Liên minh Cứu sông Mê Kông “kêu cứu” vì thủy điện tiếp tục mọc lên trên dòng chính Mê Kông

PHÚ KHỞI• 02/06/2020 12:06

Ngày 2/6, Liên minh Cứu sông Mê Kông phát đi thông điệp “kêu cứu” khi Lào cho biết sẽ xây thêm đập thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông.

Theo thư gửi các thành viên của mình vào ngày 2/6: Liên minh Cứu sông Mê Kông cho biết: Ngày 11/5, Ủy hội sông Mê Kông (MRC) thông báo đề xuất dự án thủy điện Sanakham tại Lào sẽ trải qua quy trình tham vấn trước (PNPCA). Sanakham là đề xuất dự án thứ 6 trên dòng chính hạ lưu sông Mê Kông.

Theo Liên minh Cứu sông Mê Kông, dự án đập Sanakham tốn kém, không cần thiết và rủi ro, do đó nên bị hủy bỏ. Đập có công suất lắp đặt 684MW, ước tính tiêu tốn hơn 2 tỷ USD và xây dựng trong 8 năm. Như vậy, nếu tính trung bình trong hơn 8 năm, đập Sanakham sẽ cung cấp 90 MW điện mỗi năm. Điều này kém hiệu quả hơn so với việc tăng cường các dự án năng lượng bền vững vốn đang được triển khai trong khu vực. Đơn cử, từ tháng 4 đến tháng 7 năm 2019, Việt Nam đã sản xuất thêm 4.400 MW điện từ năng lượng mặt trời, gấp sáu lần công suất lắp đặt của đập Sanakham.

Thủy điện như túi nước khổng lồ

Hơn nữa, dự kiến, hầu hết nguồn điện tạo ra từ đập Sanakham được xuất khẩu sang Thái Lan. Tuy nhiên, lượng thặng dư điện của Thái Lan hiện tại lớn, thậm chí còn tăng nhiều hơn.

Thái Lan, nơi được cho là mua nhiều điện từ các đập trên dòng chính, có mức độ dự trữ lớn. Tháng 4/2020, Bộ Năng lượng Thái Lan cho biết mức dự trữ điện trong năm 2020 của nước này có thể lên tới 40%, tương đương khoảng 18.000 MW. Con số này cao hơn đáng kể so với tổng cộng công suất lắp đặt của tất cả các đập trên dòng chính hạ lưu sông Mê Kông. Trong khi đó, tháng 3 năm 2020, Campuchia tuyên bố dừng kế hoạch xây dựng đập Sambor và Stung Treng trong ít nhất 10 năm.

Ngoài ra, không có động thái nào được triển khai để xác thực về chất lượng thông tin được gửi đến quy trình tham vấn trước. Nội dung TBESIA/CIA của Sanakham được sao chép phần lớn từ báo cáo đánh giá đập Pak Lay.

Theo MRC, TBESIA/CIA của Sanakham có nội dung sơ sài, sao chép dữ liệu chủ yếu từ báo cáo đánh giá đập Pak Beng. Điều này cho thấy rằng yêu cầu lặp đi lặp lại về việc cung cấp các nghiên cứu toàn diện hơn, bao gồm dữ liệu cơ bản và tác động của dự án đập thủy điện, hầu hết bị phớt lờ và không được đưa vào các đánh giá tiếp theo về tác động của dự án đập trên dòng chính.

Tập đoàn tư vấn quốc gia (NCG) và các chuyên gia tư vấn liên quan đến báo cáo TBESIA/CIA của đập Pak Beng, Pak Lay và Sanakham nên bị cấm tham gia hoạt động đánh giá tác động tiếp theo vì vấn đề đạo nội dung.

Vỡ đập phụ của dự án thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy (Lào) năm 2018 làm hàng trăm người mất tích.

“Tiềm năng to lớn về hiệu suất năng lượng và năng lượng tái tạo phi thủy điện bền vững cùng với những tiến bộ nhanh chóng về công nghệ sản xuất, truyền tải và dự trữ kèm theo chi phí ngày càng giảm, có thể giúp hiện thực hóa tiếp cận và đảm bảo an ninh năng lượng cho người dân và các nền kinh tế trong khu vực mà không phá hủy các dòng sông và tài nguyên thiên nhiên. Hơn nữa, các biện pháp tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng và năng lượng tái tạo phi thủy điện có thể triển khai rộng rãi hơn, nhanh chóng hơn với chi phí thấp hơn so với các dự án thủy điện quy mô lớn tập trung” - Liên minh Cứu sông Mê Kông đề xuất.

Dòng sông Mê Kông là một con sông lớn nhất Đông Nam Á, bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng có chiều dài gần hơn 4.800km , lưu vực 795.000km2 xuyên qua lãnh thổ 6 quốc gia là Trung Quốc, Mianma, Lào, Thái Lan, Campuchia, và Việt Nam rồi đổ ra biển Đông.

Mùa lũ lớn của sông mỗi năm cung cấp cho vùng châu thổ 160 triệu tấn phù sa và nhiều sản vật, lưu vực sông Mê Kông được xem là nơi có hệ sinh thái đang dạng sinh học lớn thứ hai trên thế giới (sau lưu vực sông Amazone).

Trong đó đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) của Việt Nam được xem là vùng ngập nước lớn nhất, có tính đa dạng sinh học rất cao. Sông Mê Kông cung cấp sinh kế cho 70% cư dân tại khu vực nhờ vào đánh bắt thủy sản, trồng trọt, phát triển thương mại, du lịch…