Thấy gì từ vụ lùm xùm của 4 tiếp viên Vietnam Airlines?

Liên tục “nóng” tình trạng buôn lậu

Theo đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, Phó trưởng ban Thường trực Ban chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban chỉ đạo 389), vừa ký Quyết định số 15 thành lập tổ công tác liên ngành kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn tổ chức thực hiện Kế hoạch số 111 ngày 22/11/2022 của Ban chỉ đạo. Tổ công tác gồm lãnh đạo các cơ quan như Ban chỉ đạo 389, Cục An ninh kinh tế (Bộ Công an), Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan), Cục Nghiệp vụ quản lý thị trường (Tổng cục Hải quan).

Động thái này của Bộ Tài chính diễn ra sau khi Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất (Cục Hải quan TP.HCM) phát hiện và phối hợp lực lượng chức năng khám xét, thu giữ gần 11,5 kg thuốc lắc và ma túy tổng hợp trong hành lý của 4 tiếp viên Vietnam Airlines tại sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất vào ngày 16/3 vừa qua.

Theo Tổng cục Hải quan, tình trạng buôn lậu qua đường hàng không liên tục "nóng" trong nhiều năm qua. Tuyến đường hàng không qua cửa khẩu sân bay trở thành một trong những tuyến trọng điểm mà các đối tượng tội phạm lợi dụng để vận chuyển trái phép hàng hóa, các chất ma túy, tiền chất ma túy từ nước ngoài về Việt Nam với nhiều thủ đoạn phức tạp, khó lường. Bởi đây là tuyến vận chuyển nhanh nhất, thuận tiện và ngụy trang với nhiều hình thức để vận chuyển ma túy.

Ngoài ma túy, các loại hàng hóa có giá trị cao cũng là "miếng mồi béo bở" để các đối tượng buôn lậu. Ngay tại thời điểm tâm dịch Covid-19, năm 2021, qua kiểm tra chuyến bay "giải cứu" từ Nga về sân bay Cam Ranh (Khánh Hòa), lực lượng Hải quan Khánh Hòa phát hiện 724 chai rượu ngoại, 424 hộp thuốc lá với tổng trị giá gần 10 tỷ đồng.

Kể từ giữa năm 2022 đến nay, khi dịch Covid-19 đã được khống chế, hoạt động thông thương quốc tế qua tuyến hàng không mở cửa trở lại, hoạt động của tội phạm mua bán, vận chuyển trái phép hàng hóa, các chất ma túy lại gia tăng hoạt động.

Thông tin từ Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan cho biết, tại các sân bay quốc tế lớn như Nội Bài (Hà Nội), Tân Sơn Nhất (TP. Hồ Chí Minh), các đối tượng đã lợi dụng hình thức chuyển phát, vận chuyển quốc tế bằng đường hàng không qua cửa khẩu sân bay, hoặc bưu điện trở thành một trong những tuyến trọng điểm vận chuyển trái phép các chất ma túy từ nước ngoài về Việt Nam. Thủ đoạn cất giấu của chúng thường ngụy trang trong các gói kẹo, thực phẩm chức năng, thức ăn chó mèo, mỹ phẩm...

Trước đó, ngày 10/10/2022, Chi cục Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh phát hiện 4 kiện hành lý không có thẻ, chứa 463 chiếc điện thoại di động. Giữa tháng 11/2022, Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh phối hợp với các cơ quan chức năng phát hiện gần 26 kg ma túy được giấu trong các kiện hàng từ Đức, Mỹ về Việt Nam qua đường hàng không. Đây là lần đầu tiên Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh phát hiện ma túy đá và ma túy tổng hợp được vận chuyển từ Mỹ về Việt Nam với số lượng lớn.

Tại Hà Nội, vào cuối năm 2022, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (Công an TP. Hà Nội) đã phối hợp với Cục Hải quan Hà Nội tổ chức kiểm tra, phát hiện 3 vận đơn gồm 8 kiện hàng, trọng lượng hơn 205kg, được gửi từ Đức về Việt Nam. Trong các kiện hàng cất giấu 98 kg ma túy tổng hợp (gồm 45kg MDMA, 53kg ketamine và 2.000 gói "nước vui"). Công an TP. Hà Nội, Cục Hải quan Hà Nội và Công an TP. Hồ Chí Minh đã bắt giữ 3 đối tượng liên quan đến vụ việc.

Đại diện Cục Điều tra chống buôn lậu cho biết, không chỉ buôn lậu ma túy qua đường hàng không, trong năm 2022, tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, hải quan sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất đã phát hiện, bắt giữ nhiều vụ vận chuyển trái phép ngà voi, đuôi voi, móng vuốt động vật quý hiếm, sừng tê giác... do hành khách mang về từ các nước châu Phi với trị giá hàng chục tỷ đồng.

Trở lại câu chuyện gần 11,5 kg thuốc lắc và ma túy tổng hợp được phát hiện trong hành lý của 4 tiếp viên Vietnam Airlines tại sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất vào ngày 16/3 vừa qua, nhiều chuyên gia cho rằng, sự việc này cho thấy tình trạng buôn lậu qua đường hàng không ngày càng trở nên nghiêm trọng.

>>Thách thức chống buôn lậu và gian lận thương mại

Các chuyên gia nói gì?

Mới đây, thẳng thắn chia sẻ quan điểm của mình về câu chuyện này trên báo Thanh niên, chuyên gia thương mại Vũ Vinh Phú, nguyên Phó ban Thường trực chống buôn lậu TP.Hà Nội cho rằng, thêm một công văn của Bộ Tài chính thực tế là "nắn" các cơ quan quản lý, gác cổng thương mại cần chú ý nhiều hơn và "kiểu như làm theo thời sự". Bởi trong thực tế, công văn chỉ đạo này nội dung cũng giống các chỉ đạo trước.

"Công tác phòng chống buôn lậu luôn được nhắc nhở, liên tục và không ngơi nghỉ là điều bình thường. Chúng ta thiếu công tác tổ chức thực hiện chứ không thiếu công văn, quy định", ông Phú nói thẳng.

Cũng theo ông Phú, câu chuyện của cơ quan quản lý chống buôn lậu là quản lý con người, công khai minh bạch, thường xuyên, liên tục... Đó mới thách thức. Trong thực tế, đã có cả bao điện thoại bỏ trong cabin máy bay, ngoại tệ, vàng từ nước ngoài. Buôn lậu qua đường hàng không cũng nhiều nhưng số lợi dụng chính sách tạo thuận lợi thương mại, phân luồng, vi phạm trà trộn vào hàng hóa cũng rất nguy hiểm, nhất là hàng gửi dạng quà biếu, hàng quà tặng, hàng xách tay...

"Chống buôn lậu qua đường hàng không cần bổ sung quy chế cho minh bạch hơn, giám sát cao hơn và phân đoạn quản lý rõ ràng. Khi đã có bổ sung tổ liên ngành, Bộ Tài chính hiểu rõ buôn lậu đang làm thất thu thuế rất nhiều. Nghiêm trọng hơn, làm lũng đoạn thị trường, tác động xấu đến nền kinh tế", ông Phú nhận xét.

Đồng quan điểm, chuyên gia kinh tế Vũ Quốc Chinh cho rằng, sự việc liên quan đến 4 tiếp viên hàng không của Vietnam Airlines vừa qua là lời cảnh tỉnh cho công tác huấn luyện, đào tạo cũng như chế độ đãi ngộ đối với nhân lực đặc thù là ngành hàng không. Nếu tính thực chất, lương, thưởng, đãi ngộ so với cường độ công việc và điều kiện để trở thành tiếp viên là không cao. Tuổi nghề của một tiếp viên cũng ngắn nên nếu có điều kiện, họ sẽ tận dụng nhiều cách để kiếm thêm thu nhập. 

Mặt khác, chuyện xách đồ từ nước ngoài về bán để tìm chênh lệch đã trở thành "truyền thống" từ lâu. Nó đúng quy luật cung - cầu, có cầu thì đương nhiên có cung. Nếu là hàng hóa bình thường thì hàng xách tay cũng là một kênh thương mại, thậm chí là một dòng chảy hợp pháp của thị trường. Không thể coi nó là hoàn toàn phi pháp, tuy nhiên cần được quy định trong giới hạn và mức độ cho phép. Cần cơ chế pháp lý kiểm tra chặt chẽ, quy định rõ ràng, hàng hóa nào, mức độ bao nhiêu được coi là hợp lệ. Kinh doanh như vậy đánh thuế ra sao, rà soát lại mức độ đó có phù hợp với quy định hiện nay không. Bởi nếu để việc buôn bán hàng xách tay diễn ra tràn lan, mất kiểm soát thì không chỉ nhà nước thất thu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động kinh doanh của các đại lý bán hàng trực tiếp.

"Giải pháp hữu hiệu nhất để kiểm soát buôn lậu qua đường hàng không là hàng rào thuế quan. Đơn cử, từ Mỹ đem hàng về Canada, hải quan chỉ cho phép mỗi người được mang 1 chai rượu và 1 cây thuốc lá. Nếu số lượng nhiều hơn thì phải đóng thuế. Tiền đóng thuế đôi khi còn đắt hơn mua tại nước sở tại. Cần lưu ý rằng hàng rào thuế quan chỉ thực hiện được khi các cơ quan kiểm tra làm việc đồng bộ và khách quan. Nếu như có thỏa thuận giữa tất cả các bên thì hàng rào thuế sẽ lại trở thành hình thức, thậm chí còn nhiêu khê hơn", ông Chinh nhấn mạnh.