Mỹ - Trung "chạy đua" cạnh tranh năng lượng tại châu Phi

CẨM ANH• 20/04/2023 03:25

Sản xuất điện đã trở thành lĩnh vực cạnh tranh mới nhất giữa Trung Quốc và Mỹ ở Châu Phi, tạo cơ hội cho các nước nghèo tài nguyên tìm kiếm thêm nguồn tài trợ cho dự án.

>>Thượng đỉnh Mỹ- Châu Phi: Cơ hội cho Mỹ củng cố vị thế ở Châu Phi

Trung Quốc đầu tư vào năng lượng tái tạo tại châu Phi

Các khoản đầu tư của Bắc Kinh vào cơ sở hạ tầng năng lượng tại châu Phi đã mở rộng đáng kể, trong bối cảnh Mỹ cũng tiến hành "cuộc phản công" nhằm tăng cường ảnh hưởng của mình trên lục địa này.

Hiện cuộc cạnh tranh giữa các siêu cường đang diễn ra trong lĩnh vực mở rộng hoạt động thủy điện ở Nam Sudan. Ngân hàng Thế giới đã bày tỏ sự quan tâm đến việc tài trợ cho dự án này khi dự án sẽ cung cấp điện cho Nam Sudan và tạo doanh thu từ hoạt động xuất khẩu năng lượng sang các nước láng giềng. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng quan tâm đến dự án này và đã đề nghị tài trợ cho nó thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường mà họ sử dụng để xây dựng cơ sở hạ tầng trên toàn cầu.

Theo đánh gía, Nam Sudan, nơi chỉ có khoảng 1% trong số 12,5 triệu người được sử dụng điện, có tiềm năng tạo ra hơn 2.500 megawatt điện từ thủy điện.

Ông Ibrahim Magara, chuyên gia chính sách tại Trường Quản trị xuyên quốc gia có trụ sở tại Florence, Italy cho biết: “Nếu Trung Quốc thành công trong việc đảm bảo dự án ở Nam Sudan, họ sẽ tăng cường ảnh hưởng trong khu vực và bổ sung một dự án năng lượng khác vào Sáng kiến Vành đai và Con đường của mình”. Mặt khác, chuyên gia này cho biết nếu Mỹ thành công, sẽ đánh dấu một chiến thắng đáng kể trong nỗ lực chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở châu Phi.

Đồng quan điểm, ông Ryan O'Grady, Giám đốc điều hành của Kush Bank, một ngân hàng hàng đầu của Nam Sudan trong lĩnh vực năng lượng nhận định, bất kể Mỹ hay Trung Quốc chiếm thế thượng phong, Nam Sudan sẽ tiếp tục được hưởng lợi từ các mối quan hệ cạnh tranh mạnh mẽ này.

Năng lượng hiện đang là lĩnh vực đầu tư tiềm năng tại châu Phi. Các mục tiêu của châu Phi trong lĩnh vực điện không chỉ nhằm đạt được khả năng tiếp cận phổ cập mà còn nhắm đến việc đảm bảo nguồn cung cấp điện đủ dồi dào, đáng tin cậy và giá cả phải chăng để thúc đẩy ngành công nghiệp, sản xuất, doanh nghiệp nhỏ và thông tin liên lạc

Theo một báo cáo gần đây của Hội đồng Đại Tây Dương, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Hoa Kỳ, các khoản đầu tư của Trung Quốc vào cơ sở hạ tầng năng lượng ở châu Phi cận Sahara đã tăng gấp 10 lần trong vòng 10 năm đến năm 2020, lên tới 14,5 tỷ USD. Điều này đã mang lại cho Bắc Kinh sự hiện diện đáng kể trong khu vực, với việc các công ty Trung Quốc tham gia xây dựng các dự án điện lớn, chẳng hạn như Dự án thủy điện Mambila ở Nigeria và Đập Grand Ethiopian Renaissance ở Ethiopia.

>>Toan tính của Trung Quốc khi củng cố ảnh hưởng tại châu Phi

Đập Đại phục hưng Ethiopia (GERD) nhìn từ trên cao do Trung Quốc tài trợ

Báo cáo của Hội đồng Đại Tây Dương cho biết thêm, tầm ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở châu Phi có thể gây ra mối đe dọa đối với lợi ích của Mỹ, đặc biệt là khi Bắc Kinh tìm cách mở rộng sự hiện diện quân sự của mình trên lục địa này.

Bên cạnh đó, các công ty Trung Quốc cũng đã đạt được thỏa thuận cung cấp năng lượng cho hơn 15 quốc gia châu Phi, với tổng công suất hơn 10.000 MW. Ngược lại, Mỹ chỉ đạt được các thỏa thuận cung cấp năng lượng cho ba quốc gia châu Phi, với tổng công suất chỉ hơn 1.000 MW.

Ngoài ra, Ngân hàng Thế giới WB không còn là nhà cung cấp tài chính và hỗ trợ kỹ thuật duy nhất cho các dự án phát triển ở châu Phi cận Sahara. Từ năm 2018 đến năm 2020, WB ước tính đã giải ngân khoảng 34 tỷ đô la Mỹ cho khu vực, ít hơn khoản đầu tư khoảng 54 tỷ đô la Mỹ của Trung Quốc trong giai đoạn đó.

Để thu hẹp khoảng cách với Bắc Kinh, Washington đã phản ứng bằng cách tìm cách tăng khả năng tiếp cận với trữ lượng dầu và khí đốt của châu Phi. Năm 2020, Washington đưa ra sáng kiến Thịnh vượng Châu Phi, nhằm thúc đẩy thương mại và đầu tư vào lục địa này. Kế hoạch bao gồm việc tập trung vào năng lượng, với việc Mỹ cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và tài trợ cho các dự án năng lượng trong khu vực.

Sau đó vào năm 2022, Washington đã khởi động Diễn đàn Năng lượng Mỹ-Châu Phi. Điều này đã tập hợp các quan chức chính phủ và giám đốc điều hành năng lượng để thảo luận về cách mở rộng khả năng tiếp cận năng lượng.

Tuy nhiên, cả hai quốc gia đều gặp một số vấn đề tại lục địa này. Cụ thể, sự thống trị ngày càng tăng của Trung Quốc trong lĩnh vực năng lượng ở châu Phi đặt ra những câu hỏi hóc búa cho chính nước này đối với các quốc gia mà họ đầu tư. Chúng bao gồm những lo ngại về tính bền vững của nợ, tác động môi trường và khả năng Bắc Kinh sử dụng các khoản đầu tư năng lượng của mình làm đòn bẩy cho lợi ích chính trị.

Đồng thời, cả Trung Quốc và Mỹ đều bị lôi kéo vào các vấn đề an ninh và căng thẳng chính trị ở các nước châu Phi. Tại Ethiopia, việc xây dựng Đập Grand Ethiopian Renaissance do Trung Quốc tài trợ đã tạo ra bế tắc ngoại giao với Ai Cập về việc chia sẻ nguồn nước từ sông Nile. Mặc dù Mỹ đã cố gắng làm trung gian hòa giải giữa các quốc gia nhưng điều này đã khiến Ethiopia hạ cấp quan hệ với đồng minh quân sự cũ của mình.