Xung đột Nga- Ukraine (Kỳ 2): Cú sốc năng lượng và giá hàng hóa

Tác động của xung đột Nga- Ukraine đến thị trường chứng khoán tới đâu?

Tình huống 1: Nguồn cung dầu khí ổn định

Một kịch bản lạc quan cho thấy nguồn cung dầu và khí đốt không bị gián đoạn, với giá cả ổn định ở mức hiện tại. Các điều kiện tài chính thắt chặt, nhưng không có sự sụt giảm liên tục trên thị trường toàn cầu.

Sự lạc quan đó đã có bằng chứng trên các thị trường dầu mỏ sau khi các lệnh trừng phạt mới đối với Nga được Mỹ và các đồng minh công bố. "Các biện pháp trừng phạt mà chúng tôi áp đặt vượt quá bất kỳ điều gì đã từng được thực hiện", Tổng thông Mỹ ông Biden cho biết hôm thứ Năm. Chúng bao gồm các hình phạt đối với năm ngân hàng, bao gồm cả ngân hàng cho vay lớn nhất của Nga là Sberbank, với tổng tài sản là 1 nghìn tỷ USD. Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu sẽ hạn chế quyền tiếp cận của Nga với các sản phẩm công nghệ cao và các biện pháp trừng phạt cá nhân nhắm vào giới thượng lưu của đất nước.

Nhưng nguồn cung cấp năng lượng của Nga không phải là mục tiêu trừng phạt. Giá dầu giảm theo tương lai đóng cửa dưới 93 USD/thùng tại New York.

Giá năng lượng là kênh chính mà qua đó cuộc chiến Ukraine có tác động ngay lập tức ở xa chiến tuyến. Rủi ro đặc biệt nghiêm trọng ở châu Âu, vì Nga là nhà cung cấp dầu và khí đốt chính.

Chi phí năng lượng tăng cao chiếm hơn một nửa tỷ lệ lạm phát kỷ lục của khu vực đồng euro vào tháng 1. Hợp đồng khí đốt tự nhiên châu Âu tương lai đạt đỉnh trên 140 euro mỗi megawatt-giờ vào ngày 24/2, sau khi tăng 62% trong ngày.

Thêm vào hiệu ứng dầu mỏ, điều đó có thể khiến lạm phát khu vực đồng euro chạm mức 3% vào cuối năm. Cũng có thể có những tác động lan tỏa khác từ cuộc suy thoái do lệnh trừng phạt gây ra ở Nga. Nhưng khối có khả năng sẽ thoát khỏi suy thoái và việc tăng lãi suất của Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) vào tháng 12 sẽ vẫn còn hiệu lực.

Ở Mỹ, xăng đắt hơn và thắt chặt tài chính vừa phải sẽ kéo theo tăng trưởng. Nước này có thể vận chuyển nhiều khí đốt tự nhiên hơn sang châu Âu, làm tăng giá trong nước. Chỉ số CPI có thể vượt 8% trong tháng Hai và cuối năm gần 5%, so với mức đồng thuận 3,3%.

Tuy nhiên, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) có thể sẽ nhìn xa hơn cú sốc giá tạm thời và tiếp tục với kế hoạch bắt đầu tăng lãi suất vào tháng 3 - mặc dù không quá 50 điểm cơ bản.

Chủ tịch Fed Cleveland Loretta Mester cho biết hôm 24/2 rằng: “Nếu nền kinh tế có một bước ngoặt bất ngờ, tôi tin rằng sẽ là thích hợp để tăng lãi suất quỹ vào tháng 3 và tiếp theo là các mức tăng tiếp theo trong những tháng tới.

Tình huống 2: Sự gián đoạn nguồn cung cấp năng lượng

Một số chủ tàu chở dầu đang tránh tiếp nhận dầu thô của Nga cho đến khi họ có các biện pháp trừng phạt rõ ràng hơn. Các đường ống dẫn khí đốt chính chạy qua Ukraine và có thể bị hỏng trong cuộc giao tranh. Ngay cả sự gián đoạn nguồn cung hạn chế cũng có thể làm trầm trọng thêm cú sốc đối với giá năng lượng.

Giá khí đốt duy trì quay trở lại mức 180 euro một megawatt giờ - mức đạt được vào tháng 12 - và giá dầu ở mức 120 USD có thể khiến lạm phát khu vực đồng euro gần 4% vào cuối năm, làm gia tăng sự siết chặt thu nhập thực tế. Châu Âu có thể sẽ tiếp tục bật đèn. Nhưng sẽ có một tác động quan trọng đến GDP, điều này sẽ thúc đẩy bất kỳ đợt tăng lãi suất nào của ECB vào năm 2023.

Ở Mỹ, kịch bản này có thể đẩy lạm phát mạnh lên 9% vào tháng 3 và giữ ở mức gần 6% vào cuối năm. Đồng thời, bất ổn tài chính tiếp tục và nền kinh tế yếu hơn, một phần do suy thoái châu Âu, sẽ khiến Fed mâu thuẫn. Nó có thể vượt ra ngoài cú sốc giá tạm thời và tập trung vào rủi ro đối với tăng trưởng. Điều đó sẽ không ảnh hưởng đến việc tăng lãi suất vào tháng 3, nhưng nó có thể khiến quy mô tăng chậm hơn trong nửa cuối năm.

Chiến sự Nga – Ukraine: Thị trường chứng khoán toàn cầu rúng động

Tình huống 3: Cắt xăng dầu

Đối mặt với các lệnh trừng phạt tối đa từ Mỹ và châu Âu - như bị cắt khỏi hệ thống thanh toán quốc tế Swift - Nga có thể trả đũa bằng cách tắt dòng khí đốt đến châu Âu.

Đó là một kết quả xa vời: Các quan chức EU thậm chí đã không tính đến điều này vào năm ngoái khi họ chạy mô phỏng 19 kịch bản để kiểm tra mức độ căng thẳng về an ninh năng lượng của khối. Tuy nhiên, ECB ước tính rằng cú sốc phân bổ khí đốt 10% có thể làm giảm 0,7% GDP của khu vực đồng euro.

Việc mở rộng quy mô con số đó lên tới 40% - thị phần khí đốt của châu Âu đến từ Nga - có nghĩa là kinh tế sẽ bị ảnh hưởng 3%. Con số thực tế có thể cao hơn đáng kể, do sự hỗn loạn mà một cuộc khủng hoảng năng lượng chưa từng có như vậy có thể sẽ xảy ra. Điều đó có nghĩa là suy thoái và ECB sẽ không tăng lãi suất trong tương lai gần.

Đối với Mỹ, cú sốc tăng trưởng cũng sẽ khá lớn. Và có thể có những hậu quả không mong muốn từ các biện pháp trừng phạt tối đa làm gián đoạn hệ thống tài chính toàn cầu, với tác động lan tỏa đối với các ngân hàng Hoa Kỳ. Trọng tâm của Fed sẽ chuyển sang duy trì tăng trưởng. Nhưng nếu giá cao hơn dẫn đến kỳ vọng lạm phát tăng cao giữa người tiêu dùng và doanh nghiệp, thì điều đó sẽ làm nảy sinh tình huống xấu nhất đối với chính sách tiền tệ: cần phải thắt chặt mạnh mẽ ngay cả trong một nền kinh tế yếu kém.

Tất nhiên, các tình huống trên không làm cạn kiệt khả năng xảy ra. Họ đang tập trung sức mạnh khi là những nền kinh tế tiên tiến lớn nhất thế giới, nhưng các quốc gia ở khắp mọi nơi sẽ cảm thấy tác động của việc giá hàng hóa tăng đột biến, bao gồm lương thực chính như lúa mì cũng như năng lượng.

Một số quốc gia như Ả Rập Xê Út và các nước xuất khẩu dầu vùng Vịnh khác, có thể được hưởng lợi. Nhưng đối với hầu hết các thị trường mới nổi - vốn đã bị phục hồi chậm hơn - sự kết hợp giữa giá cả cao hơn và dòng vốn chảy ra có thể giáng một đòn lớn và làm trầm trọng thêm nguy cơ khủng hoảng nợ hậu Covid. Thổ Nhĩ Kỳ, một nhà nhập khẩu năng lượng lớn vốn đã có đồng tiền lao dốc và lạm phát tăng vọt trước cuộc khủng hoảng Ukraine, là một ví dụ điển hình.

Sau đó là những rủi ro khó định lượng như các cuộc tấn công mạng của Nga. Fed New York đã ước tính rằng một cuộc tấn công làm suy yếu hệ thống thanh toán tại năm công ty cho vay tích cực nhất của Mỹ có thể tràn tới 38% tổng tài sản ngân hàng, dẫn đến tình huống xấu nhất là tích trữ thanh khoản và vỡ nợ.