Kiểm soát lạm phát với chính sách giảm thuế, phí

Brian Lee Shun Rong & Chua Hak Bin - Kinh tế gia, Maybank Group• 01/02/2024 05:04

Năm 2024, một số yếu tố dự báo có thể thúc đẩy lạm phát của Việt Nam, nhưng khả năng kiểm soát tích cực bởi nhu cầu yếu, và chính sách cắt giảm thuế VAT cùng các loại thuế, phí khác...

>>>Cẩn trọng lạm phát 2024

Thận trọng về kỳ vọng phục hồi nhu cầu

Dữ liệu kinh tế ghi nhận xuất khẩu tăng +4,1% so với một năm trước trong nửa đầu tháng 1 (tức là đến ngày 15 tháng 1), dẫn đầu là các sản phẩm hàng điện tử. Điều đó nói lên rằng, tăng trưởng xuất khẩu đã chững lại so với tháng 12, vốn đã được điều chỉnh giảm đến +8,1% (từ +13% trước đó). Có báo cáo cho rằng đơn hàng xuất khẩu đang được cải thiện nhưng khách hàng thì đòi hỏi giá cả cạnh tranh. Căng thẳng gia tăng ở Biển Đỏ đã dẫn đến sự chậm trễ trong giao hàng và tăng vọt chi phí vận chuyển container, có thể làm gián đoạn các chuyến hàng.

Tổng múc bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tăng 8,1% so với cùng kỳ năm trước

Tổng múc bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tăng 8,1% so với cùng kỳ năm trước; Tuy nhiên, người tiêu dùng có thể vẫn còn thận trọng sau năm 2023 ảm đạm. (Ảnh minh họa, nguồn: MSN)

Chúng tôi cho rằng dữ liệu đầy đủ của tháng 1 vẫn chưa được công bố chi tiết, nhưng số liệu sơ bộ cho thấy xuất khẩu cả tháng tăng +42% so với một năm trước và +6,7% so với tháng trước.

Với triển vọng xuất khẩu ổn định, nhập khẩu đã tăng +6,8% so với cùng kỳ trong nửa đầu năm. Cán cân thương mại (384 triệu USD) vẫn thặng dư, mặc dù nhỏ hơn mức cùng kỳ năm ngoái (730 triệu USD).

Tăng trưởng sản xuất công nghiệp tăng vọt lên +18,3% YoY trong tháng 1 (so với +5,8% trong tháng 12), dẫn đầu là sản xuất (+19,2%) và điện & gas (+21,6%). Khi tăng trưởng được cải thiện nhờ hiệu ứng ngày làm việc do Tết, mức trung bình của tháng 1 và tháng 2 sẽ cung cấp số liệu chính xác hơn về cường độ sản xuất. Xét theo tháng, sản lượng chứng kiến sự sụt giảm đầu tiên (-4,4%) kể từ tháng 1 năm 2023, nhưng các yếu tố mùa vụ có thể đã đóng một phần.

Trong bức tranh sản xuất công nghiệp, Tổng cục Thống kê nhấn mạnh sự sụt giảm trong sản xuất linh kiện điện thoại (- 15,3%), tivi (-11,3%) và điện thoại di động (-3,5%). Sự sụt giảm về khối lượng sản xuất đi ngược lại với xuất khẩu điện thoại ngày càng tăng và có thể cho thấy các công ty đang thận trọng về sự phục hồi nhu cầu và/hoặc sự gián đoạn ở Biển Đỏ hoặc Kênh đào Panama.

Số lượng nhân viên tại các doanh nghiệp công nghiệp tiếp tục tăng, cho thấy thị trường lao động đang được cải thiện.

>>>UOB: Ngân hàng Nhà nước giữ lãi suất ổn định cho hiện tại

Đầu tư vẫn lành mạnh, hiện Chính phủ vẫn tập trung vào tăng trưởng thông qua đầu tư cơ sở hạ tầng. Chẳng hạn, Bộ Giao thông vận tải đã công bố kế hoạch vào cuối tháng 12 để khởi động và đẩy tốc độ 13 dự án cơ sở hạ tầng vào năm 2024 với tổng chi phí là 30 nghìn tỷ đồng (1,2 tỷ USD). Một số dự án do chính quyền địa phương giám sát bao gồm ba đoạn còn lại của đường Hồ Chí Minh xuyên quốc gia, hai đoạn Quốc lộ 1 và Dự án cải tạo 2 và nâng cấp Quốc lộ 46.

Đầu tư thực hiện từ ngân sách nhà nước tăng +12,5% so với một năm trước trong tháng 1 lên 31,1 nghìn tỷ đồng, tương đương đạt 4,4% kế hoạch năm 2024. Đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện đã tăng +9,6% so với một năm trước trong tháng 1, dẫn đầu là ngành sản xuất (chiếm 78% tổng số). Tăng trưởng được khuyến khích bởi mức cơ sở thấp, với tốc độ thực hiện đầu tư vẫn thấp hơn năm 2021 và 2022.

Vốn đầu tư vẫn ở mức cao, với vốn FDI đăng ký (tức là cam kết) tăng +40,2% so với một năm trước (như ngày 20 tháng 1), mức cao nhất kể từ năm 2020. Singapore là nhà đầu tư lớn nhất vào các dự án mới (65,6% tổng số giá trị), tiếp theo là Nhật Bản (15%) và Trung Quốc & Hồng Kông (10,8%).

Doanh số bán lẻ và du lịch đang tăng lên, nhưng khảo sát cho thấy người tiêu dùng thận trọng. Theo đó, du lịch chứng kiến sự phục hồi đáng kể trong tháng 1, với lượng khách du lịch tăng lên +0,7% so với mức trước đại dịch (tức là tháng 1 năm 2019), từ 80,2% vào tháng 12. Mùa cao điểm kéo dài từ tháng 12 đến tháng 3, với lượng khách dự kiến sẽ tăng thêm trong dịp Tết vào tháng Hai.

Lượng khách du lịch tăng +10,3% so với tháng trước lên 1,51 triệu (so với +11,2% trong tháng 12), dẫn đầu là Trung Quốc và Hàn Quốc. Khách du lịch Trung Quốc đã tăng +3,4% lên 242 nghìn, đạt 65% mức trước đại dịch (so với 42% vào tháng 12). Khách du lịch Hàn Quốc đã vượt qua mức trước đại dịch (107,4% so với 87,6% trong tháng 12), tăng +12% lên 417 nghìn lượt khách đến.

Doanh số bán lẻ tăng trưởng ổn định +8,1% YoY (so với +9,3% trong tháng 12), mặc dù có mức tăng trưởng cao từ dịp Tết vào tháng 1 năm ngoái. Tăng trưởng được dẫn đầu bởi dịch vụ du lịch (+18,5%) và dịch vụ lưu trú & ăn uống (+10,2%), với doanh số bán hàng tăng +7,3% so với một năm trước. Doanh số bán xe mới đã tăng +20% so với một năm trước vào tháng 12, mức tăng đầu tiên kể từ tháng 10 năm 2022. Trong bối cảnh lãi suất cho vay giảm, người mua đổ xô vào thị trường trước thời điểm xe hết hạn giảm 50% thuế trước bạ kéo dài từ tháng 7 năm 2023 đến cuối năm.

Sự phục hồi của du lịch, thị trường lao động được cải thiện, điều chỉnh mức lương tối thiểu +6% và mở rộng cải cách lương công chức dự kiến sẽ thúc đẩy tiêu dùng vào năm 2024. Tâm lý người tiêu dùng đang cải thiện, với cuộc khảo sát vào tháng 1 về điều kiện sống của các hộ gia đình cho thấy 92,4% hộ gia đình có thu nhập cao hơn hoặc không thay đổi so với tháng 1 năm 2023 (trái ngược với 7,6% khi thu nhập giảm). Tuy nhiên, người tiêu dùng có thể vẫn còn thận trọng sau năm 2023 ảm đạm. Giữa tháng 1 báo cáo do Infocus Mekong Research công bố cho thấy người tiêu dùng vẫn chưa chắc chắn về phục hồi kinh tế, với mối lo ngại lớn nhất vào năm 2024 là lạm phát, thất nghiệp và suy thoái kinh tế chậm lại. Chỉ 27% người tiêu dùng tin rằng sẽ có sự phục hồi kinh tế trong nửa đầu năm 2024, trong khi 31% cho rằng nó sẽ diễn ra trong hiệp hai. Khoảng 57% người tiêu dùng ghi nhận mức tiết kiệm giảm vào năm 2023, với chỉ 24% thấy tiết kiệm tăng lên...

Lạm phát cần được kiểm soát

Lạm phát cơ bản chạm mức thấp nhất kể từ tháng 6 năm 2022. Lực cản chính là lương thực (+2,3% so với +2,9% trong tháng 12), do giá rau giảm do nguồn cung dồi dào và lạm phát ăn uống giảm bớt (+3,6% so với +3,8% trong tháng 12). Điều này bù đắp cho việc giá gạo tiếp tục tăng do nhu cầu trong nước cao hơn trước Tết và nhu cầu nhập khẩu tăng mạnh từ các thị trường bị ảnh hưởng bởi El Nino và lệnh cấm xuất khẩu của Ấn Độ.

Lạm phát được kiểm soát so sánh với nền cơ sở thấp của năm trước

Lạm phát vận tải hạ nhiệt xuống +1,6% (so với +2,6% trong tháng 12) nhưng tăng +0,4% so với tháng trước, do chi phí xăng dầu và dịch vụ vận tải cao hơn. Đặc biệt, giá vé máy bay tăng +16,7% so với tháng trước, với gần toàn bộ vé các chặng nội địa trọng điểm đã bán hết vé dịp Tết (8/2 - 14/2).

Các danh mục khác như may mặc và giày dép (+1,4% so với +1,8% trong tháng 12), đồ uống và thuốc lá (+1,7% so với +2,5% trong tháng 12) và văn hóa và giải trí (+0,9% so với +1,2% trong tháng 12) đã bị đè nặng bởi mức cao cơ bản do Tết năm nay muộn hơn một tháng vào tháng 2, mặc dù tốc độ tăng trưởng hàng tháng đã tăng lên.

Nhà ở & vật liệu xây dựng (+6,4% so với +5,7% trong tháng 12) và y tế (+6,5% so với +5,5% trong tháng 12) - hai loại có lạm phát tăng. Nhà ở & vật liệu xây dựng tăng +0,6% MoM, chủ yếu do giá điện cao hơn (+1,3%) và giá khí đốt (+1,7%) sau đợt tăng giá tháng 11 của Tập đoàn Điện lực Việt Nam và sự gia tăng trong giá khí đốt toàn cầu. Chi phí y tế tăng +1% so với tháng trước do tăng hành chính ở một số địa phương sau quy định tháng 11 (Thông tư số 22/2023) để điều chỉnh giá trên toàn quốc.

Chúng tôi duy trì dự báo lạm phát toàn phần năm 2024 ở mức +3,5% (so với +3,3% vào năm 2023). Các động lực bao gồm Tập đoàn Điện lực Việt Nam với kế hoạch giá điện tăng 4% vào tháng 11 năm 2023, chi phí hành chính y tế tăng, giá gạo tăng cao và sự gia tăng nhu cầu của người tiêu dùng. Giá dầu biến động do căng thẳng gia tăng ở Trung Đông có thể thúc đẩy lạm phát, nhưng giá cả cần được kiềm chế do nhu cầu chậm lại.

Ngoài ra, lạm phát cần được kiểm soát bằng việc cắt giảm 2% điểm VAT và các biện pháp chính sách khác nhằm giảm thuế, phí.

Áp lực với tiền Đồng

Trong tháng 1, chúng tôi nhận thấy có áp lực gia tăng với VND. Chúng tôi kỳ vọng NHNN sẽ giữ nguyên lãi suất điều hành vào năm 2024 trong bối cảnh nền kinh tế đang phục hồi. Áp lực lạm phát vẫn ở mức cần theo dõi và có khả năng nằm trong mục tiêu cả năm 4% đến 4,5% của NHNN.

Áp lực ngoại hối có thể hạn chế NHNN hướng đến mục tiêu cắt giảm lãi suất, với việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đang được cho có nhiều khả năng giữ nguyên lãi suất trong nửa đầu năm. Ngoài ra, còn có yếu tố khác tác động lên sự suy yếu của tiền Đồng.

Theo đó, trong dự báo gần đây, chúng tôi hạ kỳ vọng tỷ giá VND/USD xuống 24.000VND/USD vào cuối năm 2024 (so với 23.700đ trước đó).