"Hé lộ" nguồn gốc dịch COVID-19

>> Vì sao khó điều tra nguồn gốc COVID-19?

Vào tháng 6, Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu tất cả các giả thuyết có thể về nguồn gốc của đại dịch COVID-19, bao gồm cả khả năng virus rò rỉ trong phòng thí nghiệm. Mới đây, hai nghiên cứu mới được thực hiện theo hai cách tiếp cận hoàn toàn khác nhau nhưng đi đến cùng một kết luận: chợ hải sản Hoa Nam tại Vũ Hán, Trung Quốc có khả năng là nơi xuất phát của dịch COVID-19.

Các nhà khoa học từ khắp nơi trên thế giới đã sử dụng các công cụ lập bản đồ và các báo cáo để thực hiện phân tích không gian và môi trường. Họ gợi ý rằng mặc dù "bối cảnh chính xác vẫn còn mù mờ", virus SARS-COV-2 có lẽ đã tồn tại trong động vật hoang dã được bán ở chợ hải sản Hoa Nam vào cuối năm 2019.

Một trong hai nghiên cứu phân tích khía cạnh địa lý từ các ca COVID-19 được phát hiện trong tháng 12/2019, thời điểm Trung Quốc công bố dịch. Họ nhận thấy, những ca đầu tiên này có liên quan đến khu vực quanh chợ hải sản Vũ Hán, thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc.

Nghiên cứu cho biết, tất cả 8 trường hợp COVID-19 được phát hiện trước ngày 20/12/2019 đều đến từ phía Tây của chợ Hoa Nam, nơi các loài động vật có vú cũng được bán. Khoảng 5 gian hàng bán động vật sống hoặc động vật bị giết thịt gần đó được cho có khả năng lây truyền mầm dịch COVID-19.

Đồng tác giả nghiên cứu, ông Michael Worobey, Trưởng khoa Sinh thái học và Sinh học Tiến hóa tại Đại học Arizona, cho biết thêm, các nhà nghiên cứu đã lập bản đồ những trường hợp mắc COVID-19 sớm nhất sống hoặc làm việc gần chợ Hoa Nam.

“Đây là dấu hiệu cho thấy virus bắt đầu lây nhiễm ở những người làm việc ở chợ nhưng sau đó đã lây lan nhanh sang cộng đồng xung quanh khi những người bán hàng đi vào các cửa hàng địa phương, tiếp xúc và lây nhiễm cho những người làm việc trong các cửa hàng đó", ông Worobey phân tích.

Nghiên cứu thứ hai phân tích dữ liệu gen từ các ca bệnh sớm nhất để nghiên cứu quá trình biến đổi sơ khai của virus và kết luận rằng virus SARS-CoV-2 dường như chưa lây lan rộng trong dân số trước tháng 11/2019. Theo đó, phiên bản đầu tiên của virus SARS-CoV-2 có thể ở các dạng khác nhau được gọi là A và B.

>> Điều gì sẽ xảy ra nếu không tìm được nguồn gốc COVID-19?

Dòng A giống với virus SARS-COV-2 được tìm thấy ở dơi hơn, làm dấy lên giả thuyết virus SARS-COV-2 đã lây từ động vật sang người, và A sinh ra B. Tuy nhiên, B được phát hiện nhiều hơn ở quanh khu chợ Vũ Hán. Khi các nhà khoa học sử dụng kỹ thuật "phân tích đồng hồ phân tử", trong đó dựa vào mức độ đột biến gen xảy ra theo thời gian để tái hiện lại dòng thời gian tiến hóa của virus SARS-COV-2 cho thấy, A dường như không sinh ra B.

Thay vào đó, họ cho rằng, cả A và B đều có nguồn gốc từ động vật được buôn bán ở chợ Vũ Hán và lây truyền sang người vào những thời điểm khác nhau trong tháng 11 và tháng 12/2019.

Mặc dù cuộc điều tra trước đây tập trung vào thị trường động vật sống, các nhà nghiên cứu muốn có thêm bằng chứng để xác định đây thực sự là nguồn gốc của đợt bùng phát COVID-19, chứ không phải là nơi "khuếch đại" dịch bệnh. Dự kiến, các nhà nghiên cứu sẽ nỗ lực xác định loài vật nào có thể bị nhiễm bệnh lần đầu tiên và làm cách nào chúng bị nhiễm.

Tuy nhiên, nghiên cứu này không bác bỏ giả thuyết virus SARS-COV-2 rò rỉ phòng thí nghiệm. Các chuyên gia khuyến cáo, để giảm nguy cơ xảy ra đại dịch trong tương lai, việc xác định tất cả các giả thuyết có thể xảy ra vẫn cần được tiến hành.