp tục giảm so với năm 2020. Lãi suất cho vay đã giảm 1% trong năm 2020 và xu hướng giảm lãi suất này vẫn tiếp tục trong hơn nửa năm 2021 với mức giảm khoảng 0,66%/năm.

Các TCTD đã miễn, giảm, hạ lãi suất cho trên 1,96 triệu khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch với dư nợ hơn 3,87 triệu tỷ đồng; tổng số tiền lãi lũy kế đến nay TCTD đã miễn, giảm, hạ cho khách hàng khoảng 34.900 tỷ đồng

Ngoài ra, cho vay mới lãi suất thấp hơn so với trước dịch với doanh số lũy kế từ 23/01/2020 đến nay đạt trên 7,4 triệu tỷ đồng cho khoảng trên 1,3 triệu khách hàng.

Tuy nhiên, trong suốt cả năm qua, cùng với khó khăn của các thành phần trong nền kinh tế có phần đối lập với sự tăng trưởng đầy tích cực của hầu hết các TCTD, vẫn còn nhiều ý kiến cho rằng ngành ngân hàng cần giảm lãi suất mạnh hơn nữa. Hiện, các doanh nghiệp trong nền kinh tế đang chờ đợi gói hỗ trợ cấp bù lãi suất với kỳ vọng tiếp vốn rẻ hơn trong 2022.

Tiếp nối Thông tư 01/2020, NHNN đã triển khai để các TCTD thực hiện cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn giảm lãi phí, giữ nguyên nhóm nợ với Thông tư 03/2021 và Thông tư 14/2021, phạm vi hỗ trợ được mở rộng hơn, thời gian hỗ trợ kéo dài hơn.

Tính đến ngày 20/12/2021, các TCTD đã cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ với giá trị nợ lũy kế từ khi có dịch khoảng 607.000 tỷ đồng, hiện có khoảng 775.000 khách hàng bị ảnh hưởng bởi dịch được cơ cấu lại nợ, với dư nợ trên 296.000 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, đáng chú ý ngành ngân hàng đang triển khai trích lập dự phòng rủi ro theo lộ trình 3 năm tới 2023 và thực hiện kéo dài miễn, giảm lãi phí cũng như cơ cấu lại nợ đến hết 30/6/2022.

Quyết định số 1813/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025 với nhiều mục tiêu được đặt ra. Trong đó, mục tiêu đặt ra đến cuối năm 2025, giá trị thanh toán không dùng tiền mặt gấp 25 lần GDP. Giá trị thanh toán không dùng tiền mặt gấp 25 lần GDP; thanh toán không dùng tiền mặt trong thương mại điện tử đạt 50%; từ 80% người dân từ 15 tuổi trở lên có tài khoản giao dịch tại ngân hàng hoặc các tổ chức được phép khác; tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ thanh toán của người dân; tăng số lượng điểm chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt lên trên 450 nghìn điểm.

Chính phủ cũng đề ra mục tiêu tốc độ tăng trưởng bình quân về số lượng và giá trị giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt đạt 20-25%/năm; tốc độ tăng trưởng bình quân về số lượng giao dịch qua kênh điện thoại di động đạt 50-80%/năm và giá trị giao dịch đạt 80-100%/năm; tốc độ tăng trưởng bình quân số lượng và giá trị giao dịch qua kênh Internet đạt 35-40%/năm; tỷ lệ cá nhân, tổ chức sử dụng phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt qua các kênh thanh toán điện tử đạt 40%... cùng một số mục tiêu khác.

Trong tháng 12, NHNN đã có quyết định số 2006/QĐ-NHNN Ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Quyết định số 1813, với nhiều giải pháp đồng bộ. Đáng chú ý, việc nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách về tiền kỹ thuật số quốc gia là một trong những nhiệm vụ ưu tiên của NHNN nhằm triển khai đề án thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam thời gian tới. Đây được xem đề xuất phù hợp xu hướng toàn cầu khi hàng loạt ngân hàng trung ương đã nghiên cứu, thí điểm, lên kế hoạch phát hành tiền kỹ thuật số, phục vụ thúc đẩy thanh toán, giao dịch không tiền mặt và nâng cao vị thế đồng tiền pháp định quốc gia.

Tăng vốn và chia cổ tức giúp các ngân hàng Big 4 tiếp tục nâng cao năng lực cạnh tranh. Ảnh: VCB

2021 là năm vui của cổ đông các ngân hàng lớn đã niêm yết Vietcombank, VietinBank và BIDV, không chỉ bởi cổ phiếu đã quay lại vị thế vua và tăng vùn vụt trên thị trường chứng khoán, mà đây cũng là năm các ngân hàng được duyệt chia cổ tức tiền mặt, phát hành cổ phiếu tăng vốn để tăng năng lực cạnh tranh trên thị trường.

Theo đó, việc chia cổ tức tiền mặt của các ngân hàng được cho là một trong những giải pháp để “chia sẻ gánh nặng ngân sách” với Chính phủ và nền kinh tế, khi trên thực tế, cổ đông lớn kiểm soát lợi ích kinh tế tại các ngân hàng này vẫn là NHNN.

Việc được Quốc hội, Chính phủ phê duyệt phát hành tăng vốn kịp thời không chỉ giúp các ngân hàng duy trì vị trí Big 4 top đầu trong thị trường tài chính, còn thêm điều kiện để hỗ trợ nền kinh tế trong các chương trình. Ví dụ trong chương trình 16 ngân hàng cam kết với Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam để hạ lãi vay, theo thống kê, lần lượt Agribank, Vietcombank, BIDV và VietinBank là các ngân hàng đi đầu, chiếm đại đa số tổng giá trị lãi vay đã giảm cho hàng triệu khách hàng.

VPBank là ngân hàng có thương vụ bán vốn ở công ty con giá trị "khủng" nhất năm 2021. Ảnh: VPB

3 ngân hàng đứng đầu về các thương vụ giao dịch vốn khủng năm nay là VPBank, VietinBank và SHB. Trong đó, dẫn đầu phải kể đến SHB với thương vụ bán vốn FeCredit và dự kiến sẽ ghi nhận thu nhập bất thường 90% khoản giá trị bán vốn tới 1,4 tỷ USD cho đối tác Nhật.

Những ngày gần cuối năm, VPBank vừa tiếp tục nới room ngoại lên 17%, tỷ lệ đủ để ngân hàng có thể phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông chiến lược nước ngoài tối đa 15% vốn điều lệ sau khi phát hành.

Những thương vụ thoái vốn, giảm tỷ lệ sở hữu tại 3 công ty con của VietinBank theo kế hoạch ngân hàng đề ra trước đó, gồm giao dịch chuyển nhượng vốn tại VietinBank Leasing cho đối tác nước ngoài hay xem xét có lộ trình giảm tỷ lệ sở hữu tại Chứng khoán VietinBank (VietinBankSC) từ mức nắm giữ hiện tại (75,6%) xuống mức 50%, đồng thời tìm kiếm các đối tác tham gia góp vốn để mở rộng hoạt động của VietinBankSC và quỹ VietinBank Capital tiếp tục hoàn trả một phần vốn góp cho VietinBank… cũng được cho sẽ giúp VietinBank ghi nhận thêm hàng ngàn tỷ đồng lợi nhuận ngay trong năm nay. Tuy nhiên, trong trường hợp chưa hoàn tất, các giao dịch này có thể sẽ được ghi nhận đầy đủ vào 2022.

Cũng bán vốn tại Công ty tài chính, SHB thỏa thuận bán 100% vốn SHB Finance cho Krungsri, một đại gia tài chính Thái Lan với giá 5,1 tỷ baht (3.600 tỷ đồng) và chia làm 2 đợt, được ghi nhận như một trong những thương vụ tài chính có ý nghĩa cả về giá trị lẫn sự thay đổi trong bức tranh cạnh tranh tài chính tiêu dùng Việt. Bên cạnh đó, SHB cũng đang tiến hành chào bán cổ phần nhà đầu tư nước ngoài và nhà đầu tư chiến lược nước ngoài.

Sau SHB, các thương vụ như MSB bán FCCom với dự kiến thu về 2.000 tỷ đồng cũng là “deal” đáng được mong đợi.

Chủ tịch HĐQT SHB ông Đỗ Quang Hiển trao Quyết định bổ nhiệm ông Đỗ Quang Vinh giữ chức Phó Tổng Giám đốc SHB. Ảnh: SHB

Không phải là những vụ M&A – thâu tóm sáp nhập diễn ra tưng bừng và ồn ào như những năm trước đây, cuộc thay máu và đổi ngôi tại các ngân hàng được hoàn tất trong năm 2021 khá lặng lẽ. Đi cùng là những nhà lãnh đạo trẻ ngân hàng được bổ nhiệm, hứa hẹn một thời kỳ thay đổi tại các nhà băng đang lên chiến lược mới, thậm chí có thể thay đổi thương hiệu mới và định hướng phát triển tới đây.

Bên cạnh đó, cuộc đổi ngôi với các Banker còn xuất hiện tại các ngân hàng có sự kế thừa và mang tính thử thách với những nhà kế nghiệp…

Có thể kể những Bankers trẻ thế hệ mới xuất hiện từ các cuộc “đổi ngôi” sở hữu hay đào tạo nhà kế nghiệp trong năm như CEO Sunshine Nguyễn Thị Thu Hằng nay là Chủ tịch HĐQT Kienlong Bank, bà Bùi Thị Thanh Hương - Chủ tịch HĐQT NCB, ông Dương Nhất Nguyên - Chủ tịch Vietbank, ông Đỗ Quang Vinh - P.TGĐ SHB, bà Lê Thu Thủy - TGĐ SeABank, hay ông Trần Hùng Huy, vị Chủ tịch trẻ đã kế thừa ACB thành công sau giai đoạn tái cơ cấu…

Cuộc đổi ngôi lãnh đạo với sự xuất hiện của các Banker trẻ đang hứa hẹn những bước thay đổi tại chính ngân hàng đó và cả trên hệ thống ở thời kỳ của Bank 4.0.