Đẩy mạnh xây dựng và phát triển chợ khu vực miền núi, vùng sâu vùng xa

>>> Gia tăng kết nối, tiêu thụ sản phẩm miền núi, vùng sâu vùng xa, hải đảo

Nhiều năm qua, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ và các bộ ngành, các địa phương, tình hình phát triển chợ để thúc đẩy sản xuất và giao lưu hàng hoá 2 chiều giữa đồng bào miền núi và miền xuôi đã có sự tiến bộ.

Theo thống kê của Bộ Công Thương, cả nước hiện có gần 9.000 chợ, trong đó 70% chợ ở nông thôn, vùng sâu vùng xa, miền núi. Chợ nói chung và chợ tại khu vực miền núi, vùng sâu vùng xa nói riêng đóng vai trò rất quan trọng với sự phát triển kinh tế địa phương và đời sống người dân vì hiện nay hàng hoá tươi sống lưu thông qua chợ chiếm 80%.

Ông Vũ Vinh Phú, chuyên gia kinh tế cho biết, hiện nay, tỉ trọng về hàng hóa tại các chợ miền núi đang tăng lên, việc mua bán trở lên ồn ã, hiệu quả hơn, gia tăng thu nhập cũng như nâng cao đời sống bà con. Bên cạnh đó, hệ thống chợ từ chợ đầu mối đến chợ trung tâm, hay chợ lẻ thậm chí chợ họp không có mãi vẫn đang phát triển. Đây không chỉ là vấn đề mua bán đơn thuần mà là vấn đề giao lưu, hợp tác, đầu tư vào văn hóa, du lịch.

Chợ miền núi nơi phát triển, lan tỏa Cuộc vận động Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam sau hơn 13 năm triển khai. Hàng Việt hầu hết là hàng hoá thiết yếu nên người dân rất phấn khởi khi có hàng hoá Việt để mua sắm tại chợ.

Đặc biệt, việc phát triển hệ thống phân phối, trong đó có chợ đã giúp hiện đại hoá phương thức kinh doanh, bán hàng của bà con. Trong thời đại công nghệ 4.0, không chỉ người dân đồng bằng mà bà con dân tộc cũng đã biết dùng smartphone để bán hàng hoá. Các sản phẩm như OCOP, sản phẩm đặc sản của khu vực này đã có cơ hội tìm được đầu ra ổn định hơn.

Tuy nhiên hiện nay, chợ khu vực miền núi còn nhiều khó khăn. Nhiều khu chợ xuống cấp. Lượng hàng hoá lưu thông còn hạn chế. Hiện chỉ có khoảng 20% chợ miền núi, vùng dân tộc kiên cố và tương đối tốt, còn lại 80% là chợ loại 3, 4 nên điều kiện để bảo quản hàng hoá và phục vụ khách hàng, chất lượng hàng hoá nguồn hàng vẫn chưa đảm bảo. Chưa kể, chợ khu vực miền núi vẫn chưa thu hút được doanh nghiệp đầu tư do lợi nhuận thấp, doanh nghiệp khó tiếp cận được nguồn vốn.

>>> Kết nối tiêu thụ sản phẩm miền núi qua nền tảng thương mại điện tử

Theo ông Hoành Minh Luân, Uỷ viên Ban chấp hành Hiệp hội phát triển chợ Việt Nam, các nguồn vốn đầu tư phát triển cũng như ngân sách chủ yếu hỗ trợ vào việc đầu tư chợ trên địa bàn có kinh tế, xã hội còn gặp nhiều khó khăn , vùng sâu vùng xa, vùng không có thuận lợi về giao thông.

“Hiện nay, các doanh nghiệp còn gặp phải nhiều thách thức trong tiếp cận nguồn vốn. Nhìn chung, những chính sách xây dựng mô hình chợ an toàn thực phẩm do các tỉnh, thành phố ban hành và tùy theo tình hình thực tế từng địa phương. Vì vậy, chưa có sự thống nhất từ trung ương đến địa phương cũng như chưa thực sự thu hút các nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực xây dựng, khai thác, phát triển chợ”, ông Luân cho biết.

Về phía các địa phương, điều khó khăn nhất chính là kinh phí địa phương đầu tư và cải thiện chợ còn hạn hẹp. Bên cạnh đó, sau khi khảo sát chợ thành thị, chợ địa phương, các chợ miền núi, thậm chí là các chợ vùng sâu, vùng xa các hộ tiểu thương và các bà con đang kinh doanh theo lối mòn truyền thống.

Về nguồn ngân sách nhà nước, kinh phí hỗ trợ cho các hộ tiểu thương hoặc là các đơn vị quản lý khai thác chợ hiện nay còn rất khiêm tốn. Chưa kể, do tập quán tiêu dùng, sự đồng thuận của hộ tiểu thương với việc cải thiện chợ theo hướng hiện đại cũng đang gặp rất nhiều khó khăn.

Đối với mỗi địa phương, đặc biệt là các địa phương miền núi, vùng dân tộc, chợ không phải chỉ là nơi mua bán mà còn là nơi giao lưu, kết nối xúc tiến thương mại, thậm chí là mang đậm văn hoá của vùng miền. Phát triển chợ miền núi sẽ không chỉ giúp tạo dựng nơi giao thương hàng hóa mà còn giúp lan tỏa văn hóa vùng miền đến người tiêu dùng và khách du lịch. Do đó, cần nhiều giải pháp để phát triển chợ khu vực này.

“Theo tôi, chính sách đầu tư phải lâu dài, không nên khấu hao chợ, sẽ không kịp thu hồi vốn. Những vùng khó khăn, vùng sâu vùng xa, chính sách phải mở rộng hơn về ngân sách, thuế phí,… hay thậm chí miễn thuế phí”, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú nhận định.

Về phía cơ quan quản lý nhà nước, hiện Bộ Công thương vẫn đang nỗ lực xây dựng các chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn về nguồn vốn xây dựng chợ, tạo điều kiện cho các khu chợ có được không gian buôn bán văn minh, an toàn.

>>> Định vị thương hiệu cho sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Bà Lê Việt Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công thương cho hay, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vừa được ban hành. Trong đó có nội dung rất lớn về đầu tư hạ tầng chợ tại các vùng đồng bào dân tộc, theo đó, có 40 địa phương được nhận nguồn ngân sách từ trung ương để đầu tư hạ tầng chợ. Đồng thời, Bộ Công thương cũng đã có văn bản hướng dẫn cho các địa phương theo đúng yêu cầu mà các địa phương đã tổng hợp và gửi sang Uỷ ban Dân tộc để trình Chính phủ phê duyệt.

Cùng với các Bộ ban ngành, vai trò chính quyền địa phương trong quy hoạch chợ, quản lý giám sát, hỗ trợ là rất quan trọng để đảm bảo kinh tế, văn hoá an ninh quốc phòng địa phương. Vì địa phương sẽ hiểu rõ nhất sức mua, thế mạnh của địa phương mình là gì.

Khách du lịch muốn đến để chợ để mua hàng và tìm hiểu văn hoá nên các địa phương phải tạo ra các sản phẩm OCOP là những câu chuyện chứa đựng văn hoá. Từ đó, khuyến khích khách hàng đến với chợ, nâng cao hiệu quả chợ, giữ gìn văn hoá và phát triển kinh tế địa phương.

Tại các địa phương phải có các ban chỉ đạo phát triển chợ, từ quy hoạch, cắm chợ ở đâu. Chợ phải gần dân, hiểu được xu hướng tiêu dùng của dân để đầu tư xây dựng. Ta đã có nguồn hàng dồi dào, rất nhiều sản phẩm đặc sản vùng miền, sản phẩm OCOP chất lượng nhưng đầu ra lại khá bấp bênh. Chợ phải giải quyết vấn đề này.

Bên cạnh đó, cần quan tâm đến vấn đề logistics, giao nhận hàng hoá để rút ngắn thời gian giao hàng, áp dụng công nghệ để giảm chi phí, nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm hàng hoá.

Đặc biệt, ở khu vực miền núi, thu nhập của bà con còn thấp nên cần quan tâm đến việc cải thiện đời sống của bà con để cải thiện sức mua. Đồng thời, cần quan tâm đặc biệt đến vấn đề phòng chống hàng nhái hàng giả để bà con được sử dụng hàng chính hãng, có chất lượng và doanh nghiệp làm ăn chân chính có thể tiêu thụ được hàng hoá ở khu vực này.