Quan hệ Trung Quốc - Đông Nam Á: "Cú hích" từ sáng kiến BRI

CẨM ANH• 13/05/2024 03:30

Việc thúc đẩy các sáng kiến kinh tế như Vành đai và Con đường (BRI) đã giúp củng cố mối quan hệ của Trung Quốc với các nước Đông Nam Á.

>> 3 điều rút ra từ thượng đỉnh Vành đai và Con đường 2023

Chuyến tàu liên vận quốc tế Trung Quốc - Lào đã vượt qua 1.035km để lần đầu tới thủ đô Viêng Chăn (Lào) vào ngày 4-12-2021.

Chuyến tàu liên vận quốc tế Trung Quốc - Lào tại thủ đô Viêng Chăn (Lào) năm 2021.

Trong những năm gần đây, việc tăng cường hợp tác kinh tế đã giúp ổn định và củng cố mối quan hệ của Trung Quốc với các nước Đông Nam Á. Một khía cạnh quan trọng của mối liên kết kinh tế này là sáng kiến BRI được Trung Quốc đưa ra cách đây 11 năm.

Hầu hết các nước Đông Nam Á không có đủ nguồn lực để tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng lớn trong nước. Do đó, các khoản đầu tư của Trung Quốc, bao gồm cả các khoản đầu tư qua sáng kiến BRI đã trở thành một lực lượng kinh tế quan trọng ở Đông Nam Á.

Trên thực tế, rất ít nền kinh tế có thể sánh kịp với Trung Quốc trong việc thúc đẩy các dự án cơ sở hạ tầng, đặc biệt là các dự án sử dụng nhiều vốn và công nghệ, vốn mất nhiều thời gian để mang lại lợi nhuận. Trong khi các bên tham gia khác đã cố gắng thúc đẩy xây dựng cơ sở hạ tầng và các hình thức hợp tác khác ở Đông Nam Á, chẳng hạn như Cửa ngõ toàn cầu của EU, thì các công ty Trung Quốc đã thành công trong việc thực hiện một số dự án lớn trong khu vực.

Cụ thể, tuyến đường sắt Boten-Vientiane ở Lào và tuyến đường sắt cao tốc Jakarta-Bandung ở Indonesia được người dân đón nhận tích cực kể từ khi đi vào hoạt động. Điều này có thể làm tăng sức hấp dẫn của các dự án tương tự đối với công chúng.

Theo giới quan sát, kinh nghiệm của Indonesia trong việc lựa chọn nhà thầu Trung Quốc cho dự án đường sắt nhận được sự quan tâm lớn. Đường sắt cao tốc Jakarta-Bandung là một trong những dự án được tài trợ bởi Trung Quốc bị chỉ trích nặng nề nhất trước và trong quá trình xây dựng.

Bất chấp tiến độ chậm trễ và có ý kiến bất đồng trong quá trình thực hiện, dự án đã bắt đầu đi vào khai thác thương mại vào cuối năm 2023. Tổng thống Indonesia Joko Widodo và Bộ trưởng Điều phối các vấn đề Hàng hải và Đầu tư indonesia Luhut Pandjaitan đã hài lòng với kết quả của dự án nên muốn tiếp tục hợp tác với tập đoàn China Railway Group Limited để mở rộng dịch vụ đường sắt đến Surabaya, thành phố lớn thứ hai của Indonesia.

Đường sắt cao tốc Jakarta-Bandung đã cho phép các nhà hoạch định chính sách của Indonesia giải quyết các vấn đề lâu dài như thiết lập các liên kết phát triển giữa Jakarta và các đô thị nhỏ hơn. Và quan trọng hơn, việc thực hiện dự án này đã nâng cao năng lực tổ chức của chính quyền trung ương và địa phương Indonesia, giúp họ quản lý các công việc phức tạp khác trong tương lai.

Trong khi đó, Việt Nam và Trung Quốc đang nỗ lực hợp tác tăng cường năng lực cơ sở hạ tầng đường sắt và đường bộ, cũng như xây dựng hành lang kinh tế kết nối giữa các tỉnh Trung Quốc như Vân Nam, Nam Ninh và các tỉnh, thành phố của Việt Nam thông qua sáng kiến BRI. Bên cạnh đó, Việt Nam có thể nhận thêm nguồn vốn phát triển cơ sở hạ tầng và giao thông, đặc biệt là kết nối vào Đông - Tây; kết hợp gia tăng năng lực phục vụ và phát triển kinh tế; đồng thời tận dụng cơ hội này tăng trao đổi thương mại đầu tư, gắn kết với các nước Đông Nam Á.

>> Nhiều doanh nhân trẻ Trung Quốc "đổ bộ" vào Đông Nam Á

tuyến đường sắt cao tốc Jakarta - Bandung tại Indonesia do

Tuyến đường sắt cao tốc Jakarta - Bandung tại Indonesia

Trên thực tế, theo ông Guanie Lim, Trợ lý Giáo sư tại Viện Nghiên cứu Chính sách Quốc gia, Nhật Bản, một số nỗ lực đầu tư trong sáng kiến BRI tại ASEAN đã không đạt được mục tiêu ban đầu. Điều này đã dẫn đến những điều chỉnh, dẫn đến sự chuyển hướng sang các dự án “nhỏ hơn, xanh hơn”, tập trung vào chuyển giao kiến thức và công nghệ, thay vì các nỗ lực sử dụng nhiều tài nguyên và lao động.

Ngoài ra, các thỏa thuận đặc biệt đang chuyển sang các thỏa thuận được thể chế hóa, đặc biệt là sau khi Cơ quan Hợp tác Phát triển Quốc tế Trung Quốc (CIDCA) được thành lập vào năm 2018. CIDCA thể hiện sự đổi mới về thể chế nhằm hài hòa các nỗ lực giữa nhiều cơ quan nhà nước, với mục tiêu bao quát là thực hiện và giám sát các dự án viện trợ phát triển một cách hiệu quả hơn.

Khi sáng kiến BRI bước vào thập kỷ thứ hai ở Đông Nam Á, chuyên gia Guanie Lim nhận định, để các dự án đạt được hiệu quả, cần khám phá các nền tảng chung để thúc đẩy hơn nữa hợp tác Đông Nam Á-Trung Quốc. Đồng thời, các bên cần tính đến các vấn đề cụ thể theo bối cảnh của nền kinh tế sở tại và cơ cấu kinh tế rộng hơn của khu vực.

Theo ông Guanie Lim, các cường quốc và các nước láng giềng của họ có chung lợi ích trong việc thúc đẩy hòa bình, thịnh vượng và ổn định chính trị và kinh tế trong khu vực. Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu cấp thiết ở Đông Nam Á về phát triển cơ sở hạ tầng thông qua BRI, đồng thời những quốc gia trong khu vực cũng thu được một số lợi ích chính trị và kinh tế.

Trong việc quản lý mối quan hệ Trung Quốc-Đông Nam Á, BRI có thể đóng vai trò là mô hình hợp tác có giá trị để nghiên cứu cho các mối quan hệ khác, chẳng hạn như mối quan hệ giữa Mỹ và Mỹ Latinh, hay giữa EU và Bắc Phi.