Trung Quốc đã làm gì để “hạ bệ” USD?

>> Nhân dân tệ đủ sức thay thế USD?

Hầu như không một ngày nào trôi qua mà không có tin tức nào về việc đồng nhân dân tệ của Trung Quốc tăng thêm sức hút trong thương mại toàn cầu. Khi quá trình phi đô la hóa tăng tốc, đồng tiền của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã trở thành tâm điểm chú ý.

Trung Quốc đã coi việc quốc tế hóa đồng nhân dân tệ trở thành mục tiêu chính, và nước này đã thực hiện một số cách để hội nhập vào hệ thống tài chính toàn cầu. Điều này đã giúp nâng cao đáng kể vị thế của nhân dân tệ như một đồng tiền dự trữ.

Trong những năm gần đây, ngày càng trở nên rõ ràng rằng Trung Quốc không tìm cách dành thêm một chút không gian cho đồng nhân dân tệ trong hệ thống do phương Tây dẫn đầu hiện nay - hoặc thậm chí hạ bệ USD và đưa đồng nhân dân tệ vào vị trí của nó - mà nỗ lực xây dựng lại cơ sở hạ tầng tài chính nhằm đảm bảo chủ quyền quốc gia và bảo vệ khỏi những điểm yếu của hệ thống dựa trên đồng USD.  

Trên thực tế, phạm vi của đồng nhân dân tệ đang được mở rộng. Đến năm 2015, nhân dân tệ đã trở thành loại tiền tệ được sử dụng nhiều thứ năm trên toàn cầu và vào năm 2016, đồng tiền này đã được thêm vào rổ tiền tệ toàn cầu đặc biệt (SDR) dùng để cho vay đối với những người đi vay có chủ quyền. 

Tuy nhiên, The Economist lưu ý trong một bài báo từ năm 2017 rằng phạm vi tiếp cận quốc tế của đồng nhân dân tệ đã thực sự giảm trong hai năm qua: Thị phần của đồng tiền này trong thương mại toàn cầu giảm từ 2,8% vào tháng 8 năm 2015 xuống chỉ còn 1,9% vào tháng 10 năm 2017. 

Vậy Trung Quốc có từ bỏ mục tiêu mở rộng việc sử dụng đồng tiền của mình không? Chắc là không. Tuy nhiên, cách tiếp cận của Trung Quốc dường như đã thay đổi.

Có nhiều lý do khiến Trung Quốc ngần ngại tự do hóa thị trường tài chính, tiền tệ hoàn toàn. Ví dụ, chính quyền Trung Quốc rõ ràng đang cảnh giác với dòng vốn khổng lồ chảy vào mà việc nới lỏng đồng nhân dân tệ có thể kéo theo. Đưa vào dự trữ hàng trăm tỷ USD sẽ có nguy cơ khiến đồng nhân dân tệ tăng giá mạnh, một tình huống mà chính quyền Trung Quốc đã nỗ lực ngăn chặn kể từ đầu những năm 1990. Nó cũng sẽ dẫn đến những dòng vốn không thể đoán trước và không thể kiểm soát được. 

Theo nhiều chuyên gia, nỗ lực phi đô la hóa không chỉ đơn giản là hạ bệ USD và thay thế bằng nhân dân tệ. Đối với Trung Quốc và các quốc gia khác đang đi theo con đường này, đó là vấn đề chủ quyền và quản lý rủi ro một cách thận trọng. 

Cách tiếp cận của Trung Quốc nhằm thúc đẩy đồng nhân dân tệ trên ba trụ cột: thúc đẩy đồng nhân dân tệ càng nhiều càng tốt với các đối tác thương mại, mở ra các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ với các ngân hàng trung ương khác và cung cấp các khoản vay ra nước ngoài bằng đồng nhân dân tệ. 

Đối với vấn đề đầu tiên, điều đặc biệt quan trọng đối với Trung Quốc là khả năng thanh toán hàng nhập khẩu bằng đồng tiền của mình. Có lẽ mấu chốt của sáng kiến này là họ sẽ giải quyết việc nhập khẩu dầu của mình với Saudi Arabia bằng đồng nhân dân tệ. Ngân hàng trung ương của hai nước đã đạt được thỏa thuận hoán đổi vào năm ngoái và được cho là đang đàm phán về việc giải quyết một số giao dịch của họ bằng đồng nội tệ. 

>> Trung Quốc muốn đẩy mạnh Nhân dân tệ vào các thị trường mới nổi

Những giao dịch hoán đổi tiền tệ như vậy là một cách tuyệt vời để ổn định đồng tiền, tùy thuộc vào mức thâm hụt thương mại. Đối với Trung Quốc, rõ ràng là vế sau. Trong khi đó, việc cho vay bằng nhân dân tệ đã trở thành một phần quan trọng của Sáng kiến Vành đai và Con đường, theo đó nguồn vốn được cung cấp cho các dự án cơ sở hạ tầng và năng lượng.

Nói cách khác, Trung Quốc đang tìm cách đưa đồng tiền của mình vào tay các đối tác thương mại trên toàn cầu mà không gặp rủi ro về dòng vốn không thể kiểm soát hoặc hội nhập sâu hơn vào cơ sở hạ tầng tài chính phương Tây. 

Năm 2023 là một năm quan trọng đối với đồng nhân dân tệ. Tỷ trọng của nhân dân tệ trong thanh toán xuyên biên giới tăng vọt từ 1,9% vào tháng 1 năm 2023 lên 3,6% vào tháng 10, trong khi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc báo cáo mức sử dụng đồng tiền này cho thương mại tăng mạnh - gần 30% hàng hóa và dịch vụ đưa vào và ra khỏi đất nước được thanh toán bằng đồng nội tệ. 

Ngược lại, ngay cả khi thị trường trái phiếu trong nước của Trung Quốc tiếp tục phát triển thì tỷ lệ nắm giữ trái phiếu của các nhà đầu tư nước ngoài lại giảm xuống còn khoảng 2%. Nói cách khác, đồng nhân dân tệ đang có những bước tiến lớn với tư cách là một loại tiền tệ trong thương mại nhưng lại kém hơn trong vai trò một loại tiền tệ đầu tư. Và đó dường như chính xác là những gì Bắc Kinh mong muốn.