Giải pháp p hát huy tiềm năng, lợi thế của di sản và di tích tại Hải Phòng

Đó là chia sẻ của bà Trần Thị Hoàng Mai – Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng xoay quanh những giải pháp phát huy tiềm năng, lợi thế của các di sản thế giới và di tích tiêu biểu trên địa bàn thành phố, góp phần thúc đẩy, phát triển kinh tế - xã hội TP Hải Phòng trong kỷ nguyên mới.

Động lực quan trọng để phát triển kinh tế

TP Hải Phòng không chỉ có thể mạnh phát triển kinh tế mà còn sở hữu một kho tàng di sản văn hóa phong phú, đa dạng, hệ thống di sản văn hóa với mật độ cao của cả nước.

Chia sẻ về điều này, bà Trần Thị Hoàng Mai – Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng cho biết, TP Hải Phòng có hệ thống các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể dày đặc với 3.981 di tích. Trong đó, có 2 di sản thế giới là: Di sản thiên nhiên Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà và di sản văn hóa Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc. Ngoài ra, TP Hải Phòng còn có 9 di tích, cụm di tích quốc gia đặc biệt, 257 di tích quốc gia, 722 di tích cấp thành phố và có 33 bảo vật quốc gia.

Về di sản văn hoá phi vật thể, TP Hải Phòng là một trong những địa phương có 2 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh. Đó là, thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt (di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại) và Hát Ca trù (di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp) cùng với 24 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 1.289 lễ hội.

“Xác định trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và chuyển đổi số mạnh mẽ, việc phát huy giá trị các di sản thế giới và di tích tiêu biểu không chỉ mang ý nghĩa giữ gìn bản sắc văn hóa, mà còn là động lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội thành phố trong kỷ nguyên mới. Trong những năm qua, bên cạnh việc đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng, kinh tế xã hội, thành phố đã quan tâm, chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể”, bà Trần Thị Hoàng Mai cho biết thêm.

Cũng theo bà Trần Thị Hoàng Mai, với phương châm biến di tích, di sản trở thành tài nguyên nhân văn, tạo giá trị kinh tế, TP Hải Phòng đã phê duyệt, đồng ý chủ trương khai thác các giá trị di sản với các đề án, kế hoạch, chương trình cụ thể. Đề án Sân khấu truyền hình, kế hoạch Sáng đèn Nhà hát với việc dàn dựng và tổ chức các chương trình nghệ thuật tại Di tích quốc gia Nhà hát thành phố. Đặc biệt, năm 2024, thực hiện kế hoạch truyền thông các giá trị nổi bật toàn cầu của Di sản thiên nhiên thế giới quần đảo Cát Bà, lần đầu tiên danh thắng này được quảng bá trên kênh truyền hình CNN đã đạt được những hiệu ứng tích cực.

Cuối tháng 6 vừa qua, triển khai thực hiện Chương trình biểu diễn nghệ thuật tại di tích đình Hàng Kênh với tác phẩm “Dấu thiêng Hàng Kênh”, thực hiện ứng dụng công nghệ số vào không gian di sản, có sự tương tác, gần gũi với khán giả đã hấp dẫn, thu hút người dân, du khách trong và ngoài nước...

Tại phía Tây TP Hải Phòng, hệ thống các di tích xếp hạng đã được gắn mã QR, có địa phương đã thiết lập được hệ thống cơ sở dữ liệu và bản đồ số di tích để giới thiệu, quảng bá, phổ biến thông tin di sản đến nhân dân, du khách.

Không chỉ hấp dẫn bởi các điểm đến là di tích lịch sử văn hóa, việc khai thác, phát huy giá trị độc đáo của các lễ hội truyền thống tiêu biểu đặc sắc cũng được thành phố quan tâm.

“Nếu như các địa phương vùng đồng bằng Bắc bộ, lễ hội thường diễn ra vào dịp đầu năm thì đối với thành phố Hải Phòng, xuân thu nhị kỳ, gần như mùa nào cũng có những lễ hội tiêu biểu đặc sắc. Mùa Xuân là lễ hội tại các di tích lịch sử như: Lễ hội chùa Côn Sơn, chùa Hào Xá, làng Tiến sĩ Mộ Trạch, Đền Tranh, Đền Xưa – Chùa Giám, Văn Miếu Mao Điền, Vật đình làng Vĩnh Khê; bơi trải làng Ngọ Dương; hội Hát Đúm Thủy Nguyên… Đến mùa Hạ sôi nổi với: Lễ hội Hoa Phượng Đỏ, Lễ hội Chọi Trâu Đồ Sơn, lễ hội du lịch biển Cát Bà, Đồ Sơn; Lễ hội Đền Bia, Đền Cao An Phụ. Mùa Thu với lễ hội Côn Sơn - Kiếp Bạc. Mùa Đông với Lễ hội đền Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm… Đây chính là những tài nguyên du lịch văn hóa tiêu biểu, độc đáo, góp phần nâng cao sức hấp dẫn cho điểm đến, từng bước thúc đẩy du lịch văn hóa thành phố phát triển”, bà Mai cho biết.

5 giải pháp để phát huy giá trị di sản

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc khai thác, phát huy tiềm năng, lợi thế của các di sản văn hóa trên địa bàn TP Hải Phòng còn chưa tương xứng, công tác bảo tồn di sản đôi lúc thiếu đồng bộ, hạ tầng du lịch – dịch vụ còn hạn chế, sản phẩm du lịch gắn với di sản chưa thật sự phong phú và đặc sắc…

Bà Trần Thị Hoàng Mai cho biết, Nghị quyết số 45-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển Hải Phòng đến năm 2030, tầm nhìn 2045 đã chỉ rõ: “Phát triển mạnh mẽ du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử và di sản thiên nhiên”. Chương trình hành động của Chính phủ về thực hiện Nghị quyết 45 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển Hải Phòng đến 2030, tầm nhìn đến 2045 đã xác định rõ nhiệm vụ “bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa, di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh… là ưu tiên hàng đầu”.

Để hiện thực hóa các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các chương trình, kế hoạch của thành phố nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế của di sản và di tích tiêu biểu trên địa bàn, cần thực hiện những giải pháp cụ thể với cách thức triển khai sáng tạo, linh hoạt.

Theo bà Trần Thị Hoàng Mai, thứ nhất, phải thực hiện công tác quy hoạch, quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản, đầu tư đồng bộ hạ tầng cơ sở bằng các tuyến giao thông kết nối giữa Đông và Tây Hải Phòng một cách thuận lợi. Đặc biệt là đối với các di sản thế giới trên địa bàn thành phố như: Quần đảo Cát Bà; Quần thể di tích Côn Sơn, Kiếp Bạc - Thanh Mai - Kính Chủ - Nhẫm Dương và các di tích, cụm di tích quốc gia đặc biệt.

Đối với các di tích Quốc gia đặc biệt đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch như: Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, Đền Cao An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương… cần nhanh chóng tổ chức thực hiện quy hoạch, xác định các nhiệm vụ ưu tiên thực hiện để đề xuất thành phố bố trí nguồn lực thực hiện quy hoạch phù hợp với từng giai đoạn. Đồng thời, cần xây dựng chiến lược dài hạn, gắn bảo tồn với phát triển bền vững; đẩy mạnh công tác số hóa di sản, lập cơ sở dữ liệu điện tử, xây dựng bảo tàng số.

Thứ hai, tiếp tục phát triển du lịch sinh thái trải nghiệm gắn với di sản, tạo ra những sản phẩm du lịch đặc thù.

“Với hệ thống di sản, di tích với mật độ cao so với trung bình cả nước, có cả di sản thiên nhiên, di sản văn hóa thế giới với những giá trị nổi bật toàn cầu, hệ thống di tích quốc gia tiêu biểu, đặc sắc, có giá trị kiến trúc, thẩm mỹ độc đáo là những tài nguyên cần được khai thác để tạo nên những sản phẩm du lịch riêng có. Bên cạnh đó, cần có sự nghiên cứu, học tập kinh nghiệm của các nước, các địa phương trong nước để tổ chức các lễ hội, sự kiện quốc tế tại các di sản”, bà Mai phân tích.

Thứ ba, cần huy động và đa dạng hóa nguồn lực đầu tư. Trên cơ sở quy định của Luật Di sản văn hóa, các Luật khác có liên quan cần nghiên cứu thành lập Quỹ bảo tốn di sản văn hóa của thành phố; khuyến khích hợp tác công – tư trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản, tranh thủ nguồn vốn hỗ trợ quốc tế đối với các di sản thế giới.

Thứ tư, cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và công tác truyền thông. Tăng cường thực hiện các dự án, đề án, kế hoạch truyền thông thường kỳ, mạnh mẽ về các di sản trên địa bàn thành phố, đẩy mạnh truyền thông đa kênh, ứng dụng công nghệ số. Thực hiện đào tạo đội ngũ thuyết minh viên, hướng dẫn viên tại các điểm di tích.

Thứ năm, thực hiện bảo tồn di sản với phát triển cộng đồng và kinh tế địa phương, khuyến khích người dân tham gia dịch vụ du lịch. Đồng thời, đảm bảo lợi ích kinh tế lan tỏa đến cộng đồng, phát triển du lịch gắn với tạo sinh kế cho người dân, đảm bảo hài hòa lợi ích để phát triển bền vững.

“Phát huy tiềm năng, lợi thế của các di sản thế giới và các di tích tiêu biểu trên địa bàn thành phố chính là con đường để Hải Phòng vừa bảo tồn gìn giữ bản sắc văn hóa, vừa tạo ra động lực mới quan trọng để thúc đẩy du lịch, tạo ra sinh kế bền vững cho phát triển kinh tế - xã hội, khẳng định và nâng cao vị thế thành phố Cảng xanh, văn minh, hiện đại, Xứ Đông văn hiến, đất cảng Anh hùng trên trường quốc tế”, bà Trần Thị Hoàng Mai cho biết.