Có gì đặc biệt trong Luật Thương mại điện tử của Trung Quốc?

Trung Quốc đã ban hành Luật thương mại điện tử (PRC) vào ngày 31/8/2018 và đã có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2019. Dưới đây là một số điểm nổi bật:

Đạo luật bao gồm ai và những gì?

Phạm vi của bộ Luật rất rộng. Theo Điều 2, Thương mại điện tử sẽ đề cập đến các hoạt động vận hành để bán hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ thông qua các mạng thông tin như internet.

Điều 9 làm rõ thêm các nhà khai thác thương mại điện tử là các cá nhân, pháp nhân (công ty) thực hiện các hoạt động thương mại điện tử như đã xác định ở trên.

Bao gồm các nhà khai thác nền tảng Thương mại điện tử, những người bán hàng trên nền tảng Thương mại điện tử và những người khác bán hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ thông qua các trang web tự xây dựng hoặc các “dịch vụ mạng khác”. 

Với việc chính phủ Trung Quốc có xu hướng thường xuyên khởi động chiến dịch thực thi khi một đạo luật mới có hiệu lực, nhiều mô hình kinh doanh hiện tại sẽ cần phải được xem xét lại và điều chỉnh về mặt pháp lý khi cần thiết để phù hợp hơn Luật thương mại điện tử.

Tăng nghĩa vụ và gánh nặng

Một khía cạnh quan trọng của Luật thương mại điện tử là nhằm "quản lý thị trường và bảo vệ người tiêu dùng" tốt hơn. Để đạt được mục tiêu này, nhiều nghĩa vụ mới đã được điền vào. 

Với việc đăng ký kinh doanh, ngoại trừ rất ít loại hình kinh doanh cá nhân nhỏ, Điều 10 của Luật này yêu cầu tất cả các nhà khai thác thương mại điện tử phải đăng ký kinh doanh. Trong trường hợp cần có giấy phép đặc biệt (ví dụ: liên quan đến thực phẩm hoặc thuốc). Thông tin đăng ký và giấy phép sẽ được công khai mọi lúc. 

Điều này đặt ra một câu hỏi khó. Ví dụ, một thương hiệu nước ngoài nhắm vào người tiêu dùng Trung Quốc có cần phải tuân thủ yêu cầu đăng ký nội địa này hay không?

Hoặc trong lĩnh vực thuế, theo Điều 10 và 14, các nhà khai thác Thương mại điện tử phải nộp thuế và phải xuất hóa đơn thuế bằng giấy hoặc "bản mềm" theo yêu cầu của cơ quan chức năng.

Một nền tảng thị trường có nghĩa vụ pháp lý báo cáo danh tính người bán và thông tin liên quan đến thuế cho cơ quan thuế và lưu giữ thông tin liên quan đến giao dịch trong ít nhất ba năm. 

Cơ chế mới này sẽ giúp tất cả khoản thu nhập chịu thuế minh bạch cho cơ quan thuế và một số thực tiễn mờ ám liên quan đến thuế trong quá khứ sẽ không còn khả thi trong tương lai.

Bên cạnh đó, cả nền tảng thị trường và người bán hàng có nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Hàng giả và vi phạm IP tràn lan đã trở thành một hiện tượng mang tính biểu tượng liên quan đến sự phát triển nhanh chóng của kinh doanh thương mại điện tử ở Trung Quốc. 

Ngoài ra nhiều thiết kế và hình ảnh đẹp đã bị sao chép và sử dụng sai do sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường. Điều 45 quy định các nhà khai thác nền tảng thị trường sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu họ không thực hiện “các biện pháp cần thiết” để ngăn chặn việc bán hàng sau khi xác định rằng họ biết về hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của sản phẩm được bán trên các nền tảng như vậy. 

Quyền riêng tư và bảo vệ dữ liệu

Cho đến nay, Trung Quốc vẫn chưa có khung pháp lý mang tính hệ thống để quản lý các vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư. Mặc dù hiện tại đã có Luật An ninh mạng mới có hiệu lực kể từ ngày 1/6/2017 bao gồm một chương đặc biệt đề cập đến bảo vệ dữ liệu cá nhân, việc bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư vẫn còn là một sự chắp vá các quy tắc phân mảnh bởi nhiều đạo luật, biện pháp khác và quy định cụ thể theo ngành. 

Điều 18 của Luật thương mại điện tử đề cập đến vấn đề "lập hồ sơ" người tiêu dùng. Khi cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ bao gồm kết quả tìm kiếm theo hồ sơ sở thích tiêu dùng và thói quen. Nhà khai thác thương mại điện tử cũng sẽ cung cấp các tùy chọn độc lập với hồ sơ cá nhân của người tiêu dùng có liên quan để tôn trọng và đối xử bình đẳng với người tiêu dùng.

Điều khoản này có thể ảnh hưởng đến các “hoạt động tiếp thị thông minh” gây tranh cãi khi một số công ty cố tình lạm dụng việc sở hữu lượng lớn dữ liệu của họ, dẫn đến phân biệt đối xử đối với những người tiêu dùng khác nhau. 

Để tránh lách luật, Điều 19 quy định thêm rằng đối với mọi dịch vụ hoặc bán hàng bị ràng buộc (ví dụ: khuyến nghị dựa trên hồ sơ), một lời nhắc nhở cho người tiêu dùng sẽ được cung cấp và cấm mặc định tham gia. Bất kỳ vi phạm nào trong vấn đề này sẽ phải đối mặt với hình phạt pháp lý bao gồm phạt tiền lên tới 500.000 CNY.

Tác động chung và triển vọng

Có thể là một điều khá độc đáo khi có một đạo luật cụ thể được ban hành để quản lý các hoạt động Thương mại điện tử, vì các vấn đề trong Luật Thương mại điện tử này dường như có thể được quản lý bởi các luật cụ thể khác liên quan đến bảo vệ người tiêu dùng, cạnh tranh, ký kết hợp đồng, bảo vệ dữ liệu…

Một lần nữa, Trung Quốc thực hiện một cách tiếp cận rất thực tế để gộp tất cả các chủ đề này vào Luật Thương mại điện tử, một điều có thể dẫn đến những vấn đề thực thi trong thực tế mà các công ty quốc tế sẽ cần đặc biệt chú ý.

Trọng tâm của việc bảo vệ người tiêu dùng Trung Quốc tốt hơn như đề cập theo luật này, bao gồm việc giới thiệu các biện pháp trừng phạt khác nhau. Cũng có thể báo hiệu một lời mời sử dụng chất lượng sản phẩm và tuyên bố bảo vệ người tiêu dùng của Trung Quốc, một điều có thể không phải là tin tốt lành cho tất cả “người chơi” trong lĩnh vực đang phát triển nhanh chóng này. 

Như mọi khi, thực thi là chìa khóa ở Trung Quốc và đạo luật sẽ phát triển như thế nào vẫn được theo dõi sát sao.