Ùn tắc nông sản biên giới: Nhìn nhận và đầu tư chưa theo kịp thị trường

>>Ùn tắc nông sản biên giới: Nguy cơ tăng chi phí thêm 2-3 lần khi đi đường biển

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải nhấn mạnh tại cuộc họp báo thường kỳ Bộ Công Thương chiều 12/1.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết, hiện chỉ có 9 loại hoa quả của Việt Nam xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, còn lại các mặt hàng nông sản khác muốn xuất khẩu thì đều qua tiểu ngạch.

Phần lớn qua đường tiểu ngạch

Đáng chú ý, kể cả thịt heo cũng chưa được xuất chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, nên nếu sản xuất ra thừa thì quay lại phải nhìn vào sự hỗ trợ ngay tại thị trường trong nước. Như vậy có thể thấy sự nhìn nhận, đầu tư của người nông dân vẫn chưa theo kịp với yêu cầu của thị trường.

“Chỉ khi nào các doanh nghiệp lớn tham gia và tạo thành các chuỗi, với đầu ra họ lo, giống của họ. Đồng thời tìm cách phối hợp với nông dân và đạt được tiêu chuẩn của thị trường xuất khẩu thì khi đó mới không xảy ra câu chuyện "giải cứu”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải bày tỏ.

Trao đổi về vấn đề ùn ứ nông sản xuất khẩu, bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết lý, nguyên nhân chủ yếu và trực tiếp khiến Trung Quốc tạm dừng thông quan ở hầu hết các cửa khẩu và tại một số cửa khẩu vẫn được giao nhận hàng hoá, nhưng lại thực hiện các biện pháp chống dịch chặt chẽ bởi từ khi dịch bệnh lần thứ 4 bùng phát ở phía Bắc, Trung Quốc đã có sự quan ngại về tình hình dịch bệnh.

“Dù chúng ta đã có nhiều nỗ lực trao đổi với phía bạn để không gián đoạn giao thương, tuy nhiên phía Trung Quốc đã có các giải pháp tăng cường kiểm soát hàng hoá nhằm phòng chống dịch. Đây là nguyên nhân khách quan dẫn đến tình hình ùn ứ thời gian qua”, bà Trang chia sẻ.

Về nguyên nhân chủ quan, theo bà Trang, đó là do hạn chế trong sản xuất và xuất khẩu nông sản của Việt Nam thời gian qua, như sản xuất chưa đúng quy trình, tiêu chuẩn và yêu cầu của thị trường. Chất lượng hoặc bao gói vẫn chưa đáp ứng được các yêu cầu của thị trường nhập khẩu, việc truy xuất nguồn gốc, đăng ký vùng trồng còn chậm…

“Điều này dẫn đến trong số các sản phẩm nông sản xuất khẩu, vẫn có nhiều sản phẩm chưa thể xuất khẩu chính ngạch mà vẫn phải sử dụng hình thức trao đổi cư dân biên giới”, bà Trang nhấn mạnh.

Vẫn theo bà Trang, Việt Nam đã ký kết ACFTA (Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN - Trung Quốc), trong đó chúng ta đã đàm phán mức thuế về 0% đối với các sản phẩm nông sản xuất khẩu. Đồng thời, ta cũng có Hiệp định RCEP với mức giảm thuế xuất khẩu rất sâu. Tuy nhiên, việc đàm phán về quản lý chất lượng còn chậm nên đến nay cả nước mới có 9 sản phẩm được công nhận xuất khẩu sang Trung Quốc.

“Đồng thời, do đàm phán về kiểm dịch cũng chậm nên 100% sản phẩm trái cây xuất khẩu sang Trung Quốc đều phải kiểm dịch, trong khi con số này với trái cây Thái Lan là 30%. Đây là khó khăn rất lớn cho nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc”, bà Trang  nói.

Thực tế, kể từ khi xuất hiện tình trạng ùn ứ hàng nông sản tại cửa khẩu biên giới phía Bắc, Chính phủ đã vào cuộc sớm và có các cuộc họp chỉ đạo các bộ ngành nhằm tháo gỡ tình trạng này.

Bộ Công Thương và các tỉnh biên giới cũng đã tích cực có các biện pháp tháo gỡ, khuyến cáo doanh nghiệp để có điều tiết tiến độ đưa hàng lên biên giới kịp thời. Đặc biệt, các địa phương biên giới đã có những biện pháp phòng dịch đối với các xe, hàng ùn ứ tại cửa khẩu thời gian qua.

Lãnh đạo Bộ Công Thương nhanh chóng thành lập các đoàn công tác đến các tỉnh biên giới nắm bắt tình hình. Về đối ngoại, Bộ Công Thương và Bộ Ngoại giao đã trao đổi với phía bạn để có giải pháp kịp thời trước mắt tháo gỡ khó khăn như thống nhất quy trình giao nhận hay kéo dài thời gian thông quan tại cửa khẩu.

“Do đó, đến nay tình hình đã có những tiến triển tích cực. Nhiều cửa khẩu đã thông quan trở lại như Quảng Tây đã cho mở lại cửa khẩu tại Đông Hưng từ 10/1. Đặc biệt, với mặt hàng thanh long, từ 12/1 bắt đầu được thông quan qua cửa khẩu Lào Cai. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện sự vào cuộc kịp thời của các bộ ngành và địa phương biên giới thời gian qua”, bà Trang cho biết.

>>Ùn tắc nông sản biên giới: Cần 5.000 container lạnh cho xuất khẩu thanh long

Một số đề xuất

Để giải quyết vấn đề này, bà Nguyễn Cẩm Trang đề xuất một số giải pháp cụ thể sau.

Thứ nhất, cần quan tâm đến chất lượng nông sản xuất khẩu, nâng tầm nông sản xuất khẩu để để đa dạng hoá thị trường, xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc và thâm nhập vào các thị trường đã ký kết các FTA nhằm tận dụng ưu đãi thuế quan từ thị trường này.

Thứ hai, đối với địa phương sản xuất, Bộ Công Thương đề nghị địa phương cần quan tâm đến kế hoạch kết nối cung cầu ngay từ đầu vụ, đặc biệt là với người mua, khách hàng tại Trung Quốc.

Đã có rất nhiều kinh nghiệm từ các địa phương như Bắc Giang, Hải Dương làm tốt việc kết nối giao thương ngay từ đầu vụ, nên vài năm gần đây không còn tình trạng tắc nghẽn nông sản.

Bộ Công Thương cũng sẽ phối hợp Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn-là đơn vị đàm phán về kiểm dịch để ta có nhiều loại quả hơn xuất khẩu sang Trung Quốc và rút ngắn tỷ lệ trái cây phải kiểm dịch.

Thứ ba, đối với logistics cảng biển, có thể thấy trong bối cảnh dịch bệnh thì logistics đã thể hiện vai trò quan trọng để giữ vững luồng lưu chuyển hàng hoá. Chính vì năng lực logisics chưa đảm bảo yêu cầu nên mới dẫn đến tình trạng  ùn tắc cảng biển hoặc chi phí kho vận tăng cao.

Đặc biệt, thời gian vừa qua khi xuất khẩu nông sản bằng đường bộ gặp khó khăn thì lại phải đặt ra vấn đề chuyển sang các hình thức khác như đường sắt hay đường biển.

Về việc này, Bộ Công Thương đã phối hợp với Bộ Giao thông Vận tải báo cáo Thủ tướng Chính phủ đề xuất các giải pháp để tháo gỡ khó khăn do ùn tắc trước đây tại cảng Cát Lái khi các địa phương giãn cách trong bối cảnh Covid-19.

Đồng thời, đề nghị Hiệp hội Logistics Việt Nam, Hiệp hội Cảng biển có biện pháp giảm phí lưu kho lưu bãi để khắc phục khó khăn cho doanh nghiệp khi lưu thông thông qua vận tải đường biển.