Hạn chế rút BHXH một lần - Cần có nhóm giải pháp đồng bộ hơn

>> Giảm thời gian đóng BHXH - Tăng quyền lợi cho người lao động

Theo đó, để hạn chế tình trạng rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần, tại Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), cơ quan soạn thảo đã đề xuất 2 phương án về hưởng BHXH một lần.

Cụ thể: Phương án 1 - Quy định việc hưởng BHXH một lần đối với hai nhóm người lao động khác nhau gồm: Nhóm 1, là những người lao động đã tham gia BHXH trước khi Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) lần này có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc, có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần; Nhóm 2, là người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ thời điểm luật này có hiệu lực trở đi (dự kiến 1/7/2025) không được nhận bảo hiểm xã hội một lần (trừ các trường hợp: đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành).

Phương án 2 - Quy định: “Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH”.

Đánh giá về các phương án được đề xuất tại Dự thảo, một số ý kiến cho rằng, mỗi phương án đều có ưu điểm, nhược điểm nhất định, vì vậy, muốn xử lý dứt điểm tình trạng rút BHXH một lần, ngoài thay đổi quy định, cần thiết phải thay đổi đồng bộ nhiều chính sách khác.

Góp ý Dự thảo, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam - Phan Văn Anh cho rằng, hai phương án được đưa vào trong Dự Luật đều theo hướng nhằm hạn chế người lao động rút BHXH một lần, đều có ưu, khuyết điểm. Vì vậy, đề nghị có nhóm giải pháp đồng bộ hơn nữa hỗ trợ người lao động trong giai đoạn khó khăn trước mắt để đảm bảo cuộc sống như tín dụng ưu đãi, đào tạo, việc làm… Ngoài ra, để khuyến khích người lao động gắn bó lâu dài với BHXH, giảm tình trạng rút BHXH một lần, cần xem xét nâng mức trợ cấp 1 lần cho người lao động có thời gian đóng BHXH cao hơn số năm, tương ứng với tỉ lệ lương hưu 75%.

>> Tăng tỷ lệ bao phủ BHXH - Mở rộng đối tượng tham gia bắt buộc có khả thi?

Đồng quan điểm đã nêu, góp ý về nội dung này, Chủ tịch Quốc hội - Vương Đình Huệ cũng cho rằng, một trong những nguyên nhân của việc rút BHXH một lần hiện nay là thời gian đóng để được hưởng lương hưu quá dài.

“Quy định hiện hành là 20 năm, với người đi làm trong lúc khó khăn như thời kỳ đại dịch, giữa quyền lợi của 20 năm sau với nhu cầu cấp thiết trước mắt, đôi khi bắt buộc người lao động phải chọn giải quyết việc trước mắt.

Do đó, Nghị quyết 28-NQ/TW của Trung ương định hướng lộ trình thu hẹp thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu, tới đây sẽ chỉ còn 10 năm, đoạn trung gian hiện tại là 15-20 năm”, Chủ tịch Quốc hội chia sẻ.

Đồng thời đề xuất, nghiên cứu thêm một phương án có thể tích hợp, tận dụng các điểm tốt nhất của 2 phương án đã nêu. Cụ thể, với những người tham gia đóng BHXH sau khi Luật này có hiệu lực thì không được rút BHXH một lần khi đang trong độ tuổi lao động. Người tham gia trước khi Luật sửa đổi có hiệu lực thì được rút nhưng chỉ rút phần mình đóng, còn một phần (do người sử dụng lao động đóng) vẫn tích lũy, lưu trong hệ thống bảo hiểm.

“Quy định như vậy vừa để giúp người lao động giải quyết khó khăn trước mặt nhưng vẫn “để cửa” bảo lưu thời gian tham gia trong hệ thống, để người lao động có thể quay trở lại, tiếp tục đóng khi có điều kiện. Như vậy mạng lưới an sinh sẽ không bị thủng”, Chủ tịch Quốc hội bày tỏ.

Góp ý về 2 phương án hưởng BHXH một lần được đề xuất tại Dự thảo, Tổ chức lao động quốc tế (ILO) nhìn nhận, đối với quy định những người tham gia sau năm 2025 không được rút có vẻ sẽ giải quyết triệt để, tuy nhiên, vấn đề phát sinh 10-15 năm nữa sẽ tồn tại hai nhóm song song được rút và không với những quyền lợi khác nhau. Do đó, Nhà nước phải tìm cách giải quyết.

ILO cũng đề nghị giảm dần tỷ lệ hưởng BHXH một lần, tương tự như phương án 2 trong Dự thảo, nhưng cần lộ trình dài hơn, tức mỗi năm giảm một ít để lao động điều chỉnh dần. Việc giảm đột ngột 50% dễ gây ra hệ lụy hàng loạt lao động “chạy luật” rút BHXH một lần, điều này không chỉ ảnh hưởng sản xuất, mà còn khó giải quyết vấn đề an sinh xã hội.

“Cùng với hạn chế rút một lần là tăng cường thêm quyền lợi và sự hỗ trợ từ ngân sách để tạo động lực cho nhóm ở lại”, ILO khuyến nghị.