Biển xâm thực tại Cửa Đại - Bài 2: "Cuộc chiến" không hồi kết

NGUYỄN HOÀNG• 14/08/2023 03:27

Để cứu bờ biển Cửa Đại, chính quyền Quảng Nam tiếp tục đầu tư 42 triệu Euro của Cơ quan phát triển Pháp (AFD) tài trợ, liệu số tiền đổ xuống có cứu được dải đất cho địa phương?

>>Sạt lở ở biển Hội An “ăn” sâu vào nhà dân

>>>Liệu có tiếp tục "ném tiền" qua Cửa Đại Hội An?

Trong "cuộc chiến" giữ đất này vẫn chưa có hồi kết. Nhưng với nguồn kinh phí đầu tư này, hy vọng sẽ giữ được bờ biển dù là mong manh trước sự gia tăng của biến đổi khí hậu, nước biển dâng và thiên tai ngày càng phức tạp khó dự lường…

Chủ tịch UBND TP Hội An Nguyễn Văn Sơn thừa nhận từ khảo sát của Trường Cao đẳng Công nghệ, kinh tế thủy lợi miền Trung các giải pháp giữ bờ biển Cửa Đại mà chính quyền Quảng Nam đưa ra xử lý khẩn cấp chống sạt lở một số đoạn bờ biển, chỉ có thể bảo vệ tạm thời, chưa có giải pháp nào chống được sự xâm thực của sóng biển vào đất liền là bền vững. Ông Sơn cho rằng một thực tế từ các giải pháp bảo vệ bờ biển Cửa Đại triển khai trong gần 2 thập kỷ qua gồm kè cứng bảo vệ được bờ, nhưng mất bãi, xé nát bờ biển, sóng phá gây xói chân, sập, kè mềm chỉ tạm thời giữ cho đoạn bờ được chỉnh trị, không bị xói lở mạnh như trước, nhưng đã bị biến dạng...

Nhiều giải pháp bảo vệ bờ biển Cửa Đại đã được triển khai nhưng hiệu quả là khá khiêm tốn.

"Đến thời điểm này vẫn chưa tìm ra một phương án tối ưu nào, hay kế hoạch cụ thể để giữ an toàn cho bờ biển Cửa Đại. Nếu tình trạng này tiếp diễn, nguy cơ hàng loạt khu du lịch, khu nghỉ dưỡng dọc theo bờ biển Cửa Đại sẽ bị sóng tấn công và đóng cửa là điều khó tránh khỏi", ông Sơn nói.

Thiệt hại lớn cho doanh nghiệp là những con số hàng chục triệu USD. Nhưng thiệt hại về xã hội thì khó đong đếm và tính toán bằng tiền trước nguồn lực ngân sách bị thất thu và hàng nghìn lao động trong lĩnh vực thương mại dịch vụ mất việc làm là bài toán chưa có lời giải đáp. Đó là chưa thể tính toán bao nhiêu trăm triệu USD đầu tư vào kè chống xói lở này.

Trước khi chủ trương rót nguồn vốn 42 triệu Euro của Cơ quan phát triển Pháp (AFD) tài trợ, chính quyền tỉnh Quảng Nam đã lập Dự án nghiên cứu do Trường Cao đẳng công nghệ, kinh tế thủy lợi miền Trung thực hiện. Kết quả khảo sát, đo đạc, tính toán các nhà khoa học của đơn vị này đã chỉ ra nguyên nhân chính gây xói lở bờ biển Hội An là do thiếu hụt trầm tích vùng biển, dòng chảy trầm tích từ sông Thu Bồn đã bị suy giảm một nửa khi xây dựng hồ chứa thủy điện ở thượng lưu.

Ngoài ra, việc xây dựng các khu nghỉ dưỡng nằm sát bờ biển đã làm mất đi sự trao đổi giữa cồn cát trên bãi biển và ngoài biển. Sự bất tương xứng của dòng chảy trầm tích đi ra từ Cửa Đại, sự thay đổi của sóng bờ biển phía Bắc hoặc hệ thống bảo vệ bờ biển của chủ các khu nghỉ dưỡng và các kè chắn do chính quyền địa phương Quảng Nam đầu tư đã gây ra sự xói lở các khu vực lân cận.

Sạt lở biển gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp cũng như thiệt hại về xã hội khi nguồn lực ngân sách bị thất thu và hàng nghìn lao động trong lĩnh vực thương mại dịch vụ mất việc làm.

Kết quả khảo sát, đo đạc, tính toán các nhà khoa học sau nhiều năm nghiên cứu đã đề xuất đầu tư dự án đã được Chính phủ phê chuẩn năm 2019. Dự án 42 triệu Euro của Cơ quan phát triển Pháp (AFD) tài trợ sẽ được đầu tư xây dựng công trình, các giải pháp môi trường để bảo vệ bền vững bờ biển Hội An để giảm nhẹ thiên tai, phòng chống xói lở bờ biển, bảo vệ dân cư, đất đai, nhà cửa, tài sản và cơ sở hạ tầng, tạo điều ổn định dân sinh, phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

Các giải pháp phi công trình, các hoạt động tăng cường năng lực để nâng cao năng lực nhận thức cho cộng đồng dân cư vùng dự án trong việc phòng chống và giảm nhẹ thiên tai, giảm thiểu tính dễ bị tổn thương của người dân và vùng tự nhiên và điều chỉnh tập quán. Xây dựng khung pháp lý và các giải pháp để quản lý tổng hợp bờ biển, khu vực hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn.

Dự án đầu tư tổng vốn đầu tư 42 triệu EURO của Cơ quan phát triển Pháp (AFD) gồm: vốn ODA 35 triệu euro, viện trợ không hoàn lại 2 triệu euro và vốn đối ứng 5 triệu EURO, đã không thể thực hiện trong vòng 6 năm bắt đầu từ 2019 - 2024 đã không thực hiện đúng kế hoạch.

Nói về nguyên nhân chậm triển khai, Phó Chủ tịch UBND Quảng Nam Hồ Quang Bửu cho hay, dịch COVID-19 đã khiến việc huy động các chuyên gia tư vấn quốc tế có kinh nghiệm trong lĩnh vực chống xói lở và nuôi bãi để thực hiện công tác thẩm tra báo cáo nghiên cứu khả thi của dự án, dẫn đến quá trình thẩm tra chậm hơn so với kế hoạch ban đầu.

Tháng 10/2022, AFD mới tổ chức thực hiện công tác thẩm định dự án và thống nhất lịch trình dự kiến triển khai thực hiện và nghiệm thu, bàn giao công trình hoàn thành vào tháng 12/2026. Sự điều chỉnh dự án này không làm tăng tổng mức đầu tư (vẫn 42 triệu EURO), chỉ thay đổi tiền Việt Nam đồng vì tỷ giá thay đổi (tương đương 982,239 tỷ đồng thay vì 1.128,666 tỷ đồng như chủ trương đầu tư đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt 15/8/2019).

Dự án này sẽ được điều chỉnh đến năm 2026 (thay vì năm 2024 như trước). Phần chuẩn bị đầu tư được tính từ 2019 - 2022. Dự án sẽ được thực hiện từ 2023 - 2026. Bao gồm các hợp phần: đầu tư xây dựng cơ bản hạ tầng (nuôi tạo bãi, đê ngầm giảm sóng và công trình phụ trợ) từ cửa sông (cầu tàu đi Cù Lao Chàm) dọc về hướng bắc đến phía bắc của khách sạn Victoria (trên 3,3km).

Với Dự án “Chống xói lở và bảo vệ bền vững bờ biển Hội An” hy vọng thành công bảo vệ được vùng bờ biển Cửa Đại, giữ được đất đai, nhà cửa, cơ sở hạ tầng và tính mạng của hơn 1.300 hộ dân cũng như hàng loạt khu du lịch, nghỉ dưỡng chạy dọc theo bờ biển trên diện tích 3,2 km2 phường Cửa Đại và các khu vực lân cận dọc theo 3,2 km bờ biển này đang trở thành hiện thực là mong mỏi của chính quyền và người dân.

(Còn nữa)