Sửa đổi Luật Điện lực có chống được độc quyền?

Theo đó, tiếp tục Chương trình Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 6, sáng 29/8, các đại biểu thảo luận và cho ý kiến Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi).

Phát biểu gợi ý nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội - Nguyễn Đức Hải cho biết, để thể chế hóa đầy đủ chủ trương, quan điểm của Đảng về phát triển điện lực, đảm bảo đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, khắc phục những bất cập, hạn chế của Luật Điện lực hiện hành. Chính phủ đã tổng kết, đánh giá việc thực hiện luật trình Quốc hội dự án Luật Điện lực (sửa đổi).

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan thẩm tra Dự án Luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã cho ý kiến về dự án luật tại Phiên họp thứ 36. Trên cơ sở kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan đã phối hợp tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện hồ sơ và đưa ra thảo luận tại Hội nghị.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, mặc dù trình Quốc hội lần đầu, nhưng đây là luật khó, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội, đời sống Nhân dân và để có căn cứ cho Quốc hội quyết định thông qua luật tại một kỳ họp hay tại hai kỳ họp.

Góp ý hoàn thiện Dự thảo Luật, đa số đại biểu thống nhất với sự cần thiết sửa đổi luật, nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách mới của Đảng, Nhà nước, tạo sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật và khắc phục các tồn tại, hạn chế của luật hiện hành.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, một số đại biểu cũng không khỏi băn khoăn, việc sửa đổi Luật lần này có chống được độc quyền hay không, Nhà nước độc quyền tới đâu, giao lại đầu tư cho các ngành kinh tế khác thế nào?

Tham gia góp ý Dự thảo, đại biểu Đinh Ngọc Minh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau bày tỏ, quy định xoá bỏ mọi độc quyền, rào cản bất hợp lý, thực hiện xã hội hóa tối đa trong đầu tư, khai thác sử dụng dịch vụ cơ sở vật chất của hệ thống truyền tải điện quốc gia trên cơ sở bảo đảm quốc phòng, an ninh. Thu hút mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng công trình nguồn điện, lưới điện theo quy hoạch phát triển điện lực, phương án phát triển mạng lưới cấp điện, kế hoạch thực hiện quy hoạch phát triển điện lực, hoạt động phát điện, phân phối điện, bán buôn điện, bán lẻ điện. Các thành phần kinh tế ngoài Nhà nước được vận hành lưới điện do mình đầu tư xây dựng theo quy định của pháp luật.

Khoản 5 điều 5 Dự thảo quy định Nhà nước độc quyền trong các hoạt động điều độ hệ thống điện quốc gia; đầu tư xây dựng các dự án nhà máy điện hạt nhân, các dự án nhà máy thuỷ điện chiến lược đa mục tiêu, các dự án nguồn điện khẩn cấp, lưới điện khẩn cấp, lưới điện truyền tải quan trọng từ cấp điện áp 220 kV trở lên và vận hành các công trình này sau khi hoàn thành dự án đầu tư xây dựng; vận hành lưới điện truyền tải, trừ lưới điện truyền tải do các thành phần kinh tế ngoài Nhà nước đầu tư xây dựng…

Lấy ví dụ về việc bỏ độc quyền của ngành viễn thông, đại biểu Minh đặt vấn đề, Dự thảo quy định Nhà nước độc quyền trong truyền tải điện, nhưng chưa nêu cụ thể ở cấp độ nào. Đến khi nào hết độc quyền, đến khi nào người dân ít phép tắc hơn, tham gia vào thị trường nhiều hơn, và mọi thứ phải minh bạch?

Giải trình về vấn đề đại biểu đặt ra, Thứ trưởng Bộ Công Thương - Trương Thanh Hoài cho biết, Điều 5 dự thảo luật đã quy đinh rõ Nhà nước sẽ độc quyền ở khía cạnh nào, khâu nào trong phát triển điện lực.

Theo ông Hoài, Nhà nước sẽ chủ yếu độc quyền trong điều độ hệ thống điện. Còn trong đầu tư, Nhà nước độc quyền với các dự án đa mục tiêu, công trình quan trọng, đảm bảo vận hành ổn định hệ thống điện quốc gia, như các nhà máy thủy điện Hoà Bình, Sơn La, Lai Châu…

Về độc quyền trong truyền tải điện, ông Hoài cho hay, Nhà nước chỉ độc quyền các lưới điện cao áp, siêu cao áp (trên 35 kV trở lên), còn các đường dây mang tính liên kết sẽ thực hiện xã hội hóa. Để đảm bảo mục tiêu an ninh năng lượng theo Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị, một số lĩnh vực xương sống sẽ phải độc quyền Nhà nước, còn các lĩnh vực khác sẽ xã hội hóa.

“Giảm độc quyền tối đa nhưng vẫn đảm bảo an toàn, an ninh năng lượng theo định hướng của Đảng và Nhà nước”, Thứ trưởng Trương Thanh Hoài bày tỏ.

Đồng thời cho hay, thực tế nguồn điện EVN chỉ còn 38% trong tổng công suất hệ thống điện quốc gia. Việt Nam đang từng bước hình thành các thị trường điện cạnh tranh để đảm bảo công khai, minh bạch. Từ đầu tháng 8, Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) chuyển từ EVN về Bộ Công thương, do đó, EVN và các tập đoàn tham gia thị trường điện như một chủ thể thông thường.

Bên cạnh nội dung đã nêu, tại Hội nghị, các đại biểu cũng tham gia nhiều ý kiến vào các chính sách, các điều khoản cụ thể như: đề nghị tiếp tục để thế hóa đầy đủ các chủ trương của Đảng; cụ thể hơn các chính sách của Nhà nước về phát triển điện lực; tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật; chuyển dịch năng lượng; lưu ý các hình thức điện năng lượng mặt trời, điện gió, điện tự sản tự tiêu; nghiên cứu sâu hơn về thị trường điện cạnh tranh, bảo vệ quyền lợi của khách hàng sử dụng điện; hợp đồng mua bán điện;…