Những thay đổi đáng chú ý trong đầu tư dự án cao tốc Bắc - Nam

Bộ GTVT vừa có tờ trình số 11792/TTr - BGTVT đề nghị Thủ tướng Chính phủ thông qua nội dung Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 để trình Quốc hội xem xét quyết định chủ trương đầu tư.

Đây là lần thứ 2 trong vòng 4 tháng qua, Bộ GTVT trình Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 – 2025 lên Chính phủ.

Đáng chú ý, phương án đầu tư cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 vừa được Bộ GTVT trình Chính phủ có nhiều điểm khác biệt so với phương án tại Tờ trình số 334/TTr-CP xin phê duyệt Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án mà Chính phủ trình Quốc hội vào cuối tháng 9/2021.

Theo Tờ trình số 11792, trong giai đoạn 2021 - 2025, Bộ GTVT đề xuất triển khai đầu tư khoảng 729 km đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông, chia thành 12 dự án thành phần vận hành độc lập. Trong số này, chỉ có 4 dự án thành phần triển khai theo phương thức PPP, gồm các đoạn: Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng, Chí Thạnh - Vân Phong và Vân Phong -  Nha Trang. 8 dự án còn lại sẽ được đầu tư công, gồm các đoạn: Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh, Vạn Ninh - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, Hoài Nhơn - Quy Nhơn, Quy Nhơn - Chí Thạnh, Cần Thơ - Hậu Giang, Hậu Giang - Cà Mau.

Đây là sự thay đổi rất đáng chú ý, bởi tại Tờ trình số 334, có tới 9/12 dự án thành phần được triển khai theo hình thức PPP. Thay đổi lớn này dẫn đến quy mô vốn nhà nước tăng lên đáng kể so với phương án đầu tư trước đó.

Theo Bộ GTVT, sơ bộ tổng mức đầu tư của 12 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 khoảng 148.492 tỷ đồng. Cơ cấu nguồn vốn gồm: 131.217 tỷ đồng vốn Nhà nước và 17.275 tỷ đồng vốn huy động ngoài ngân sách.

Về phương án huy động vốn, nhu cầu vốn nhà nước cần bố trí giai đoạn 2021 - 2025 khoảng 91.852 tỷ đồng (khoảng 70%), phần còn lại khoảng 38.365 tỷ đồng (khoảng 30%) chuyển tiếp bố trí giai đoạn 2021 - 2026.

“Ngoài phần vốn nhà nước đã được Quốc hội bố trí cho dự án khoảng 47.169 tỷ đồng, giai đoạn 2021 - 2025 cần bổ sung khoảng 44.683 tỷ đồng, kiến nghị cân đối từ chương trình phục hồi kinh tế - xã hội”, tờ trình của Bộ GTVT nêu rõ.

Trong khi đó, tại Tờ trình số 334, sơ bộ tổng mức đầu tư đại dự án này là 124.619 tỷ đồng, bao gồm 61.628 tỷ đồng vốn nhà nước thuộc kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 (chiếm 49,45%) và 62.991 tỷ đồng vốn huy động ngoài ngân sách (50,55%).

Một thay đổi rất đáng chú ý khác liên quan đến cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai 4 dự án PPP thành phần cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025, đó là tại Tờ trình số 11792, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội cho phép áp dụng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia 4 dự án thành phần PPP từ 54 - 65% tổng mức đầu tư của dự án; đồng thời giao Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định việc chuyển đổi hình thức đầu tư trong trường hợp triển khai các dự án thành phần theo phương thức PPP không thành công.

Lý giải cho thay đổi này, ông Nguyễn Duy Lâm, Thứ trưởng Bộ GTVT cho biết, quá trình lựa chọn nhà đầu tư thực hiện các dự án PPP cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 cho thấy, nhóm nhà đầu tư thực sự quan tâm đến các dự án kết cấu hạ tầng giao thông chủ yếu là các nhà đầu tư đã huy động vốn tín dụng để thực hiện các dự án BOT giai đoạn trước đây, nên khả năng tiếp tục huy động tín dụng để đầu tư các dự án mới sẽ khó khăn hơn. Bản thân các tổ chức tín dụng hiện nay chủ yếu là huy động ngắn hạn để cho vay trung và dài hạn, dẫn đến khó khăn trong cân đối nguồn vốn cho các dự án PPP hạ tầng giao thông.

Chính vì vậy, nếu triển khai toàn bộ các dự án thành phần theo phương thức PPP, Bộ GTVT lo ngại mức độ thành công sẽ không cao, có thể phát sinh các tình huống không lựa chọn được nhà đầu tư hoặc không huy động được vốn tín dụng để triển khai.

Trường hợp đấu thầu không lựa chọn được nhà đầu tư, phải báo cáo cấp có thẩm quyền chuyển đổi sang đầu tư công, tiến độ kéo dài thêm khoảng 9 tháng; trường hợp lựa chọn nhà đầu tư thành công, nhưng không huy động được vốn vay, tiến độ sẽ kéo dài thêm khoảng 13 tháng so với phương án đấu thầu không lựa chọn được nhà đầu tư.