Bất cập tự chủ giáo dục nghề nghiệp

Bất cập lớn trong tự chủ hiện nay là đang thiếu cơ chế, hành lang pháp lý để thực hiện. Muốn tự chủ được, cơ sở đào tạo phải tự cân đối được nguồn thu chi và vẫn phải có đầu tư và định hướng của Nhà nước.

Theo Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ LĐ-TB&XH), nước ta hiện có gần 2.000 cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Trong đó có hơn 1.500 trường trung cấp, cao đẳng nghề công lập.

Thiếu hành lang pháp lý thực hiện

Ông Phạm Xuân Khánh, Hiệu trưởng trưởng Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội khẳng định việc đào tạo vẫn phải đảm bảo nhu cầu nhân lực của địa phương, của xã hội. Bất cập trong tự chủ là các cơ sở đào tạo đang thiếu cơ chế, hành lang pháp lý thực hiện. Vì vậy, cần sớm có những chính sách, cơ chế chung để tránh tình trạng các trường “vừa tự chủ vừa lo”.

Do đó, ông Khánh cho rằng muốn tự chủ được, cơ sở đào tạo phải tự cân đối được nguồn thu chi và vẫn phải có đầu tư và định hướng của nhà nước.

Về phần mình, ông Trương Anh Dũng – Phó Tổng cục trưởng khẳng định, Bộ LĐ-TB&XH cho biết, hiện tại Bộ đang khẩn trương hoàn thiện dự thảo Nghị định quy định cơ chế tự chủ cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Bất cập trong tự chủ là các cơ sở đào tạo đang thiếu cơ chế, hành lang pháp lý. Vì vậy, cần sớm có những chính sách, cơ chế chung để tránh tình trạng các trường “vừa tự chủ  vừa lo”.

Nghị định được hi vọng là bước đột phá với cơ chế thông thoáng, thuận lợi, xóa bỏ lo ngại của các Cơ sở giáo dục nghề nghiệp khi tự chủ. Tuy nhiên, việc cải tổ hoàn toàn theo xu hướng này, trong bối cảnh thực tế ở nước ta không thể nói là làm ngay mà cần thực hiện từng bước – có lộ trình.

Ông Trương Anh Dũng nói: “Thực tiễn hiện nay, nhiều cơ sở muốn tự chủ để phát huy tính năng động và thay đổi 2 vấn đề lớn là không phải phụ thuộc vào cơ quan quản lý trong chuyên môn và tài chính. Tư tưởng là chúng tôi khuyến khích các trường tự chủ nhưng trước hết phải rạch ròi chuyên môn với tự chủ tài chính. Nhưng bàn về đơn vị công lập chúng ta khuyến khích tự chủ chuyên môn còn nhân sự và tài chính phải tính thêm vì chúng ta là 1 thế chế thống nhất phải theo quy định Nhà nước”.

Bài học từ nước Đức

Tại Đức, giáo dục nghề nghiệp được coi là xương sống của nền kinh tế và được ưu tiên hàng đầu. Chính phủ Đức luôn chú trọng các hoạt động đẩy mạnh giáo dục nghề nghiệp như: Ngày mở trường, ngày dành cho học sinh… Thường xuyên tổ chức các diễn đàn, tọa đàm, cung cấp thông tin cụ thể về nghề nghiệp như: Mức lương dự kiến của từng nghề, tổ chức tư vấn hướng nghiệp, lộ trình phát triển nghề nghiệp cho học sinh. Theo định hướng đó, các doanh nghiệp mời học sinh đến thực tập tại doanh nghiệp. Đồng thời cung cấp các cơ hội đào tạo cho các em ngay khi còn đang học phổ thông. Thời gian tới đây, chính phủ Đức vẫn tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động giáo dục nghề nghiệp hơn nữa để đáp ứng yêu cầu phát triển mới của nền kinh tế.

GS.TS Gebhard Hafer - Hiệu trưởng Trường BBW University of Applied Science (Đức) chia sẻ: Ở Đức hiện có hơn 60% học sinh tốt nghiệp phổ thông đi vào học nghề. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phải thường xuyên cập nhật những yêu cầu về năng lực mà doanh nghiệp đòi hỏi. Có 4 trụ cột quyết định sự thành công của giáo dục nghề nghiệp mà vai trò dẫn đầu là chính phủ. Tại Đức, chính phủ đóng vai trò cấp ngân sách cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Thứ đến là các công ty, doanh nghiệp, hiệp hội đóng góp 30% nguồn lực cho giáo dục nghề nghiệp.

Các công ty thường đưa ra quyết định về những nghề mà họ cần và tuyển dụng nhân lực đạt được những yêu cầu kỹ năng cần thiết của công việc, từ đó tư vấn lộ trình phát triển cho người học. Chủ thể thứ 3 là cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cho đến nay, 90% cơ sở giáo dục nghề nghiệp ở Đức vẫn hoạt động theo các quy định của Bang và Liên bang, có nghĩa là họ hoạt động trong một thể chế thống nhất, công bằng và minh bạch. Chủ thể thứ 4 là các phòng thương mại, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm chất lượng, tổ chức thi và cấp chứng chỉ, tổ chức lựa chọn cán bộ đào tạo trong doanh nghiệp.

Với Việt Nam, GS.TS Gebhard Hafer cho rằng, không nên chỉ nhắm vào tự chủ với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cần nhìn vào tự chủ qua lăng kính của hệ thống tổng thể có nhiều chủ thể. Trong đó, một vấn đề cần được giải quyết và đẩy mạnh là hai chủ thể doanh nghiệp và nhà trường. Đây là thách thức lớn, nhưng là mấu chốt của việc thực hiện tự chủ.