Honda ra sao khi “nhảy” vào cuộc đua xe máy điện tại Việt Nam?

Mới đây, chiếc xe máy điện đầu tiên của Honda Việt Nam, ICON e:, chính thức xuất xưởng. Trong bối cảnh thế giới đang gồng mình chống biến đổi khí hậu, việc một “ông lớn” như Honda nhảy vào thị trường xe điện Việt Nam, không chỉ là câu chuyện thương mại, mà còn là "lá bài" chiến lược.

Liệu Honda có thể lật đổ các đối thủ cạnh tranh trong phân khúc xe máy điện và thành công như với xe máy xăng?

Theo Báo cáo Thị trường Xe điện Đông Nam Á 2024 của McKinsey, Việt Nam đứng thứ ba trong khu vực về tốc độ tăng trưởng xe máy điện, với mức tăng 35% năm 2024, đạt doanh số 250.000 xe. Đây là miền đất hứa mà các hãng từ VinFast đến Yadea đều đang ráo riết cạnh tranh và Honda là "kẻ đến sau".

Đại diện Honda Việt Nam cho biết, công ty đặt mục tiêu chiếm 25% thị phần xe điện vào năm 2030. Đáng chú ý, Honda đã đầu tư 300 triệu USD để nâng cấp nhà máy tại Vĩnh Phúc, tích hợp dây chuyền sản xuất pin và hệ thống sạc nhanh 20 phút đạt 80% dung lượng, một bước nhảy vọt về công nghệ so với các mẫu xe điện nội địa trước đây.

Mặc dù chưa công bố giá bán chính thức, nhưng theo các nguồn tin, giá của ICON e sẽ ở mức 29 triệu đồng, không kèm pin. Điều này buộc người tiêu dùng phải cân nhắc giữa chi phí bỏ ra và trách nhiệm môi trường.

Việc định vị mẫu xe máy điện ICON e ở mức cao, đang đặt hãng xe Nhật vào thế “tiến thoái lưỡng nan” tại thị trường Việt Nam. Dù là “ông vua” xe xăng với thị phần áp đảo suốt 3 thập kỷ, Honda có nguy cơ đánh mất lợi thế khi bước vào cuộc đua xe điện muộn màng, kèm theo chiến lược giá cao khó thuyết phục người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, thói quen coi xe máy là tài sản dài hạn của người Việt khiến họ e ngại chi phí bảo dưỡng và thay pin (khoảng 15 triệu đồng sau 5 năm). Trong khi Honda chưa công bố chính sách bảo hành dài hạn, VinFast đã triển khai gói bảo dưỡng 5 năm kèm ưu đãi giảm giá – một động thái “bắt bài” tâm lý người dùng.

Thêm vào đó, Honda gia nhập thị trường xe điện khi cuộc đua đã bước vào giai đoạn “chín muồi”. VinFast với lợi thế tiên phong từ năm 2018, đã xây dựng hệ sinh thái gồm 300 trạm sạc và chiếm 45% thị phần xe máy điện năm 2024. Trong khi đó, Yadea (Trung Quốc) và Dat Bike (startup Việt) cũng đang tăng tốc với các mẫu xe giá rẻ, phù hợp phân khúc đại chúng.

Ngoài ra, dữ liệu từ Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) cho thấy, năm 2024, xe điện chiếm 18% tổng doanh số xe hai bánh, tăng 35% so với 2023. Xu hướng này phản ánh sự dịch chuyển mạnh mẽ của người tiêu dùng trẻ thành thị – nhóm khách hàng tiềm năng nhất của xe điện.

Tuy nhiên, Honda lại đang đánh mất cơ hội khi tập trung vào phân khúc cao cấp, bỏ ngỏ thị trường “bình dân”, nơi VinFast và Yadea đang thống trị. Hơn nữa, sự sụt giảm 2,09% thị phần năm 2024 của Honda (từ 83% xuống 80,9%) cho thấy áp lực từ cả hai phía: xe xăng truyền thống bị bão hòa, trong khi xe điện chưa tạo được đột phá.

Trong quá khứ, Honda từng thành công với chiến thuật quan sát đối thủ, chờ thời cơ chín muồi rồi tung sản phẩm “đánh bật” đối thủ. Ví dụ điển hình là Air Blade (2007) đẩy lùi Yamaha Nouvo, hay Wave Alpha (2002) đánh bại xe Trung Quốc giá rẻ.

Tuy nhiên, ở cuộc đua xe điện, chiến lược này tỏ ra lỗi thời. Lý do nằm ở tính chất khác biệt của công nghệ điện, người dùng cần hệ thống hạ tầng sạc, chính sách hỗ trợ dài hạn và quan trọng nhất là niềm tin vào khả năng chuyển đổi năng lượng của hãng xe. Các đối thủ như VinFast đã xây dựng được lợi thế này qua 5 năm triển khai, trong khi Honda mới chỉ bắt đầu.

Chính phủ Việt Nam đã đặt mục tiêu giảm 50% khí thải giao thông vào 2030, kèm theo lộ trình tăng thuế môi trường với xe xăng. Điều này buộc Honda phải chuyển đổi nhanh, nhưng việc đầu tư 300 triệu USD vào dây chuyền sản xuất pin và trạm sạc lại làm tăng chi phí, khiến giá thành sản phẩm khó cạnh tranh. Trong khi đó, các đối thủ đã có sẵn lợi thế về quy mô sản xuất và hợp tác với các bên để phủ sóng trạm sạc. Điều này có thể khiến Honda rơi vào thế “lỡ nhịp” cả về công nghệ lẫn hạ tầng.

Nhìn chung, tham vọng của Honda tại Việt Nam đang vấp phải các rào cản lớn. Nguy cơ bị bỏ lại phía sau trong "cuộc cách mạng" giao thông xanh là hoàn toàn có cơ sở.