Gỡ vướng thể chế, chính sách để thúc đẩy phát triển khu công nghiệp

GIA NGUYỄN• 17/01/2024 04:50

Với những đóng góp tích cực vào tổng kim ngạch xuất khẩu và nguồn thu ngân sách, để thúc đẩy phát triển khu công nghiệp, theo chuyên gia, cần tiếp tục tháo gỡ vướng mắc về thể chế, chính sách…

>> Đề xuất sớm có cơ chế cho điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp

Thống kê cho thấy, hiện trên cả nước đã có 414 khu công nghiệp được thành lập tại 61/63 tỉnh, thành phố, với tổng diện tích gần 127 nghìn ha; hơn 1.000 cụm công nghiệp với tổng diện hơn 31 nghìn ha.

Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến cuối năm 2022, các khu công nghiệp trong cả nước đã thu hút được hơn 11.200 dự án FDI với tổng vốn đăng ký đạt 231 tỷ USD, và 10.400 dự án đầu tư của doanh nghiệp trong nước với tổng vốn đăng ký đạt 2,54 triệu tỷ đồng. Các doanh nghiệp trong khu công nghiệp có đóng góp rất lớn (khoảng 50%) tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước và đóng góp đáng kể vào nguồn thu ngân sách.

Khu công nghiệp có nhiều đóng góp tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội trong những năm qua - Ảnh minh họa: ITN

Tuy nhiên, thực tế việc phát triển các khu công nghiệp hiện nay được cho vẫn còn gặp không ít khó khăn, vướng mắc dù hệ thống chính sách sách tài chính áp dụng cho các khu công nghiệp đã tương đối đầy đủ, bao gồm các nhóm chính sách thuế phí; chính sách đầu tư; chính sách tín dụng; chính sách đất đai; và các chính sách khác.

Nguyên nhân dẫn đến hiện trạng đã nêu, theo chuyên gia kinh tế - TS Cấn Văn Lực, thể chế, chính sách về khu công nghiệp hiện chưa đảm bảo tính ổn định, thống nhất, đồng bộ và cũng chưa thực sự đầy đủ.

Đơn cử, một số vấn đề của Nghị định 35/2022/NĐ-CP ngày 28/5/2022 chỉ mới dừng ở mức Nghị định; chưa đảm bảo nguyên tắc tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp (nếu tăng giá sử dụng hạ tầng trên 10% thì phải giải trình với Ban quản lý khu công nghiệp và Ban quản lý khu công nghiệp có quyền thẩm định)…

Về khu công nghiệp sinh thái, đến nay cũng chưa có hướng dẫn cụ thể về quy trình, thủ tục, quyền lợi và trách nhiệm về việc chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái; quy định pháp lý về việc sử dụng nước tái chế, sử dụng năng lượng mặt trời, năng lượng tái tạo… chưa rõ ràng, gây khó khăn trong thực hiện dự án. Việc xây dựng nhà ở công nhân còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng.

>> Cần chính sách phát triển điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp

Tuy nhiên, việc phát triển khu công nghiệp được cho còn không ít khó khăn, vướng mắc cần được tháo gỡ - Ảnh minh họa: ITN

Cũng theo ông Lực, chất lượng quy hoạch phát triển khu công nghiệp còn thấp, chưa được quan tâm đúng mức như: thiếu tầm nhìn tổng thể, dài hạn; đang được quy hoạch khá dàn trải theo địa giới hành chính, chưa bám sát thực tiễn, thế mạnh của từng địa phương; thời gian phê duyệt quy hoạch kéo dài, phức tạp.

Viện dẫn cho thực tế đã nêu, ông Lực cho biết, các vấn đề về lao động, an sinh xã hội tạo áp lực đáng kể đối với hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội, đời sống của người dân quanh khu công nghiệp. Cùng với đó là việc phát triển khu công nghiệp sinh thái còn hạn chế, hầu hết các khu công nghiệp hiện nay phát triển theo mô hình tập trung công nghiệp đơn thuần (ngoại trừ một số khu công nghiệp ở Bình Dương, Bắc Ninh, Hải Phòng, Hải Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu...).

Bên cạnh đó, về chính sách ưu đãi đầu tư khu công nghiệp, ông Lực nhìn nhận, còn nhiều hạn chế, vì chưa hiệu quả trong việc định hướng dòng vốn đầu tư, một số chính sách ưu đãi đầu tư vẫn còn chung chung, chính sách ưu đãi chưa đồng bộ, chồng chéo, thiếu tính ổn định và khó dự đoán, thủ tục tiếp cận ưu đãi phức tạp; Về công tác giải phóng mặt bằng, còn rất nhiều khó khăn, đa số là chậm tiến độ. Nguyên nhân là quỹ đất ngày càng hạn chế, người dân chưa nhất trí với đơn giá bồi thường, phương án bồi thường chưa thực sự hợp lý, thỏa đáng, minh bạch,…

Về nguồn vốn phát triển khu công nghiệp, theo ông Lực, thông tin còn phụ thuộc nhiều vào các nguồn vốn bên ngoài. Hiện nay, nguồn vốn ngân sách Nhà nước hỗ trợ phát triển hạ tầng khu công nghiệp còn thấp so với nhu cầu (trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016-2020, nguồn vốn đã bố trí để hỗ trợ phát triển hạ tầng khu công nghiệp chỉ đáp ứng 53% so với nhu cầu).

Hơn nữa, việc định giá đất gặp nhiều khó khăn trong thời gian qua, do việc sửa đổi Nghị định 44/2014/NĐ-CP còn chậm, tâm lý sợ trách nhiệm còn xảy ra dẫn tới khó tiếp cận vốn tín dụng hơn. Đồng thời, sự trầm lắng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua phần nào ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp bất động sản khu công nghiệp.

“Ngoài ra, còn có một số khó khăn khác như khâu quy hoạch, cơ sở hạ tầng mặc dù được quan tâm đầu tư nhưng vẫn còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ, thiếu kết nối liên vùng, chi phí logistics còn cao. Sự cạnh tranh thu hút FDI với các nước trong khu vực (Indonesia, Thái Lan, Malaysia...) ngày càng khốc liệt, đặc biệt trong bối cảnh áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu từ đầu năm 2024...”, ông Lực chia sẻ.

Trước thực tế đã nêu, đưa ra các kiến nghị, giải pháp cho phát triển khu công nghiệp trong thời gian tới, TS Cấn Văn Lực cho rằng, cần sớm thông qua Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), sửa đổi Nghị định 44/2014/NĐ-CP về định giá đất; ban hành các Nghị định, Thông tư hướng dẫn kịp thời, chất lượng,...

“Đối với chủ đầu tư khu công nghiệp, khi đưa ra các kiến nghị chính sách cần đúng, trúng và có giải pháp đi kèm; quyết liệt cơ cấu lại hoạt động, sản phẩm; cần đa dạng hóa nguồn vốn, hướng tới minh bạch, chuyên nghiệp hơn; quan tâm quản lý rủi ro, đáp ứng tốt hơn các yêu cầu về môi trường, an toàn, hệ sinh thái khu công nghiệp…”, ông Lực nhấn mạnh.

Cùng với quan điểm của TS Cấn Văn Lực, không ít ý kiến cũng cho rằng, để huy động được nguồn vốn lớn đầu tư vào các khu công nghiệp, Việt Nam cần phải có những thay đổi căn bản trong việc khai thông các dòng vốn, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư tiếp cận thuận lợi các yếu tố sản xuất và đổi mới hoạt động xúc tiến đầu tư.