Có gì trong cuộc họp thường niên 2020 của IMF và WB?

NGUYỄN CHUẨN• 14/10/2020 05:05

Khi số người chết trên toàn cầu do đại dịch COVID-19 vượt qua 1 triệu người, IMF và WB bắt đầu các cuộc họp thường niên với hy vọng mang lại sự phục hồi và khắc phục những hậu quả.

Các cuộc họp thường niên năm 2020 của Hội đồng Thống đốc của Nhóm Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế sẽ diễn ra từ Thứ Hai, ngày 12/10, đến Chủ nhật, ngày 18/10/2020.

Bà Kristalina Georgieva, tân Tổng Giám đốc của IMF.

Trọng tâm của Cuộc họp Thường niên là các “bài phát biểu toàn thể của Cuộc họp Thường niên” vào ngày 15/10. Nhóm Ngân hàng Thế giới, Ủy ban Phát triển IMF, Ủy ban Tài chính và Tiền tệ Quốc tế IMF thảo luận về tiến độ công việc của các tổ chức này. Các sự kiện nổi bật khác bao gồm họp báo khu vực, họp báo và diễn đàn tập trung vào nền kinh tế toàn cầu, sự phát triển quốc tế và thị trường tài chính thế giới. Năm nay, hình thức của các cuộc họp sẽ là trực tuyến.

Hậu quả tàn khốc của COVID-19

Thời điểm này, đại dịch COVID-19 đã làm cho những thất bại của các hệ thống đa phương quốc tế trở nên rõ ràng và nhu cầu cải cách trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

COVID-19 đang khiến cả thế giới

COVID-19 đang khiến cả thế giới "oằn mình" chống đỡ.

Vào tháng 9 vừa qua, Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres nhấn mạnh với các thành viên Hội đồng Bảo an rằng, “đại dịch đã minh họa cho thấy những lỗ hổng trong hệ thống đa phương của chúng ta, và chúng ta cần các thể chế đa phương công bằng, với sự đại diện tốt hơn cho thế giới đang phát triển, để tất cả đều có tiếng nói tương xứng trên toàn cầu".

Bên cạnh đó, những cảnh báo của Ngài Tổng thư ký về sự thất bại của hệ thống đa phương được nêu trong Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) 2020 - Báo cáo Thương mại và Phát triển (TDR), xuất bản vào tháng 9, rằng “Chủ nghĩa đa phương đã phải vật lộn để thích nghi và cải cách, nhưng đã bị những người chơi mạnh nhất chống lại”.

Thời điểm này, các cuộc họp thường niên diễn ra trong bối cảnh đại dịch COVID-19 vẫn đang hoành hành dữ dội trên thế giới. IMF và WB dưới ảnh hưởng mạnh mẽ của G20, vẫn tiếp tục đóng vai trò cơ bản, làm nổi bật sự tác động lẫn nhau giữa những bất cập về cơ cấu của họ và những thiếu sót của hệ thống đa phương nói chung.

Rõ ràng ở đây có sự tương phản hoàn toàn về năng lực ứng phó giữa các nước công nghiệp phát triển G20 và phần còn lại của thế giới, một vấn đề đáng quan tâm.

Các nước G20 đã có thể tung ra các gói kích thích lên tới khoảng 12,1 nghìn tỷ USD hoặc 3,5% GDP toàn cầu để đối phó đại dịch. Mặc dù có nhiều lời bàn tán về việc 'xây dựng trở lại tốt hơn', phân tích của Vivid Economics cho thấy, "tác động tiêu cực đến môi trường tại 16 trong số các nước G20" là kết quả của các nỗ lực kích thích.

Trong khi đó, không có sự linh hoạt như vậy tồn tại đối với các quốc gia đang phát triển, vốn tiếp tục bị hạn chế đáng kể bởi vị trí "hạ cấp" của họ trong nền kinh tế thế giới và cùng với gánh nặng nợ nần chồng chất. IMF cho rằng, "đối với các nền kinh tế tiên tiến, đó là bất cứ điều gì cần. Các quốc gia nghèo hơn phấn đấu cho bất cứ điều gì có thể”.

Hệ quả của COVID-19 là rất rõ ràng trong báo cáo “Đói nghèo và Thịnh vượng chung” của Ngân hàng Thế giới được đưa ra trước Hội nghị thường niên, dự kiến thế giới sẽ có thêm 150 triệu người sống trong tình trạng nghèo cùng cực vào năm 2021 do hậu quả của đại dịch, biến đổi khí hậu và xung đột.

Chính sách “thắt lưng buộc bụng” của IMF và WB

Trật tự toàn cầu đang căng thẳng khi đại dịch làm rối loạn hệ thống của các tổ chức đa phương dẫn đến sự mất cân bằng quyền lực sâu sắc.

Vào tháng 7 vừa qua, Nhóm 77 (G77, một liên minh gồm 134 nước đang phát triển) đã vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại về tình hình của hầu hết các nước đang phát triển.

Palestine đã tiếp quản chức Chủ tịch Nhóm 77 và Trung Quốc.

Xem xét bản chất của những hỗ trợ được cung cấp, G77 nhấn mạnh rằng hỗ trợ dành cho các nước đang phát triển, “không nên ràng buộc với bất kỳ điều kiện nào và không nên áp đặt thực hiện một số bộ cải cách chính sách kinh tế, chẳng hạn như các biện pháp thắt lưng buộc bụng, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID- 19 ”.

Tuy nhiên, mặc dù có nhiều bằng chứng về hậu quả của việc phụ thuộc vào các hệ thống “dựa trên thị trường” và củng cố tài khóa, bao gồm cả về năng lực của các hệ thống y tế để ứng phó với đại dịch, WB và IMF đã tỏ ra không sẵn sàng xem xét lại các cách tiếp cận vượt quá hỗ trợ khẩn cấp ban đầu được cung cấp.

Điều này được thể hiện rõ ràng từ các chương trình gần đây của Quỹ IMF, tiếp tục tập trung vào việc củng cố tài khóa cứng nhắc và đã trở thành chủ đề của một bức thư ngỏ được ký bởi hơn 500 tổ chức và học giả trước Hội nghị hàng năm kêu gọi Quỹ chấm dứt điều này.

Phân tích các báo cáo của IMF về các thỏa thuận tài trợ của mạng xã hội dân sự Eurodad có trụ sở tại Brussels rằng từ năm 2021 đến năm 2023, 80 quốc gia sẽ được yêu cầu thực hiện các biện pháp thắt lưng buộc bụng tương đương với mức trung bình 3,8% GDP. Con số này cao gần gấp 5 lần lượng tài nguyên được phân bổ cho các gói tài chính COVID-19 vào năm 2020.

Mặc dù Ngân hàng thế giới đã tuyên bố tập trung vào " phục hồi bền vững và toàn diện " cùng với việc phát hành tài liệu về phương pháp tiếp cận phản ứng COVID-19, nhưng các câu hỏi đang đặt ra về khả năng của Ngân hàng Thế giới trong việc điều chỉnh phản ứng của mình một cách hiệu quả với bối cảnh hiện tại khi xem xét kế hoạch của 160 tỷ đô la mà họ sẽ cung cấp trong vòng 15 tháng tới để ứng phó với đại dịch.

Đã có những nghi ngờ đáng kể được đặt ra về mức độ mà các chương trình của WB được điều chỉnh thích hợp để phản ánh đại dịch, với lo ngại rằng các dự án và chương trình đã có từ trước và lộ trình của Ngân hàng Thế giới chỉ đơn thuần là được “viết từ trước”.

Hủy bỏ nợ là cần thiết để phục hồi

Về cơ bản, giảm nợ và hỗ trợ mà Ngân hàng thế giới và Quỹ tiền tệ cung cấp cho các quốc gia đang gặp khó khăn trong việc ứng phó với ảnh hưởng của đại dịch sẽ là trọng tâm của các cuộc thảo luận trực tuyến tại các Cuộc họp thường niên.

Các nước đang phát triển phải vật lộn để đáp trả khi Global North - các nước giàu, công nghiệp hóa chủ yếu nằm ở Bắc bán cầu, tung ra hàng nghìn tỷ USD kích thích trong khi vẫn tránh được việc xóa nợ và hỗ trợ thanh khoản

Vào tháng 9, G7 đã công bố ủng hộ việc gia hạn “Sáng kiến Đình chỉ Dịch vụ Nợ” (DSSI) của G20, đã cho phép 43 trong số 73 quốc gia đủ điều kiện hoãn các khoản thanh toán nợ song phương chính thức 5 tỷ đô la cho đến tháng 12 năm 2020.

Việc gia hạn này dự kiến sẽ được chính thức đồng ý tại cuộc họp các bộ trưởng tài chính G20 vào ngày 14 tháng 10 và kéo dài thêm sáu tháng, thay vì đến cuối năm 2021, như đề xuất của IMF.

Ban đầu, sáng kiến này dự kiến sẽ hoãn 12 tỷ đô la thanh toán nợ ngay lập tức cho các nước đang phát triển, nhưng một số quốc gia đã miễn cưỡng tham gia, do những tác động mà điều này có thể gây ra đối với vị thế của họ với các cơ quan xếp hạng tín dụng và các nhà đầu tư tổ chức.

Trong một blog gần đây dựa trên một báo cáo, Giám đốc điều hành IMF, Kristalina Georgieva đã nhấn mạnh sự cần thiết phải cải cách khẩn cấp cấu trúc nợ quốc tế.

Cùng với đó là phát biểu của Chủ tịch Ngân hàng Thế giới trước Hội nghị thường niên nhấn mạnh sự cần thiết phải đảm bảo sự tham gia của khu vực tư nhân trong việc đình chỉ nợ và cơ cấu lại cuối cùng cũng như những thách thức đặt ra bởi các cuộc họp đặc biệt hiện nayhệ thống nợ, theo đó các quốc gia phải đàm phán riêng lẻ với các chủ nợ do các khu vực pháp lý của Vương quốc Anh và Mỹ để điều chỉnh đặc quyền cho các chủ nợ tư nhân.

Tuy nhiên, bất chấp những tuyên bố tích cực của các nhà lãnh đạo, vẫn chưa có tổ chức nào ủng hộ các yêu cầu xóa nợ trên phạm vi rộng, bao gồm cả Ngân hàng và Quỹ, hoặc việc thiết lập một cơ chế xử lý nợ quốc tế độc lập dưới sự bảo trợ của Liên hợp quốc, sẽ làm giảm đáng kể ảnh hưởng của họ trong các cuộc đàm phán nợ quốc tế.

Việc Ngân hàng Thế giới không sẵn lòng xem xét lại việc mở rộng viện trợ không hoàn lại cho các quốc gia có thu nhập trung bình, vốn hiện chỉ được cung cấp các khoản cho vay, tương tự đặt ra câu hỏi về vai trò của nó với tư cách là “tổ chức phát triển hàng đầu thế giới”, cũng như việc tiếp tục không muốn xem xét việc hủy bỏ nợ.

Vai trò nào cho các tổ chức đa phương?

Thời điểm này, WB và IMF tiếp tục đấu tranh để đáp ứng với cuộc khủng hoảng kích hoạt bởi các đại dịch, người đứng đầu của các quốc gia đã gặp hầu như trong tháng 9 tại bên lề của 75 LHQ ngày lễ kỷ niệm cho các cuộc thảo luận theo “Tài chính cho phát triển trong kỷ nguyên COVID- 19 và Ngoài ”khuôn khổ.

Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres.

Tuy nhiên, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Guterres đã nhận xét trong một sự kiện vào tháng 9 rằng, kết quả của các Hội nghị thường niên của Ngân hàng Thế giới và IMF sẽ chứng minh liệu các cổ đông chủ chốt sẽ đạt được kết luận tương tự và đã bắt đầu định hình lại các thể chế và vị trí của họ trong hệ thống đa phương rộng lớn hơn hay không, hay liệu họ có tiếp tục làm suy yếu tính hợp pháp vốn đã bị tổn hại của hệ thống đa phương?.