Nếu Nga bị “ngắt kết nối” khỏi SWIFT?

>>> Con đường chiến tranh

Ukraine đã kêu gọi Nga loại khỏi SWIFT sau khi Tổng thống Vladimir Putin ra lệnh tấn công vào hôm thứ Năm. Lời kêu gọi từ Kyiv được Lithuania, Estonia, Latvia và Vương quốc Anh ủng hộ, nhưng Mỹ và một số nước châu Âu khác còn đang đắn đo.

Tổng thống Mỹ Joe Biden cho rằng, tước quyền tiếp cận SWIFT của Nga "luôn là một lựa chọn". Tuy nhiên, ông cũng nói thêm, "hiện tại, đó không phải là điều mà phần còn lại của châu Âu mong muốn”.

Trong khi, Bộ trưởng Tài chính Pháp, Bruno Le Maire cho biết biện pháp này vẫn có thể được áp dụng như là "đòn cuối cùng". Còn Đức, nước có dòng chảy thương mại mật thiết với nền kinh tế Nga, vẫn đang do dự. Chính phủ của Thủ tướng Olaf Scholz cho biết “một động thái như vậy cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng”.

SWIFT là gì?

SWIFT (Society for Worldwide Interbank and Financial Telecommunication) là Hiệp hội viễn thông liên ngân hàng và tài chính quốc tế, được thành lập tại Bỉ vào năm 1973. Tổ chức này được điều hành bởi một hội đồng gồm 25 thành viên và được giám sát bởi các ngân hàng trung ương G10, cũng như Ngân hàng Trung ương Châu Âu.

SWIFT xử lý các giao dịch trị giá hàng nghìn tỷ đô la mỗi ngày. Nó hoạt động như một hệ thống nhắn tin cho các ngân hàng, xử lý các yêu cầu thanh toán và lưu giữ hồ sơ về chúng trong các máy chủ an toàn ở Châu Âu và Mỹ.

SWIFT không thu xếp việc chuyển tiền mà gửi lệnh thanh toán mà ngân hàng hoặc tài khoản đại lý phải thanh toán. Hơn 11.000 tổ chức đã gửi trung bình 42 triệu tin nhắn mỗi ngày qua mạng SWIFT vào năm 2021, nhiều hơn 11,4% so với năm 2020.

Nền tảng này hoạt động bằng cách gán cho mỗi tổ chức tài chính một mã nhận dạng duy nhất chỉ định tên ngân hàng, quốc gia, thành phố và chi nhánh của nó. Mạng thanh toán cho phép mọi người và doanh nghiệp thực hiện thanh toán điện tử hoặc thẻ, ngay cả khi khách hàng hoặc nhà cung cấp sử dụng ngân hàng khác với người nhận thanh toán.

>>>Xung đột Nga - Ukraine: Ngân hàng của Nga có thể bị cắt giao dịch quốc tế

>>>Xung đột Nga - Ukraine (Kỳ 1): Tăng trưởng, lạm phát, tiền tệ toàn cầu bị ảnh hưởng ra sao?

Nếu Nga bị “ngắt kết nối” khỏi SWIFT?

Có thể nói, các lời kêu gọi loại trừ Nga khỏi SWIFT không phải là mới. Năm 2014, Vương quốc Anh đã kêu gọi các nhà lãnh đạo châu Âu xem xét một lựa chọn như vậy, trong một mâu thuẫn “khó hòa giải” giữa Nga và các nước phương Tây về quan điểm Ukraine.

Alexei Kudrin, cựu Bộ trưởng Tài chính Nga khi đó đã dự báo rằng động thái như vậy có thể khiến GDP của Nga giảm 5%. Nhưng cuối cùng, chiến dịch gây áp lực này đã bị loại bỏ. Việc cắt đứt Nga khỏi SWIFT được coi là một bước leo thang lớn, hoặc, như Thủ tướng Dmitry Medvedev khi đó đã nói, tương đương với “một lời tuyên chiến”.

Tuy nhiên kể từ đó, khả năng sử dụng “đòn hạt nhân” này của châu Âu vẫn chưa được thực hiện. Mức độ liên kết cao của Nga với phương Tây đã đóng vai trò như một lá chắn. 

Trên thực tế, lệnh cấm nước Nga khỏi SWIFT có thể có tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế Nga và khiến cuộc sống hàng ngày của người dân Nga trở nên khó khăn. Người Nga sẽ không thể sử dụng thẻ tín dụng ở nước ngoài và khách du lịch đến thăm đất nước này sẽ không thể thanh toán bằng thẻ của họ.

Nếu Nga bị ngắt kết nối, các doanh nghiệp nước này cũng sẽ rất khó mua hàng nhập khẩu và thanh toán cho hàng hóa xuất khẩu của họ. Các nhà xuất khẩu nước ngoài sẽ thấy việc vận chuyển hàng hóa đến Nga là “một động thái nguy hiểm và tốn kém”.

Nhưng, Mỹ và Đức cũng là những nước có nhiều thiệt hại nhất nếu Nga bị ngắt kết nối, bởi ngân hàng của họ là những người sử dụng SWIFT thường xuyên nhất để liên lạc với các ngân hàng Nga. Và cơn đau có thể lan rộng, các chuyến hàng dầu, khí đốt và kim loại đến châu Âu sẽ dừng lại.

"Nếu Nga bị ngắt kết nối với SWIFT, chúng tôi sẽ không nhận được ngoại tệ, nhưng người mua, các nước châu Âu, cũng sẽ không nhận được hàng hóa của chúng tôi - dầu, khí đốt, kim loại và các thành phần quan trọng khác", Nikolai Zhuravlev, phó diễn giả của Thượng viện Nga, nói trên hãng truyền thông nhà nước TASS.

Nước Nga đã chuẩn bị gì cho khả năng này?

Có lẽ không chờ đến lúc này, Moscow có vẻ như lên kế hoạch chuẩn bị. Với trường hợp của Iran là một câu chuyện cảnh giác: Sau khi các ngân hàng Iran bị ngắt kết nối với SWIFT, nước này đã mất gần một nửa doanh thu xuất khẩu dầu và 30% hoạt động ngoại thương.

Tác động đối với nền kinh tế Nga cũng sẽ tàn khốc không kém, đặc biệt là trong ngắn hạn. Nga phụ thuộc rất nhiều vào SWIFT do xuất khẩu khí đốt với hàng tỷ USD. Nặng nề hơn nữa, việc ngắt kết nối sẽ chấm dứt tất cả các giao dịch quốc tế, kích hoạt sự biến động tiền tệ và gây ra biến động lớn của dòng vốn. 

Do đó, kể từ năm 2014, một số biện pháp đối phó đã được đưa ra để giảm thiểu rủi ro và thiệt hại kinh tế tiềm tàng đối với Nga.

Tháng 5 năm 2014, chính phủ Nga đã giới thiệu Hệ thống thẻ thanh toán quốc gia, Mir, được sở hữu bởi Ngân hàng Trung ương của Nga, hệ thống thẻ hoạt động như một trung tâm thanh toán bù trừ để xử lý các giao dịch thẻ trong nước Nga. Nhưng, ngay cả khi có sự hậu thuẫn của chính phủ, việc thực hiện thanh toán bên ngoài nước Nga vẫn còn xa vời. Các dịch vụ đầy đủ chỉ có sẵn ở một số quốc gia và khu vực.

Cũng trong năm 2014, Ngân hàng Trung ương của Nga đã thiết lập một Hệ thống chuyển giao thông điệp tài chính (SPFS) để thay thế SWIFT cho các mục đích trong nước, nhằm tái tạo các chức năng của chuyển khoản liên ngân hàng có trụ sở tại Brussels.

Hơn 400 tổ chức tài chính đã tham gia giải pháp thay thế của Nga, hầu hết là các ngân hàng Nga, nhưng các ngân hàng chủ chốt hoạt động ở Nga như UniCredit, Deutsche Bank và Raiffeisen Bank, và các ngân hàng Tinkoff và Vostochny trong nước vẫn chưa tham gia. 

Để thu hút các thành viên mới, Ngân hàng Trung ương nước này đã sử dụng cả “củ cà rốt”, cắt giảm thuế của hệ thống xuống còn khoảng một nửa phí của SWIFT và cả “cây gậy” khi bắt buộc tất cả các ngân hàng hoạt động ở Nga, bao gồm cả các công ty con của ngân hàng nước ngoài, kết nối với tín hiệu tương tự của Nga.

Cuối cùng, chưa rõ tình hình diễn biến xung quanh vấn đề rất nhạy cảm này đối với Nga như thế nào. Nhưng, các chuyên gia phân tích cho rằng, việc ngắt kết nối nước Nga với SWIFT có thể sẽ không đi xa hơn một “lời đe dọa”.