Luật sư "vạch mặt" những bất cập trong bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ

Sở hữu trí tuệ (SHTT) được xem như là một loại tài sản quan trọng đối với doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia, dường như các doanh nghiệp Việt chưa thực sự quan tâm đến công tác bảo hộ quyền SHTT.

Xung quanh vấn đề này, Diễn đàn Doanh nghiệp có cuộc trò chuyện với Luật sư Nguyễn Tiến Hòa, Đoàn Luật sư TP.HCM.

- Ông đánh giá như thế nào về thực trạng nói trên? 

Bảo hộ quyền SHTT là một trong những điều thiết yếu của mỗi doanh nghiệp trước khi đưa những sản phẩm, thương hiệu ra thị trường.

So với thời gian trước đây, hiện nay các doanh nghiệp đã bắt đầu quan tâm hơn đến việc bảo hộ tài sản SHTT. Mặc dù số lượng đơn đăng ký quyền SHTT tăng nhưng ở mức độ rất khiêm tốn. Điều này cho thấy, nhận thức về SHTT của các doanh nghiệp và cả người tiêu dùng Việt Nam hiện vẫn còn hạn chế. Minh chứng rất rõ như lượng đăng ký bảo hộ vẫn còn ít, chủ yếu là đối với nhãn hiệu, còn đối với các đối tượng có giá trị lớn như sáng chế, giải pháp hữu ích thì tỷ lệ thấp so với số lượng đơn đăng ký từ nước ngoài.

- Theo ông, tại sao các doanh nghiệp Việt Nam chưa thực sự quan tâm đến công tác bảo hộ quyền SHTT?

Thứ nhất, hầu hết các doanh nghiệp mới chỉ quan tâm đến vấn đề phát triển sản phẩm, gọi vốn đầu tư, lập kế hoạch marketing, bán hàng mà quên mất vấn đề bảo hộ tài sản SHTT, bảo vệ ý tưởng, bảo hộ thương hiệu vốn là quyền pháp lý rất quan trọng.

Thứ hai, nhận thức và nguồn cung cấp thông tin về SHTT tại Việt Nam chưa nhiều. Điều này dẫn đến việc các doanh nghiệp thường không đánh giá được đầy đủ tiềm năng của quyền SHTT.

Thứ ba, đối với các đối tượng SHTT là thành quả đầu tư như sáng chế, kiểu dáng, giải pháp hữu ích, Việt Nam chưa có nhiều đơn đăng ký và được cấp văn bằng bảo hộ do doanh nghiệp chưa đầu tư nhiều nguồn lực cho nghiên cứu và sáng tạo.

- Bên cạnh nguyên nhân từ bản thân doanh nghiệp, thì theo quan sát của ông, liệu còn có khó khăn, vướng mắc gì trong công tác bảo hộ quyền SHTT khiến các doanh nghiệp e ngại?

Ngoài nguyên nhân xuất phát từ bản thân doanh nghiệp thì hiện nay, nhiều quy định, vấn đề được đưa ra trong Luật SHTT còn chung chung, dẫn đến việc thực thi thiếu hiệu quả. Hơn nữa, Luật SHTT đã được ban hành cách đây 15 năm, chắc chắn đã có những quy định trở nên lỗi thời, không theo kịp sự phát triển nhanh chóng về nhu cầu của các doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, trong quá trình hội nhập quốc tế, chúng ta đã học hỏi được khá nhiều kinh nghiệm để áp dụng cho Luật SHTT nhưng lại chưa tính đến đặc thù của đất nước mình...

Từ lâu việc bảo hộ quyền SHTT ở các nước bạn đã phát triển hơn nước ta, với sự ra đời của các công ước quốc tế về bảo hộ SHTT, bảng quy ước, … trở thành nền tảng rất tốt cho Việt Nam học hỏi. Tuy nhiên, chúng ta lại đang “tham” bê nguyên kiến thức của quốc tế mà chưa thật sự chú trong đến việc xây dựng một cái khung phù hợp hơn, dễ dàng hơn để áp dụng.

Ngoài ra, việc thực thi quyền SHTT chưa nghiêm và triệt để, khi một doanh nghiệp phát hiện ra hàng hoá của mình bị xâm phạm, cần nhiều chi phí và thời gian với những thủ tục tương đối phức tạp để có thể liên hệ với các cơ quan thực thi như quản lý thị trường, công an, thanh tra, hải quan để có thể được hỗ trợ xử lý. Đôi khi, nhiều kết quả xử lý chưa đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp.

- Vậy cần có giải pháp nào để có thể khắc phục những vấn đề trên, thưa ông?

Các doanh nghiệp cần chú trọng đầu tư vào hoạt động nghiên cứu và phát triển sản phẩm (R&D), bởi đó mới là nền tảng tạo ra các tài sản SHTT.

Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức cho các doanh nghiệp về bảo hộ SHTT là vấn đề cốt lõi cần quan tâm và thực hiện. Trước khi sản phẩm đưa ra thị trường, doanh nghiệp cần quan tâm tới vấn đề bảo hộ quyền SHTT.

Quan trọng nhất, để nâng cao hiệu quả công tác thực thi quyền SHTT trong doanh nghiệp thì cần hoàn thiện chính sách pháp luật; sửa đổi, bổ sung, xây dựng mới các quy định pháp luật cho phù hợp với thực tiễn, tránh tình trạng có nhiều cơ quan cùng có thẩm quyền xử lý vi phạm SHTT như hiện nay.

Có thể tiếp thu, học hỏi các chính sách pháp luật của nước ngoài để hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam, giúp các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân hạn chế những rủi ro và sẵn sàng đương đầu với thách thức trong việc đăng ký bảo hộ quyền SHTT.

Nhiều quy định khắt khe về SHTT trong các điều ước quốc tế, đòi hỏi các cơ quan chức năng cần tập huấn cho các cán bộ thực thi quyền ở địa phương để hiểu được các quy định và có cách xử lý phù hợp.

Hiện nay, Việt Nam đã ban hành chiến lược quốc gia về SHTT, chúng ta cần cương quyết thực hiện và đạt được các mục tiêu của đề án này.

- Ông có lưu ý gì đối với các doanh nghiệp trong việc bảo vệ và phát triển tài sản SHTT?

Trước tiên, doanh nghiệp phải có ý thức bảo vệ tài sản của mình. Quyền sở hữu công nghiệp đều là những tài sản có giá trị được tạo ra từ trí tuệ của cả một doanh nghiệp. Vì vậy, khi có tài sản SHTT, cần tiến hành đăng ký bảo hộ ngay trước khi đưa ra thị trường.

Bên cạnh đó, khi doanh nghiệp bị vi phạm quyền, cần tiến hành xử lý vi phạm và nhờ các chuyên gia là các luật sư tư vấn để xử lý triệt để. Cần lưu ý là, quyền SHTT là quyền dân sự, có nghĩa là các doanh nghiệp cần có yêu cầu cơ quan chức năng mới có thể xử lý các vi phạm để bảo vệ mình.

Trong quá trình nghiên cứu sản phẩm mới, các doanh nghiệp cần tiến hành tra cứu thông tin sáng chế. Hiện có nhiều giải pháp đã được thế giới nghiên cứu và triển khai từ rất lâu, các doanh nghiệp có thể tận dụng khối kiến thức khổng lồ của nhân loại để rút ngắn và tiết kiệm chi phí đầu tư nghiên cứu.

Đồng thời, doanh nghiệp cần tự bảo vệ mình bằng cách kiểm soát, tìm hiểu thông tin xem liệu có đối thủ cạnh tranh đăng ký quyền tương tự ngay từ đầu để phản đối, khiếu nại, phối hợp với cơ quan thực thi để bảo vệ cho mình.

- Xin cảm ơn ông!