Bộ tứ Mỹ, Australia, Ấn Độ, Nhật Bản họp nhóm: Trung Quốc mất dần lợi thế!

 

Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga, bên phải và Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, bên trái, chào hỏi trước cuộc gặp của họ tại văn phòng Thủ tướng ở Tokyo, ngày 6/10/2020.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và người đồng cấp Nhật Bản Toshimitsu Motegi, Ngoại trưởng Australia Marise Payne, Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar vừa họp nhóm ngày 6/10 tại Tokyo để bàn về thúc đẩy hoà bình và thịnh vượng ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương,với Trung Quốc là trọng tâm của cuộc thảo luận.

Đây là buổi làm việc đầu tiên của "Bộ tứ Kim cương" kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Sự kiện diễn ra giữa bối cảnh nhiều biến động. Nhật Bản vừa có Thủ tướng mới là ông Yoshihide Suga. Cuộc họp cũng cách ngày bầu cử Mỹ chỉ vài tuần.

Sự kiện được giới chuyên gia đánh giá là đánh dấu thời kỳ hoạt động mới của liên minh không chính thức giữa lúc Trung Quốc tăng cường hiện thực hóa tham vọng mở rộng ảnh hưởng ở Biển Đông. Việc “bộ tứ kim cương” Mỹ, Australia, Ấn Độ, Nhật Bản khởi động đối thoại cũng được xem là sự tái khẳng định cam kết của các nước này đối với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở.

Tại cuộc họp nhóm, các ngoại trưởng đều cam kết tôn trọng chủ quyền lãnh thổ và tự do hàng hải ở khu vực Ấn Độ Dương- Thái Bình Dương, cho rằng một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở là nền tảng của hòa bình và ổn định ở khu vực.

Người đồng cấp Nhật Bản Toshimitsu Motegi cho biết, bốn nền dân chủ lớn ở Ấn Độ-Thái Bình Dương, được gọi là Quad, đã kêu gọi các nước khác tham gia sáng kiến này sau cuộc gặp tại Tokyo với Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, Ngoại trưởng Australia Marise Payne và Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói, "điều quan trọng hơn bao giờ hết là chúng ta phải hợp tác để bảo vệ người dân và các mối quan hệ đối tác của chúng ta khỏi sự bóc lột, tham nhũng và cưỡng bức của Trung Quốc." "Chúng tôi thấy điều này ở biển Hoa Nam và Hoa Đông, ở sông Mekong, dãy Himalaya, eo biển Đài Loan, đây chỉ là một vài ví dụ", Pompeo cho biết thêm.

Pompeo cũng cáo buộc Trung Quốc che đậy đại dịch COVID-19 và làm nó tồi tệ hơn, đồng thời đe dọa tự do, dân chủ và sự đa dạng trong khu vực bằng những hành động ngày càng quyết liệt.

Được biết, các cuộc đàm phán đã diễn ra vài tuần trước cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ và trong bối cảnh căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh về coronavirus, thương mại, công nghệ, Hong Kong, Đài Loan và nhân quyền. Họ theo dõi sự bùng phát gần đây trong căng thẳng giữa Trung Quốc và Ấn Độ về biên giới tranh chấp trên dãy Himalaya của họ, trong khi quan hệ giữa Australia và Trung Quốc cũng trở nên xấu đi trong những tháng gần đây.

Trong khi đó, Nhật Bản lo ngại về yêu sách của Trung Quốc đối với quần đảo Senkaku do đất nước này bị kiểm soát, được gọi là Điếu Ngư thuộc Trung Quốc, ở Biển Hoa Đông. Nhật Bản cũng coi hoạt động quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc là một mối đe dọa an ninh. 

Báo cáo chính sách quốc phòng hàng năm của Nhật Bản vào tháng 7 đã cáo buộc Trung Quốc đơn phương thay đổi hiện trạng ở Biển Đông, nơi nước này đã xây dựng và quân sự hóa các đảo nhân tạo và đang khẳng định tuyên bố chủ quyền đối với hầu như tất cả các tuyến đường thủy và nghề cá quan trọng của vùng biển này.

Tuy nhiên, Trung Quốc đã bác bỏ cáo buộc che đậy đại dịch, đồng thời cho biết họ đã hành động nhanh chóng để cung cấp thông tin cho Tổ chức Y tế Thế giới và thế giới. Trung Quốc cho rằng Mỹ là kẻ gây hấn lớn nhất ở Biển Đông. Bắc Kinh cũng phủ nhận những vi phạm nhân quyền trong việc xử lý người Hồng Kông và người Hồi giáo thiểu số ở Tân Cương, đồng thời cáo buộc các quốc gia phương Tây can thiệp vào công việc nội bộ của họ.

Có thể nhận thấy, các nước Mỹ, Australia, Ấn Độ, Nhật Bản liên tục bất đồng hoặc đối đầu với Trung Quốc. Với Ấn Độ là hai đợt đụng độ đẫm máu ở biên giới với Trung Quốc và Úc gửi công hàm phản đối yêu sách chủ quyền Biển Đông phi pháp của Trung Quốc lên Liên Hợp Quốc.

Bên cạnh đó, cuộc bầu cử Mỹ hiện đang xuất hiện nhiều diễn biến khó lường như việc Tổng thống Donald Trump nhiễm COVID-19 nên Ngoại trưởng Mike Pompeo cần phải nỗ lực gấp đôi trong việc trấn an và đưa ra các cam kết chắc chắn của Washington để hỗ trợ đồng minh vạch ra đối sách riêng của họ, bất kể ai sẽ bước vào Nhà Trắng vào năm sau.

Bình luận về vấn đề này, ông Steve Tsang - Giám đốc Viện SOAS nghiên cứu châu Á thuộc ĐH London (Anh), lưu ý là tầm quan trọng đặc biệt về mặt chính trị, kinh tế của Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đang ngày càng được củng cố và khu vực này đang là trọng tâm chính sách của nhiều quốc gia và thể chế khu vực.

Do đó, việc “bộ tứ kim cương” họp nhóm có thể cụ thể hóa hơn nữa ý tưởng và chiến lược của họ về triển vọng sắp tới cho Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nếu như không muốn đánh mất thế chủ động đang có, hoặc tệ hơn là để Trung Quốc lấn lướt.

Tính đến thời điểm hiện tại, Trung Quốc vẫn chưa có phản ứng về cuộc gặp của các ngoại trưởng của nhóm "Bộ Tứ kim cương", song Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Luo Zhaohui trước đó mô tả nhóm là "một chiến tuyến chống Trung Quốc, còn được gọi là Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) mini".

Tuy nhiên, trước khi cuộc họp nhóm diễn ra, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân đã cho rằng, các quốc gia không nên “kết thành bè phái riêng biệt”. Ông Uông Văn Bân cũng kêu gọi các nước nên nỗ lực để tăng cường tin tưởng lẫn nhau thay vì nhắm vào một bên thứ ba, ám chỉ việc “bộ tứ kim cương” tìm đối sách kìm hãm ảnh hưởng của Bắc Kinh.

“Chúng tôi tin rằng xu hướng chủ yếu của thế giới hiện nay là hòa bình, phát triển và hợp tác cùng có lợi. Thay vì hình thành các nhóm độc quyền, cần thúc đẩy sự hợp tác đa phương và đa dạng rộng mở, toàn diện và minh bạch” - ông Uông cho hay.