>> "Tiếp tục chỉ đạo các ngân hàng giảm lãi suất cho vay"

Thách thức với tăng trưởng

Với các con số vĩ mô được Tổng cục Thống kê công bố gần đây cho thấy, tình hình xuất nhập khẩu, tiêu dùng của Việt Nam đều suy giảm. Tuy nhiên, điểm tích cực là chúng ta vẫn có xuất khẩu ròng, thặng dư thương mại lớn, là tiền đề để Việt Nam có một lượng USD và giữ tỷ giá duy trì ở mức ổn định. Theo đó, giá USD đã luôn chạm mức giá Ngân hàng Nhà nước (NHNN) mua vào, là động lực để bơm tiền cho nền kinh tế.

Theo Tổng cục Thống kê, tính chung 5 tháng đầu năm 2023, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa giảm 14,7% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu hàng hóa giảm 11,6%, nhập khẩu hàng hóa giảm 17,9% so với cùng kỳ năm trước. Cán cân thương mại hàng hóa 5 tháng đầu năm ước tính xuất siêu 9,8 tỷ USD.

Khi xuất nhập khẩu suy giảm, đặc biệt xuất khẩu các mặt hàng chủ lực của Việt Nam giảm mạnh, thì chúng ta có thể quay trở lại với tiêu dùng và sản xuất trong nước. Nhưng để kích thích khu vực này, có một số vấn đề cần chú ý như sau:

Thứ nhất, là chi tiêu tương đối lớn dựa vào đầu tư công, trong bối cảnh kích thích khu vực tiêu dùng tư nhân không thể nhanh được, vì còn chờ thẩm thấu của chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ thông qua giảm lãi suất, giảm thuế VAT,... mất từ 6-9 tháng mới phản ánh rõ nét vào nền kinh tế.

Do đó, năm 2023 là một năm mà chúng ta phải phụ thuộc khá nhiều vào đầu tư công, nhưng đến thời điểm hiện tại, đầu tư công vẫn chưa thỏa mãn được tham vọng và mong muốn của toàn bộ thị trường, vì mức tăng đâu đó chỉ khoảng 18% so với cùng kỳ năm trước và trung bình khoảng 20% trong 5 tháng đầu năm. Mặc dù con số chưa mấy tích cực, nhưng một điểm sáng là đầu tư công thường tăng trưởng tương đối lớn vào giai đoạn 6 tháng cuối năm, giúp chúng ta có thêm thời gian kỳ vọng.

Ngoài ra, những năm trước tăng trưởng đầu tư thông thường không ổn định, nhưng đến giai đoạn hiện tại, từ năm 2022 trở đi tăng trưởng đầu tư công đã bắt đầu đi vào ổn định hơn. Điều này chứng tỏ sự đồng pha trong tăng trưởng cũng như trong chính sách phát triển đầu tư công đã tốt hơn giai đoạn 10 năm trước rất nhiều.

Đặc biệt, nếu chúng ta vẫn tiếp tục duy trì tăng trưởng 20 - 30% từ nay đến cuối năm thì có thể đạt được mục tiêu của Chính phủ đề ra là khoảng hơn 750.000 tỷ đồng, nhưng về cơ bản vẫn phải cố gắng rất nhiều.

Thứ hai, về tiêu dùng trong nước của khu vực tư nhân, nhìn chung vẫn tăng trưởng ở mức 11% trong trung bình 5 tháng đầu năm. Đây là mức tăng trưởng so với kỳ vọng thì không quá tệ, nhưng về cơ bản mức tăng này thấp hơn mức tăng trưởng bình quân trong vòng 10 năm, ở khoảng 14 – 15%.

Trong quý 2 này, với số liệu trả về trong khối sản xuất tiêu dùng của hai tháng đầu quý và nhìn viễn cảnh của tháng 6, chúng ta có thể cảm nhận được quý 2 sẽ là một quý tăng trưởng kinh tế không thực sự khả quan và có thể dưới 5%.

Thậm chí cả năm nay để đạt được mức tăng trưởng khoảng 6%, thì hai quý cuối năm sẽ phải đạt mức tăng trưởng trên 7%. Đây thực sự là một thách thức rất lớn vì mục tiêu của Chính phủ là tăng trưởng GDP đạt 6,5%.

>> Định hướng thế nào để giữ ổn định vĩ mô, khống chế lạm phát?

Tỷ giá ổn định, lạm phát thấp

Vừa qua, khi NHNN mở rộng chính sách tiền tệ, thì vấn đề đầu tiên được quan tâm chính là lãi suất. Mặc dù Việt Nam đã bước vào chu kỳ giảm lãi suất từ 3-4 tháng nay, nhưng nền kinh tế vẫn chưa có dấu hiệu phục hồi rõ nét.

Hơn nữa, việc giảm lãi suất đã đưa lãi suất của Việt Nam về vùng lãi suất thấp hơn của Mỹ. Điều này có thể gây áp lực lên tỷ giá và tạo ra rào cản là chúng ta khó có thể giảm lãi suất thêm.

Vấn đề mà mọi người đặt ra hiện nay nữa là lạm phát, nếu Việt Nam giảm lãi suất huy động một năm về dưới 4%, mà lạm phát năm nay ở mức 4% thì nghĩa là người Việt Nam đi gửi tiền lãi suất thực bằng 0. Dẫn đến người dân không gửi tiền ngân hàng mà đem đi đầu tư tài chính, thu gom bất động sản, khiến hệ thống ngân hàng bị căn cứng. Nếu hệ thống ngân hàng không huy động được, tín dụng xoay vòng trở lại khi nền kinh tế phục hồi sơ bộ trong 3-6 tháng tới và hệ thống ngân hàng thiếu tiền thì lãi suất cũng không thể giảm.

Vì vậy, nếu muốn lãi suất giảm hơn nữa, sẽ phải đặt ra vấn đề là lạm phát có cao nữa hay không và ở mức bao nhiêu, đồng thời tỷ giá từ mức lãi suất, lạm phát như vậy có gây áp lực hay không?

Theo đánh giá của tôi, thứ nhất, yếu tố lạm phát của tháng 5/2023 đang đi ngang do giá cả toàn nền kinh tế không tăng, trong đó có giá giao thông và giá giáo dục giảm tương đối nhanh.

Năm 2022, giá cả của toàn nền kinh tế cuối quý 2 đầu quý 3 tăng nhanh đã nhấc nền giá cả toàn quốc lên, nhưng đến năm nay chúng ta đang ở trong bối cảnh chung là giá cả toàn nền kinh tế đang giảm. Từ nay đến cuối năm, nếu chỉ số giá tiêu dùng không tăng thì chúng ta sẽ có lạm phát thu hẹp dần.

Khi lạm phát của năm 2022 càng tăng vào cuối năm thì lạm phát của Việt Nam từ cuối năm càng giảm xuống, hay nói cách khác còn số lạm phát của năm nay đâu đó khoảng 3% thậm chí thấp hơn con số này. Lạm phát sẽ là cơ sở tiền đề cho lãi suất huy động có thể giảm về khoảng 3- 4% để đảm bảo lãi suất thực dương.

Thứ hai, về vấn đề tỷ giá, chúng ta có thặng dư thương mại tương đối lớn trong trạng thái kinh tế toàn cầu khó khăn, cùng một số hợp đồng mua cổ phần của những đơn vị lớn ở Việt Nam, làm cho đồng USD chảy vào Việt Nam giúp cho tỷ giá giữ được ổn định.

Tỷ giá chặn mua của NHNN là khoảng 23.400 VND/USD và tỷ giá trung bình mua vào bán ra của ngân hàng thương mại cũng ở khoảng 23.400 đồng. Vì vậy, NHNN sẽ vẫn có thể mua USD vào, mặc dù giai đoạn này có thể là ít đi so với cách đây 2-3 tháng. Như vậy tỷ giá cũng không phải vấn đề quá căng thẳng đối với nền kinh tế.

Từ các yếu tố trên có thể thấy, yếu tố lạm phát thấp sẽ giúp Việt Nam có dư địa giảm lãi suất thêm một đến hai lần nữa. Đồng thời, tỷ giá cũng miễn nhiễm với việc giảm lãi suất và miễn nhiễm với việc lãi suất Việt Nam thấp hơn lãi suất của Mỹ ở tất cả các kỳ hạn. Việc này được bổ trợ bởi đồng USD vào Việt Nam rất mạnh trong nửa đầu năm nay và có thể trong 2-3 tháng tới sẽ vẫn tương đối mạnh.