Tiềm ẩn nguy cơ “leo thang” hạt nhân

>> Nga có mạo hiểm dùng vũ khí hạt nhân ở Ukraine?

Trong lịch sử, NATO đã từng phải đối mặt với lựa chọn: thua trong cuộc chiến bằng vũ khí, hoặc bắt đầu một cuộc trao đổi hạt nhân. Nhiều đối thủ của Mỹ cũng phải đối mặt thách thức hiện nay, đó là họ có rất ít hy vọng giành chiến thắng trong một cuộc chiến tranh thông thường và không có hy vọng giành chiến thắng trong một cuộc chiến tranh hạt nhân. NATO đã tìm thấy câu trả lời cho vấn đề này khi lên kế hoạch sử dụng vũ khí hạt nhân trong trường hợp xảy ra chiến tranh, nhưng theo cách đáp trả cuộc tấn công bằng cách sử dụng vũ khí hạt nhân một cách cưỡng bức. 

Các chi tiết trong chiến lược của NATO phát triển theo thời gian, nhưng lý do cốt lõi vẫn không đổi. NATO sẽ không cất giữ vũ khí hạt nhân của mình khi các quốc gia thành viên của mình đang bị tấn công hạt nhân, cũng như sẽ không chủ động tiến hành một cuộc tấn công hạt nhân vào một quốc gia nào đó.

Vào thời điểm đó, các nhà phân tích đã chỉ trích nhiều khía cạnh trong chiến lược của NATO. Họ lập luận rằng các cuộc tấn công hạt nhân vào các mục tiêu quân sự sẽ kích hoạt sự trả đũa chống lại lực lượng NATO, do đó phủ nhận lợi thế của việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Nhưng mục đích leo thang của NATO không phải là để thay đổi cán cân quân sự mà là sử dụng cú sốc từ các cuộc tấn công hạt nhân để tạo ra nỗi sợ hãi và buộc đối thủ phải chấp nhận ngừng bắn.

Chiến lược leo thang hạt nhân này không biến mất khi Chiến tranh Lạnh kết thúc. Trên khắp thế giới ngày nay, một số quốc gia có vũ khí hạt nhân thấy mình vượt trội ở cấp độ quân sự thông thường để ngăn chặn thất bại quân sự thảm khốc. Pakistan và Triều Tiên đã áp dụng chiến lược tương tự. Ngược lại, Trung Quốc từ chối sử dụng các mối đe dọa hạt nhân để bù đắp cho sự thua kém về quân sự thông thường của mình. Bắc Kinh khẳng định sẽ không bao giờ là bên đầu tiên sử dụng vũ khí hạt nhân trong một cuộc xung đột. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc có thể thay đổi lập trường chính thức này, tuy nhiên cho đến nay, Trung Quốc vẫn cam kết tránh sử dụng hạt nhân và tăng cường sức mạnh quân sự thông thường.

>> Chiến sự Nga- Ukraine: Nguy cơ chạy đua vũ khí hạt nhân

Trong khi đó, các nhà lãnh đạo Nga đã làm rõ mối liên hệ giữa cuộc chiến ở Ukraine và leo thang hạt nhân. Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev, cho biết vào tháng 7 năm 2023 rằng Nga “sẽ phải sử dụng vũ khí hạt nhân” nếu cuộc phản công của Ukraine thành công trong việc chiếm lại lãnh thổ do Nga nắm giữ trong chiến sự Nga - Ukraine. “Đơn giản là không có giải pháp nào khác,” ông Dmitry Medvedev nói.

Tổng thống Putin cũng tuyên bố vào tháng 2 năm 2023 rằng các nước phương Tây “có ý định biến một cuộc xung đột cục bộ thành một giai đoạn đối đầu toàn cầu”, đồng thời nói rằng “Nga sẽ phản ứng tương ứng, bởi vì chúng tôi đang nói về sự tồn tại của đất nước chúng tôi”. Và vào tháng 9 năm 2022, ông Putin nói rằng Nga sẽ sử dụng “mọi phương tiện có sẵn” để bảo vệ các khu vực sáp nhập lãnh thổ của mình ở Ukraine.

Mục tiêu của Nga không phải là khắc phục sự mất cân bằng quân sự thông thường mà là để chứng minh rằng cuộc chiến đang vượt khỏi tầm kiểm soát và phải kết thúc ngay lập tức. Điều này làm tăng nguy cơ xảy ra một cuộc chiến tranh hạt nhân và thuyết phục người dân cũng như các nhà lãnh đạo phương Tây rằng trước những gì đang bị đe dọa đối với các nhà lãnh đạo Nga, Moscow sẽ tiếp tục ngăn chặn thất bại.

Các nhà phân tích chính sách cho rằng Mỹ có thể ngăn chặn các mối đe dọa hạt nhân của đối thủ nếu nước này có đủ sức mạnh quân sự và khả năng răn đe hạt nhân mạnh mẽ. Nhưng điều đó sẽ không ngăn cản được đối thủ bị dồn vào chân tường.

Điều đáng chú ý là chính quyền Tổng thống Mỹ Biden dường như hiểu được nguy cơ leo thang trong chiến sự Nga- Ukraine. Bởi vì, chiến đấu với đối thủ có vũ khí hạt nhân như Nga là một trò chơi nguy hiểm. Do đó, Mỹ và đồng minh phương Tây chỉ dừng lại ở việc viện trợ cho Ukraine, chứ không can thiệp quân sự trực tiếp vào cuộc chiến này. Hay như đối với các xung đột tiềm tàng trên Bán đảo Triều Tiên và trên eo biển Đài Loan, Mỹ cũng có chính sách mềm dẻo để tránh xung đột bùng phát.