Số phận một vùng mỏ tại Quảng Trị - Kỳ I: “Mắc kẹt” vì một bản báo cáo

KHẮC TRÀ• 17/09/2023 00:30

Một thời gian dài hoạt động khai thác cát và titan tại 02 xã Vĩnh Tú và Vĩnh Thái (huyện Vĩnh Linh - Quảng Trị) để lại nhiều dư luận xã hội. Vì đâu nên nỗi?

>>Nỗi “ám ảnh” mang tên titan tại Quảng Trị

Một dự án đã khai thác xong để lại đống thiết bị (Ảnh Khắc Trà)

Ngổn ngang sau nhiều năm

Theo chân những người dân xã Vĩnh Tú, chúng tôi đến thôn Huỳnh Công Tây - nơi có trữ lượng lớn và “điểm nóng” khai thác tài nguyên thiên nhiên. Ngay đầu con đường mòn dẫn vào vùng mỏ là đống đổ nát của thiết bị, nhà xưởng phục vụ tuyển rửa titan của công ty Thanh Tâm. Theo người dân nơi đây, sau 20 năm khai thác với nhiều điều tiếng, doanh nghiệp này đã rời đi chỉ còn lại phế tích!

Cách đó không xa, xuất hiện một “núi cát” nhân tạo dựng đứng, diện tích gần chục hecta, chiều cao tầm 15m, đây là kết quả của hoạt động nạo vét địa chất, thổ nhưỡng từ nơi khác, sau khi lọc hết titan, cát được tập kết về bãi trở thành quả đồi “chất thải” khổng lồ.

Quan sát từ đỉnh đồi cát về hướng bờ biển thấy nhiều máy móc thiết bị tập kết với mục đích khai thác khoáng sản. Ngay cạnh chân đồi là khu nhà cấp 4, tường rào bê tông kiên cố của Công ty Cổ phần khai thác khoáng sản Hưng Phát Quảng Trị - có dấu hiệu xâm lấn một phần diện tích rừng phòng hộ.

Qua làm việc với cơ quan chức năng và người dân chúng tôi được biết: Sau khi công ty Thanh Tâm để lại “núi cát”, địa phương đã đã xây dựng “Dự án khai thác mỏ cát Vĩnh Tú”, được UBND tỉnh Quảng Trị cấp phép cho Công ty TNHH MTV Lâm trường Bến Hải khai thác tại Quyết định số 2272/QĐ-UBND ngày 8/12/2015, tổng diện tích 9,42 hecta.

Tuy nhiên, sau đó Công ty TNHH MTV Lâm trường Bến Hải chuyển nhượng lại cho Công ty Cổ phần khai thác khoáng sản Hưng Phát Quảng Trị tại Quyết định số 200/QĐ-UBND ngày 25/01/2017. Từ khi nhận chuyển nhượng đến nay dự án chưa đi vào hoạt động.

>>Khai thác titan và cuộc đấu chưa hồi kết

Một trong những vấn đề phát sinh khi Công ty Hưng Phát bổ sung hạng mục tuyển rửa cát tại mỏ trước khi vận chuyển về nhà máy sản xuất gạch không nung Polymer Bến Hải. Việc bổ sung hạng mục này được cho là gây ra tác động xấu đến môi trường so với bản cam kết bảo vệ môi trường giữa công ty và UBND huyện Vĩnh Linh.

Hơn nữa, mặc dù chưa có giấy phép xây dựng nhưng tháng 5/2021 Công ty Hưng Phát khởi công và hoàn thiện nhà xưởng, nhà kho trên diện tích đất mới được cấp phép khai thác cát, xâm phạm một phần rừng phòng hộ Việt Đức. Về việc này UBND xã Vĩnh Tú ra quyết định xử phạt 5 triệu đồng do hành vi “sử dụng đất trái mục đích”.

Khu nhà xưởng, kho của công ty Hưng Phát (Ảnh Khắc Trà)

Còn nhiều bất đồng

Để đảm bảo đúng luật định, sau khi Công ty Hưng Phát bổ sung thêm hạng mục tuyển rửa tại mỏ cát phải xây dựng lại báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM). Công ty này đã tổ chức nhiều cuộc họp lấy ý kiến nhân dân tại các thôn thuộc xã Vĩnh Tú.

Bí thư chi bộ, Trưởng thôn, Trưởng ban công tác Mặt trận thôn Thủy Tú và chủ dự án được mời họp ngày 25/12/2021, kết quả: không đồng ý triển khai dự án. Trong khi đó cuộc họp tương tự, đại diện thôn Tây 3 đồng tình triển khai dự án nhưng kèm điều kiện “lấy thêm ý kiến trong cộng đồng”.

Đặc biệt, tại cuộc họp ngày 26/12/2021 tại thôn Huỳnh Công Tây, địa bàn có mỏ cát. Thành phần gồm có: Bí thư chi bộ, Trưởng thôn, Ban công tác Mặt trận thôn và chủ dự án, kết quả: thôn đồng tình triển khai dự án nhưng không nhất trí việc vận chuyển sản phẩm qua địa bàn thôn.

Sau đó, ngày 31/12/2021 UBND xã Vĩnh Tú tổ chức cuộc họp gồm: Bí thư đảng bộ xã, Chủ tịch UBND xã, Chủ tịch UBMTTQVN xã, đại diện các tổ chức chính trị xã hội và trưởng 3 thôn, kết quả yêu cầu Công ty Hưng Phát “tiếp tục tham vấn thêm ý kiến nhân dân để có sự đồng thuận”.

Mặc dù còn nhiều ý kiến khác nhau, nhưng dựa trên kết qủa tham vấn cộng đồng, ngày 31/12/2021 Công ty Hưng Phát đã trình thẩm định báo cáo ĐTM. Đầu năm 2022 Sở Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức cuộc họp, cho kết quả: “thông qua với điều kiện phải chỉnh sửa, bổ sung và tổ chức lại tham vấn cộng đồng để tạo sự đồng thuận trong quá trình thực hiện Dự án”.

Để giải quyết dứt điểm các quan điểm về dự án này, ngày 11/8/2022 UBND xã Vĩnh Tú đã họp với đại diện 3 thôn nói trên. Tuy nhiên, tại cuộc họp các thôn không đồng thuận tổ chức lại các cuộc tham vấn! Sau đó Sở Tài nguyên và Môi trường đã triệu tập cuộc họp gồm: Văn phòng UBND tỉnh, UBND huyện Vĩnh Linh, xã Vĩnh Tú, Công ty Hưng Phát và đại diện các thôn.

Tại văn bản số 318/STNMT-CCBVMT ngày 12/9/2022 do ông Nguyễn Hữu Nam, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường ký duyệt, thể hiện quan điểm: “trong quá trình thực hiện dự án mặc dù được chính quyền cấp huyện, xã đồng tình, quan tâm hỗ trợ nhưng do ý kiến người dân không đồng thuận nên chủ dự án phải phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức tham vấn lại cộng đồng về báo cáo đánh giá ĐTM”.

Kỳ II: Vì sao người dân không đồng tình?