Hà Tĩnh: Bao giờ hết cảnh "buồn trông"...về Khu lưu niệm Nguyễn Du?

CAO SƠN• 06/09/2022 03:00

Theo quy hoạch được Thủ tướng phê duyệt, Khu lưu niệm Nguyễn Du (ở xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) sẽ được xây dựng trở thành địa chỉ văn hóa và du lịch của Quốc gia.

>>Giải pháp để di tích không xuống cấp thành phế tích?

Tuy nhiên, đến nay Khu lưu niệm Nguyễn Du vẫn chưa trở thành điểm đến hấp dẫn như nhiều du khách và người dân mong đợi.

Xây xong không biết thờ ai?

Năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo Khu lưu niệm Nguyễn Du, gồm khu lưu niệm rộng 43,65 ha (vùng 1) và vùng bảo tồn cảnh quan (vùng 2) rộng 296,1 ha. Với mục tiêu nhằm bảo tồn, tôn tạo và phát huy các giá trị của khu lưu niệm; xây dựng khu lưu niệm này trở thành địa chỉ văn hóa và du lịch của Quốc gia gắn với giá trị thi ca của Nguyễn Du và các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương; hình thành các tuyến du lịch liên kết di tích, tạo không gian tôn vinh giá trị lịch sử - văn hóa và truyền thống.

Đã gần 7 năm tiến hành tôn tạo, phần lớn các nhóm dự án tôn tạo tại khu lưu niệm đã hoàn thành: nhà thờ Nguyễn Du, văn thánh, chùa Trường Ninh, đình Chợ Trổ, nhà bình văn… và đang xây dựng nhà thờ họ Nguyễn - Tiên Điền. Tuy nhiên, việc tôn tạo vẫn chưa mang lại điều mà nhiều du khách kỳ vọng.

Một khách tham quan đến từ TP. Hồ Chí Minh chia sẻ: “Ở đây có một số hạng mục sau khi tôn tạo như: nhà bình văn, đình Chợ Trổ, chúng tôi chưa thấy thờ thờ ai, cửa thì khoá im lìm, tạo cảm giác lạnh lẽo khi đến thăm các hạng mục này tại khu di tích của Cụ Nguyễn Du”.

Qua tìm hiểu được biết, nhà bình văn được xây dựng khoảng năm 1836, là nơi sinh hoạt, đàm đạo văn chương của các nhà nho. Thế nhưng, sau khi tôn tạo, ngôi nhà này lại được đặt hương án thờ cúng và đang phải khóa cửa.
Trao đổi với chúng tôi, ông Hồ Bách Khoa, Trưởng Ban quản lý Khu lưu niệm Nguyễn Du cho rằng, sau khi được bàn giao, Ban quản lý phải khóa cửa để bảo quản nhưng cũng chưa biết thờ ai. Nguyên bản của ngôi nhà này là nhà trống, thay vì bố trí các hiện vật thể hiện nơi đàm đạo văn chương của các nhà nho thì đơn vị được giao thực hiện việc tôn tạo là Ban quan lý Dự án đầu tư xây dựng các công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh Hà Tĩnh lại bố trí hương án để thờ cúng.

Còn hạng mục đình Chợ Trổ, nguyên bản là đình làng Chợ Trổ (xã Đức Nhân, huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh) được chuyển đến khu vườn của họ Nguyễn - Tiên Điền năm 1965 để trưng bày nhân kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Đại thi hào Nguyễn Du và được lưu giữ tại đây cho đến nay. Sau tôn tạo, ngôi nhà này cũng được đặt hương án để thờ tự. Hiện nay, Ban quản lý (BQL) Khu lưu niệm cũng đang băn khoăn chưa biết thờ ai vì nguyên bản là đình làng, là nơi để sinh hoạt cộng đồng.

Nhà bình văn – một trong những hạng mục của Khu lưu niệm được tôn tạo nhưng hiện quan năm cửa đóng theo cài (ảnh trên) và Công trình đình Chợ Trổ tôn tạo xong nhưng Ban quản lý Khu khu lưu niệm băn khoăn không biết thờ ai

Nhà bình văn – một trong những hạng mục của Khu lưu niệm được tôn tạo nhưng hiện quanh năm cửa đóng then cài (ảnh trên) và công trình đình Chợ Trổ tôn tạo xong nhưng Ban quản lý Khu khu lưu niệm băn khoăn không biết thờ ai?

Đặc biệt, ngôi nhà thờ họ Nguyễn - Tiên Điền đang được xây dựng cũng gây nhiều tranh cãi. Theo ông Hồ Bách Khoa - Trưởng ban BQL Khu lưu niệm Nguyễn Du thì trước đây, Ban quản lý Khu lưu niệm từng khảo sát khu vực này nhưng không phát hiện dấu vết nền móng nhà thờ họ Nguyễn - Tiên Điền. UBND tỉnh Hà Tĩnh trước đây từng đưa ra khỏi quy hoạch hạng mục này, nhưng nay lại bổ sung vào.

Ông Khoa cho rằng, sau khi hoàn thành đưa vào sử dụng, hạng mục nhà thờ họ nằm trong khu lưu niệm sẽ khó cho công tác quản lý và tổ chức các hoạt động. Bởi vì nhà thờ còn có sự quản lý của họ tộc, thường có các hoạt động tế lễ vào dịp rằm, giỗ, Tết... sẽ xảy ra sự quản lý chồng chéo, đôi khi thiếu thống nhất.

>>Hải Phòng: Khu di tích “3 không” được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia

Được biết, trải qua nhiều biến cố, thăng trầm, năm 1960, Khu di tích này chính thức được Nhà nước xếp hạng cấp Quốc gia. Đặc biệt, ngày 27/9/2012, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1419/QĐ - TTg xếp hạng Khu lưu niệm Nguyễn Du là Di tích quốc gia đặc biệt. Khu lưu niệm này có một không gian khá rộng rãi với khu vườn và một số ngôi nhà gỗ mang đặc trưng kiến trúc của vùng Bắc Trung Bộ thế kỷ 18, cùng nhiều hiện vật quý gắn với cuộc đời và sự nghiệp Nguyễn Du. Đây là địa điểm rất dễ gây hấp dẫn cho du khách tham qua và giới nghiên cứu văn hoá.

Cần tạo đột phá để “hút” khách

Hiện nay, tại Khu lưu niệm này đang sở hữu nhiều hiện vật rất quý gắn với thân thế và sự nghiệp của Đại thi hào Nguyễn Du, nhưng việc trưng bày hiện vật ở khu lưu niệm này vẫn rất đơn điệu, thiếu ấn tượng. Ban quản lý Khu lưu niệm Nguyễn Du đã nhìn nhận ra điều này và đã có đề xuất đưa công nghệ số vào việc trưng bày nhưng chưa được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, trước đây một lãnh đạo của UBND huyện Nghi Xuân đã từng đề xuất ý tưởng xây dựng vườn tượng nhân vật trong Truyện Kiều và không gian Truyện Kiều tại Khu lưu niệm Nguyễn Du và vùng phụ cận để thu hút, giữ chân khách du lịch đến từ các địa phương khác, thế nhưng, đến nay ý tưởng này vẫn chưa được thực hiện.

>>Liên kết giữa du lịch và văn hóa

Đến tham quan Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du, du khách còn được thăm nhiều di tích như: Đền thờ Đại Vương tiến sĩ Nguyễn Huệ; đền thờ Nguyễn Nghiễm, Nguyễn Trọng...Ngoài ra, cách Khu lưu niệm Nguyễn Du chỉ khoảng 1 km là di tích nhà thờ và lăng mộ nhà chính trị, nhà quân sự, nhà thơ Nguyễn Công Trứ. Ở địa phương này, đang sở hữu CLB trò Kiều và CLB Ca trù với nhiều nghệ nhân rất tâm huyết, đam mê ca hát và biểu diễn. Trước đây, các CLB này đã được đưa vào phục vụ du khách, nhưng cũng chỉ duy trì được một thời gian vì không gian, môi trường ca hát và diễn xướng vẫn còn những yếu tố chưa phù hợp.

Du khách đến tham quan Khu lưu niệm phần lớn là học sinh, học viên đến học ngoại khóa

Theo thông tin từ BQL Khu lưu niệm Nguyễn Du, mỗi năm, lượng khách đến tham quan khu lưu niệm và khu lăng mộ Nguyễn Du khoảng từ 20.000 đến 30.000 lượt, nhưng phần lớn chỉ là học sinh, sinh viên đến học ngoại khóa; không tạo được sản phẩm du lịch hấp dẫn. Vì vậy, phần lớn du khách đến đây tham quan cũng chỉ theo hình thức “cưỡi ngựa xem hoa” lại rồi “một đi không trở lại”.

Được biết, năm 2018, huyện Nghi Xuân quy hoạch 14 hộ dân ở thôn Phong Giang, xã Tiên Điền và hỗ trợ đầu tư xây dựng vườn, sửa chữa nhà để làm du lịch homestay. Dù giá phòng mỗi đêm 100 ngàn đồng, nhưng nhiều gia đình vẫn không có khách đến lưu trú, nguyên nhân là do là sản phẩm du lịch ở nơi đây còn đơn điệu, chưa hấp dẫn khách du lịch.

Mới đây, còn có thông tin, di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Khu lưu niệm Nguyễn Du đang được UBND tỉnh Hà Tĩnh lấy ý kiến về việc chuyển quyền quản lý khu di tích này cho huyện Nghi Xuân quản lý?!.