Gửi bình luận
Trước sức ép tiêu chuẩn từ thị trường quốc tế và nhu cầu nâng cao thu nhập cho người trồng, yêu cầu tái cơ cấu toàn diện ngành cà phê đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, xuất khẩu cà phê 4 tháng đầu năm 2025 đạt 662.900 tấn với 3,78 tỉ USD, giảm 9,8% về khối lượng nhưng tăng 51,1% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái. Dù là quốc gia xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, tuy nhiên giá trị gia tăng của ngành cà phê Việt Nam vẫn ở mức khiêm tốn do sản xuất manh mún, thiếu liên kết và chủ yếu xuất khẩu thô.
Chia sẻ về vấn đề này, ông Nguyễn Quang Bình, chuyên gia thị trường cà phê cho biết, Việt Nam sản xuất khoảng 1,6 - 1,8 triệu tấn cà phê mỗi năm, nhưng đến 90% đến từ các hộ nhỏ lẻ, với quy mô chỉ vài sào, sản lượng chỉ vài tấn. Rất ít trang trại đạt sản lượng 100 tấn trở lên. Điều này gây khó khăn trong đầu tư chế biến, hình thành chuỗi giá trị. Trong khi đó, ở Brazil - quốc gia xuất khẩu cà phê số 1 thế giới - một nông trại nhỏ cũng có thể lên đến 5.000 - 10.000 ha, với sản lượng đạt hàng ngàn, thậm chí hàng triệu tấn.
Không chỉ yếu về quy mô sản xuất, tiêu thụ nội địa của Việt Nam cũng còn rất hạn chế. Chỉ khoảng 5 - 10% tổng sản lượng được tiêu thụ trong nước, trong khi Brazil tiêu thụ đến 20 - 22 triệu bao cà phê mỗi năm, tạo động lực ổn định và nâng giá trị sản phẩm ngay tại thị trường nội địa.
Theo ông Bình, chính vì việc chỉ có sản lượng chỉ 3 - 5 tấn mỗi hộ, nên nông dân Việt Nam không đủ điều kiện và khả năng để đầu tư vào chế biến sâu hay chờ đợi mức giá cao. Họ thường phải tự trữ hàng, dẫn đến nhiều bất lợi trong cạnh tranh.
“Ngành cà phê nếu muốn tạo ra giá trị gia tăng, cần có sự tham mưu từ hiệp hội và chính quyền địa phương nhằm tập hợp các đầu mối sản xuất, xây dựng hợp tác xã có quy mô tối thiểu 1.000 ha. Khi đó, mới có thể nghĩ đến việc đầu tư hạ tầng, chế biến và nâng tầm thương hiệu”, chuyên gia này nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk (Simexco Đắk Lắk) nhấn mạnh rằng cà phê đặc sản chính là hướng đi tất yếu để nâng cao giá trị xuất khẩu, song điều này đòi hỏi phải có chiến lược đầu tư bài bản từ khâu sản xuất đến hạ tầng chế biến.
“Không còn con đường nào khác ngoài việc phải đầu tư vào cà phê đặc sản, đồng thời đi kèm là đầu tư hạ tầng, cùng với đó là cơ chế và chính sách hỗ trợ phù hợp”, ông Dũng chia sẻ
Theo ông Dũng, dù vài năm trở lại đây đã ghi nhận làn sóng đầu tư từ nhiều tập đoàn lớn vào lĩnh vực chế biến sâu, nhưng để tạo ra sản phẩm có giá trị cao, thị trường đầu ra cần đủ độ ổn định, điều này thường mất ít nhất 5 năm để xây dựng và đòi hỏi nguồn vốn lớn cho hệ thống nhà máy.
Hiện Simexco đang triển khai chuỗi liên kết với khoảng 45.000 nông dân trồng cà phê, tập trung vào việc nâng cao lợi ích cho người sản xuất. Trong bối cảnh thị trường EU đặt ra các yêu cầu ngày càng cao như tiêu chuẩn tín chỉ carbon, ngành cà phê buộc phải tái tổ chức sản xuất theo hướng bền vững, hình thành các vùng nguyên liệu đạt chuẩn. Điều này không chỉ phục vụ cho xuất khẩu thô mà còn hướng đến mục tiêu sản xuất cà phê đặc sản.
“Việc nâng tỷ lệ chế biến sâu lên 40 - 45% là điều kiện cần để đảm bảo lợi ích lâu dài cho người trồng cà phê. Đồng thời, người trồng cũng cần nâng cao năng lực thị trường, biết phân tích xu hướng, chủ động trữ hàng và bán ra vào thời điểm giá tốt”, ông Dũng đề xuất.
Về phía cơ quan quản lý, ông Vũ Văn Thủy, Trưởng Cơ quan đại diện Văn phòng Bộ Nông nghiệp và Môi trường tại phía Nam cho biết, Bộ đã chủ động xây dựng và tư vấn cho Chính phủ nhiều giải pháp nhằm phát triển ngành cà phê và trà. Lãnh đạo Bộ cùng với các cơ quan trung ương và địa phương, luôn chú trọng đến việc nâng cao chất lượng sản phẩm và khai thác hiệu quả tiềm năng sẵn có của ngành. Trong đó, việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe từ các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản và các nước phát triển khác được xác định là yếu tố then chốt để duy trì lợi thế cạnh tranh dài hạn.
Bên cạnh đó, Bộ cũng khuyến khích các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ nông dân tăng cường liên kết trong sản xuất - tiêu thụ, chủ động chuyển đổi mô hình canh tác theo hướng thân thiện với môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu. Tại khu vực Tây Nguyên - vùng nguyên liệu trọng điểm của cả nước về cà phê và trà - tình trạng thiếu nước đang đặt ra những thách thức lớn cho sự phát triển bền vững. Do đó, việc đầu tư vào công nghệ tưới tiết kiệm, giống cây chịu hạn và mô hình canh tác bền vững là hết sức cần thiết.
