>> Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt bộc lộ nhiều bất cập, cần nghiên cứu sửa đổi

Còn nhiều hạn chế cần sửa đổi

Từ năm 2008 đến nay, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt qua 4 lần được sửa đổi, bổ sung đã đi vào cuộc sống và tác động tích cực đến nhiều mặt kinh tế - xã hội.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ Tài chính, chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt còn một số hạn chế như: Đối tượng chịu thuế còn hẹp so với thông lệ quốc tế; Một số quy định về đối tượng chịu thuế, đối tượng không chịu thuế, mô tả mặt hàng tại biểu thuế chưa thực sự rõ ràng, dẫn đến vướng mắc trong thực hiện; Thuế suất thuế với một số mặt hàng ảnh hưởng đến sức khoẻ và xã hội chưa đạt được mục tiêu hạn chế tiêu dùng…

Mới đây, tại tọa đàm “Góp ý xây dựng dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), bà Nguyễn Thị Mai Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội khẳng định, quá trình thực thi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt mặc dù không tránh khỏi những vướng mắc, hạn chế cần phải xem xét sửa đổi, bổ sung, ban hành mới; nhưng Luật đã có những tác động rất tích cực tới nền kinh tế, cũng như đóng góp trong nguồn thu ngân sách và định hướng người dân doanh nghiệp trong việc sản xuất, tiêu dùng một số mặt hàng nhất định.

Bà Mai Phương nhấn mạnh, chúng ta đều đồng ý phải có sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt để khắc phục được các bất cập cũng như phù hợp với quá trình hội nhập quốc tế. Nguyên tắc quan trọng đầu tiên là phải thể chế hóa một cách đầy đủ các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến lĩnh vực thuế.  Đồng thời tôn trọng nguyên tắc thị trường và thông lệ quốc tế, nhằm nâng cao sức cạnh tranh của môi trường đầu tư, đảm bảo công bằng và tính trung lập của thuế.

“Để một dự thảo Luật được triển khai, vận hành hiệu quả trên thực tế, thì một bước quan trọng nữa là phải đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật, nghĩa là ngoài Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt ra còn phải thống nhất với các luật khác. Những nội dung sửa đổi cần rõ ràng, minh bạch. Trong quá trình theo dõi, chúng tôi thấy rằng nhiều khi các quy định chính sách có thể dẫn đến cách hiểu khác nhau ở các tổ chức thi hành, hoặc chưa rõ đã hiểu đúng hay chưa.

Chính vì vậy một trong những yêu cầu của nguyên tắc xây dựng luật là các quy định phải rõ ràng minh bạch, dễ hiểu và cụ thể. Một yêu cầu rất cao đang đặt ra hiện nay là đánh giá tác động xã hội một cách rõ ràng về ưu, nhược điểm, chi phí lợi ích xã hội như thế nào...”, bà Phương phân tích.

>> Sửa Luật thuế tiêu thụ đặc biệt: Cần bảo đảm hài hòa lợi ích

Đề xuất thay đổi phương pháp tính thuế

Tại Nghị quyết số 115/NQ-CP về phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật trong tháng 7/2023, Chính phủ đã cơ bản thống nhất với 7 nhóm chính sách khi xây dựng Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Đó là hoàn thiện các quy định về: đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt; đối tượng không chịu thuế tiêu thụ đặc biệt; căn cứ tính thuế; giá tính thuế; thuế suất; hoàn thuế tiêu thụ đặc biệt và hoàn thiện quy định về điều khoản thi hành.

Mô hình thuế hỗn hợp là sự kết hợp giữa thuế tương đối và thuế tuyệt đối, ngày càng được nhiều quốc gia áp dụng. Năm 2008 chỉ có 55 quốc gia áp dụng thuế hỗn hợp nhưng đến năm 2018 đã tăng lên 62 quốc gia. Trong ASEAN có Thái Lan, Malaysia và Philippines đã triển khai mô hình này với một số danh mục đồ uống có cồn.

Đối với chính sách hoàn thiện quy định về căn cứ tính thuế và thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt, Chính phủ đề nghị Bộ Tài chính xây dựng phương pháp tính thuế hỗn hợp (thuế suất theo tỷ lệ phần trăm và mức thuế tuyệt đối) đối với rượu, bia theo “Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030” của Thủ tướng Chính phủ, phù hợp với xu hướng cải cách thuế của quốc tế; xây dựng giải pháp điều chỉnh tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia, thuốc lá ở mức thuế suất phù hợp, theo lộ trình trên cơ sở bảo đảm mục tiêu thuế tiêu thụ đặc biệt góp phần định hướng sản xuất, hạn chế sử dụng các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe.

TS. Đặng Thị Thu Hoài, Trưởng Ban Nghiên cứu kinh tế ngành và lĩnh vực, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) phân tích, việc áp dụng phương pháp thuế hỗn hợp sẽ khiến giá sản phẩm rượu ở phân khúc cao cấp rẻ hơn tương đối so với chính nó nếu áp thuế tương đối.

“Như vậy, người tiêu dùng sẽ chuyển sang sử dụng nhóm sản phẩm đồ uống có cồn với chất lượng tốt hơn, hạn chế việc sử dụng các sản phẩm rẻ tiền, không rõ nguồn gốc, không bảo đảm chất lượng an toàn thực phẩm… và do đó tăng thêm nguồn thu ngân sách từ khu vực đồ uống có cồn chính thức. Kết quả ước lượng cho thấy, thuế hỗn hợp giúp tăng thu ngân sách khoảng 25% so với thuế tương đối”, vị chuyên gia lý giải.

Tương tự, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc cho rằng, xu hướng áp dụng thuế hỗn hợp với đồ uống có cồn đã rõ, bởi đây là phương pháp tiên tiến của thế giới. Hơn nữa, Quyết định số 508/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược Cải cách hệ thống thuế đến năm 20230 đã yêu cầu nghiên cứu áp dụng kết hợp giữa thuế suất theo tỷ lệ và mức thuế tuyệt đối đối với một số hàng hóa, dịch vụ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Mới đây, Nghị quyết số 115 của Chính phủ đã định hướng vấn đề này. Tuy nhiên, việc áp dụng thuế hỗn hợp phải có lộ trình cụ thể và công khai để doanh nghiệp có sự chuẩn bị tốt nhất.

Cần lộ trình phù hợp

Đối với việc sửa đổi Luật, theo lộ trình, Chính phủ giao Bộ Tài chính hoàn thiện hồ sơ Đề nghị xây dựng Luật, gửi Bộ Tư pháp trước ngày 15/8/2023 để tổng hợp vào Đề nghị của Chính phủ bổ sung Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2024 của Quốc hội, trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024) và thông qua tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024).

Nhìn từ phía cộng đồng doanh nghiệp, bà Phan Minh Thủy, đại diện Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chia sẻ, đối với tất cả các chính sách thuế mà không chỉ riêng thuế tiêu thụ đặc biệt, thì các doanh nghiệp đều kỳ vọng vào sự minh bạch, công bằng, để đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.

Các chuyên gia nói rất nhiều về ưu điểm của các phương pháp tính thuế và trong Nghị quyết 115 của Chính phủ có nêu rõ định hướng xây dựng phương pháp tính thuế hỗn hợp. “Tuy nhiên chúng tôi có một số băn khoăn, đó là: Trong lộ trình yêu cầu tháng 5/2024 cho ý kiến và tháng 10/2024 thông qua thì với lộ trình gấp như vậy, việc tính toán mức độ cụ thể cho phương pháp tính thuế hỗn hợp là rất khó, thậm chí không kịp.

Vì vậy, các doanh nghiệp mong đợi với những mặt hàng đã được tính toán kỹ lưỡng, đưa vào diện thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ không có ý kiến; nhưng với lộ trình này, trong bối cảnh nền kinh tế còn khó khăn, các doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp rượu bia mong muốn được hoãn thời điểm tăng thuế tiêu thụ đặc biệt.

Ngoài ra, với việc phức tạp của cách tính thuế hỗn hợp mà hiện nay Bộ Tài chính cũng chưa có tính toán cụ thể về tỷ lệ, lộ trình, trong khi các doanh nghiệp kỳ vọng Luật thuế Tiêu thụ đặc biệt sửa đổi dự kiến ban hành năm 2024 phải xác định rất rõ lộ trình một cách công khai, áp dụng như thế nào,... để doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị”, bà Thuỷ nói.

Ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách Nhà nước Bộ Tài chính cũng nhận xét, có thể thấy nhận thức chung về việc sửa đổi Luật thuế Tiêu thụ đặc biệt đã khá rõ, nhưng để có sự đồng thuận đông đảo hơn thì chúng ta cần phải tiếp tục thảo luận, tham gia đóng góp ý kiến từ nhiều bên.

“Cá nhân tôi cho rằng, thực tế Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt đã ban hành rất lâu, khoảng những năm 1990 và đến nay đã quá 8-9 lần sửa đổi cho thấy sự quan tâm rất lớn của Nhà nước, Quốc hội đối với vấn đề này.

Về các nội dung, chính sách sửa đổi cần xem xét rất nhiều chính sách, trong đó có các đối tượng chịu thuế, những vấn đề như thuế suất, giá tính thuế, giá bán lẻ, giá bán buôn, đến các vấn đề như phương pháp tính thuế... Tất cả những điều này sẽ phải có một thông tin đầy đủ cung cấp cho các cơ quan chức năng và Đại biểu Quốc hội để lựa chọn”, ông Tân cho biết.