Lỗ hổng “thổi giá” từ... chỉ định thầu

>>Công ty Việt Á đứng “tốp đầu” trúng thầu ở Bệnh viện Ung bướu Nghệ An

Chưa bao giờ các vụ việc liên quan đến đấu thầu trang thiết bị, vật tư y tế lại làm “nóng” dư luận như thời gian gần đây, khi liên tiếp hàng loạt những sai phạm, tiêu cực được đưa ra ánh sáng với cùng cái kết - không vượt qua khỏi sự “cám dỗ” của đồng tiền...

“Sân trước – sân sau”?

Không chỉ thu hút dư luận với việc đã cung ứng kit xét nghiệm cho trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) và các cơ sở y tế khác của 62 tỉnh, thành phố trên cả nước để thu về khoản doanh thu gần 4.000 tỷ đồng, vụ việc còn ấn tượng bởi con số phần trăm “hoa hồng” gần 30 tỷ đồng chia cho Giám đốc CDC tỉnh Hải Dương - Phạm Duy Tuyến.

Đáng chú ý, thời gian qua, Bộ Y tế thường xuyên cập nhật, gửi công văn tới Sở Y tế các địa phương, các bệnh viện… để thông báo danh sách sinh phẩm/trang thiết bị y tế xét nghiệm COVID-19 đã được cấp số đăng ký lưu hành hoặc cấp giấy phép nhập khẩu.

Trong số này có Công văn 5583/BYT-TB-CT ngày 13/7/2021, do ông Nguyễn Minh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế, thừa lệnh bộ trưởng Bộ Y tế ký ban hành.

Nội dung công văn, Bộ Y tế cập nhật bộ kit của Công ty Việt Á (kèm theo thông tin về mức giá 470.000 đồng/test + số điện thoại của Vũ Đình Hiệp (hiện là bị can trong vụ án), tên đơn vị sản xuất…) để các sở Y tế và các bệnh viện liên hệ, có kế hoạch mua sắm phục vụ nhu cầu phòng chống dịch.

Dựa trên công văn này của Bộ Y tế, nhiều địa phương, đơn vị đã mua sản phẩm bộ kit xét nghiệm của Việt Á.

>>Thủ tướng yêu cầu đẩy nhanh tiến độ điều tra, mở rộng vụ án xảy ra tại Công ty Việt Á

Quy định… “hở”

Theo các chuyên gia, chỉ định thầu rút gọn chỉ được áp dụng trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh và chiến tranh, việc mua bộ xét nghiệm COVID-19 để chống dịch là cần thiết, tuy nhiên, đây lại là “lỗ hổng” dẫn đến hình thức “chỉ định thầu” bị lợi dụng triệt để.

Thông tin với báo chí, Luật sư Nguyễn Danh Huế - Đoàn luật sư TP. Hà Nội cho rằng, hệ thống pháp luật liên quan đến đấu thầu đã tương đối chặt chẽ, tuy nhiên, trong công tác đấu thầu mua sắm trang thiết bị y tế vẫn tồn tại nhiều “lỗ hổng”.

“Các đơn vị thẩm định giá, thường họ làm tắt hay có những quân xanh quân đỏ để đưa ra những báo giá không phản ánh đúng sự thật, rồi bỏ qua các quy trình về thẩm định giá và theo quy định của Luật Giá. Họ đã bắt tay với nhau từ các cán bộ thoái hoá biến chất trong cơ quan quản lý Nhà nước đến các doanh nghiệp, nhằm mục đích hợp thực hoá các quy định về đấu thầu”, Luật sư Huế phân tích.

Liên quan đến nội dung vụ việc, Luật sư Huế cũng nhấn mạnh, vai trò của Sở Tài chính bởi đây là chốt chặn quan trọng trong việc tránh thất thoát lãng phí các nguồn lực của Nhà nước.

Còn theo, Luật sư Nguyễn Tiến Lập - Đoàn luật sư TP. Hà Nội, việc mua sắm bộ xét nghiệm COVID-19 triển khai rất gấp, các nhà cung cấp rất ít, cái khó là không có thị trường thực sự cho cả mặt hàng, giá cả. Vì thế việc mua bộ xét nghiệm phụ thuộc vào chỉ đạo của Bộ Y tế, mặt hàng cũng đặc biệt. Thực tế Bộ Y tế đã duyệt nhà cung cấp, duyệt mặt hàng, Bộ Y tế đã có chỉ đạo về mặt hàng và nhà cung cấp, ai được tham gia cung ứng đã rõ rồi.

Luật sư Lập cho rằng, về giá thì bộ cũng công bố giá khuyến nghị, vì thế không có thị trường, không còn đấu thầu cạnh tranh nữa. Bối cảnh này rất dễ bị lạm dụng, việc “thổi giá” bộ xét nghiệm là tội phạm có tổ chức, được chuẩn bị bài bản chứ không đơn giản lòng tham, trục lợi ngẫu nhiên.

Theo ông Nguyễn Xuân Đào - nguyên Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), trách nhiệm những người thực hiện các gói thầu là yếu tố cốt yếu, khi cầm trong tay công cụ, nếu minh bạch và vô tư, sẽ giúp ích rất nhiều cho sự phát triển. Nhưng ngược lại, không chỉ với chỉ định thầu rút gọn, các quy định vẫn sẽ bị lợi dụng trở thành công cụ hòng trục lợi nếu người thực hiện chỉ nhăm nhăm hòng mục đích đó.