Kỷ luật cho hoạt động kinh doanh xăng dầu

BÙI NGỌC BẢO - Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam• 25/11/2022 05:05

Trên thị trường kinh doanh xăng dầu, điều gì gây ách tắc quá thì nên bãi bỏ, hoặc tăng cường biện pháp cụ thể để việc tổ chức kinh doanh vừa thông thoáng nhưng vừa có kỷ luật.

>>Cần công cụ đặc biệt xử lý tình huống đặc biệt trên thị trường xăng dầu

Thị trường biến động dị thường

Năm 2022 là một năm toàn cầu có khủng hoảng năng lượng xuất phát từ cuộc chiến giữa Nga và Ukraine. Khủng hoảng này đặc biệt lan ra ở châu Âu cũng như các nước châu Á trong đó có Việt Nam. Đây cũng là một năm ghi nhận thị trường dầu mỏ nói chung và xăng dầu nói riêng có sự biến động dị thường sau hàng chục năm. Mặc dù giá dầu thô không cao như các năm trước đây, nhưng giá sản phẩm nhất là mặt hàng dầu Diezen đã lên đỉnh điểm. Sự biến động khó lường biểu hiện ở biên độ giá lên rất cao trong khoảng thời gian ngắn. Trong 6 tháng đầu năm thì giá dầu liên tục tăng còn từ tháng 7 lại liên tục xuống.

Sự tác động của khủng hoảng cũng dẫn đến khan hiếm xăng dầu trên thị trường, các nhà máy của Việt Nam dù hoạt động hơn 100% công suất tuy nhiên phần nhập khẩu gặp khó khăn dẫn đến sự thiếu hụt

Đây là những nguyên nhân chính tác động đến thị trường xăng dầu Việt Nam. Ngoài ra, nhu cầu xăng dầu phục hồi sau đại dịch COVID-19 rất lớn.10 tháng năm 2022, sản lượng tiêu thụ của thị trường nói chung đạt con số tăng trưởng từ 18-20% so với năm 2021, trong khi việc dự báo sản lượng theo kế hoạch đầu năm doanh nghiệp tính toán thấp hơn con số này khá nhiều.

Có thể thấy, từ tháng 7 đến tháng 10/2022, chu kỳ giá thế giới giảm xuống. Do đó, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu bị lỗ trọn vẹn quý 3/2022, giá vốn nhập khẩu ở mức cao nhưng mang về bán ở mức thấp trong nước. Một số đầu mối, thương nhân phân phối bị khan hàng gây ra hiện tượng đứt gãy cục bộ, đặc biệt với những cửa hàng bán lẻ thì chịu thua lỗ kéo dài.

Xăng dầu là một mặt hàng rất đặc thù, người kinh doanh xăng dầu thường có những hợp đồng dài hạn kí từ đầu năm theo kỳ, theo kế hoạch. Khi mua xăng dầu theo hợp đồng ngắn hạn thì có hai xu hướng: Một là khi thị trường dồi dào có thể đạt được mức giá rất tốt. Hai là với thị trường khan hiếm như hiện nay, rõ ràng các doanh nghiệp phải đối mặt với mức giá cao, trong đó có phụ phí đối với xăng dầu rất cao.

Trước biến động về xăng dầu từ đầu năm đến nay, Liên Bộ Tài Chính – Công Thương cùng các bộ ngành, Chính phủ đã có chỉ đạo tương đối sát sao. Về cơ bản, theo Nghị định về kinh doanh xăng dầu, các bộ đã rất nỗ lực trong khuôn khổ, phạm vi của mình, nhưng việc kết hợp giữa các bên thì chưa thực sự hiểu nhau và không nhuần nhuyễn trong quá trình xử lý các vấn đề nảy sinh.

>>Có nên tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu?

Kiểm soát chặt chẽ hoạt động kinh doanh

Mới đây, Bộ Tài chính đã có sự điều chỉnh phụ phí đưa xăng dầu về Việt Nam. Đây được xem là nỗ lực rất lớn của Liên bộ, bởi vì theo Nghị định 95 sửa đổi Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu, thì chi phí tạo nguồn xăng dầu sẽ được thực hiện 6 tháng một lần, trên cơ sở lấy chi phí phát sinh từ 6 tháng trước của doanh nghiệp để áp vào 6 tháng sau. Tuy nhiên xăng dầu trong những tháng vừa qua có diễn biến giá hết sức dị biệt, vì vậy Liên bộ đã trình Chính phủ và Thủ tướng cũng đồng ý điều chỉnh sớm chi phí tạo nguồn này, giúp công thức giá tiệm cận dần với thực tế hơn.

Điều cần phải quan tâm hiện nay là những chế tài đối với các doanh nghiệp phải được kiểm soát chặt chẽ hơn, để đảm bảo cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có lãi

Mức điều chỉnh tuy không đáp ứng được ngay yêu cầu của thị trường, nhưng đảm bảo về mặt chi phí một cách kịp thời cho các doanh nghiệp. Theo chỉ đạo của Chính phủ trong thời gian tới, với Công điện 1085, để đảm bảo công thức giá cơ sở tiệm cận với giá thị trường, thì không chỉ là rút ngắn thời gian tính phụ phí, mà sẽ tổ chức rà soát, để có thể hàng tháng đưa vào áp dụng. Đây sẽ là một trong những giải pháp rất hữu hiệu đảm bảo cho các doanh nghiệp nhập khẩu, doanh nghiệp đầu mối có thể tin tưởng rằng, những chi phí thực tế đã chi ra sẽ được bù trừ trong tháng tới.

Còn vấn đề về chi phí lưu thông - chi phí kinh doanh của doanh nghiệp thì Liên bộ, đặc biệt là Bộ Tài Chính cũng đang yêu cầu các doanh nghiệp có một quá trình rà soát lại kỹ hơn và tính toán điều chỉnh trong đợt tới.

Tuy nhiên trước mắt, việc điều chỉnh chi phí tạo nguồn cũng tạm thời được yên tâm, cộng với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương có thể hy vọng sẽ gia tăng nguồn nhập khẩu từ nay đến cuối năm, nhất là tháng Tết. Thực tế, xăng dầu không phải là loại hàng hóa bình thường, nên chúng tôi tin tưởng rằng tháng 12 tới đây, nguồn xăng dầu trở lại sẽ đảm bảo một cách ổn định.

Một điểm đáng quan tâm nữa là, Việt Nam có định hướng đưa xăng dầu chuyển sang cơ chế thị trường nhưng vẫn có sự quản lý của Nhà nước. Nếu vận hành được giá xăng dầu theo cơ chế thị trường, thì rõ ràng quỹ bình ổn giá xăng dầu là không cần thiết. Đây là mặt hàng theo Luật giá, nằm trong đối tượng bình ổn giá, nhưng chúng ta cần quan điểm rõ rằng, bình ổn không có nghĩa là lúc nào cũng phải quản lý một cách chặt chẽ. Nó chỉ trong giai đoạn bình ổn thì có chế tài liên quan, nếu chúng ta tiếp tục điều hành giá theo cách thức hiện nay thì quỹ bình ổn cũng cần thiết để giảm sốc cho mỗi kỳ điều chỉnh giá khi tăng quá cao. Còn về dài hạn, quỹ này không có tác dụng nhiều trong bình ổn giá đối với mặt hàng xăng dầu.

Tiến tới giá xăng dầu vận hành theo cơ thị trường, quỹ bình ổn sẽ không còn cần thiết. Điều cần phải quan tâm đó là những chế tài đối với các doanh nghiệp phải được kiểm soát chặt chẽ hơn, để đảm bảo cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có lãi vì đây là một loại hình kinh doanh có điều kiện.

Trong thời gian vừa qua, một trong những lỗ hổng và điểm yếu là hợp đồng giữa các chủ thể gồm các doanh nghiệp, đại lý, tổng đại lý, hoặc thương nhân phân phối với nhau không chặt chẽ về trách nhiệm đảm bảo nguồn, về chi phí chiết khấu. Đây là vấn đề cốt lõi mà Bộ Công Thương đang thực hiện chỉ đạo của Chính phủ để sửa đổi Nghị định 95, mà một trong những nội dung rất quan trọng là xác lập quy định cụ thể hơn đối với hệ thống cung cấp xăng dầu, giữa trách nhiệm của đầu mối với thương nhân phân phối, hay giữa thương nhân phân phối với đại lý, nhà bán lẻ.

Bên cạnh đó, những vấn đề tồn kho, đảm bảo thương mại và một số những quy định đối với hệ thống kinh doanh xăng dầu cũng cần thiết phải được rà soát. Cái gì gây ách tắc quá thì nên bãi bỏ, hoặc tăng cường đối với những biện pháp cụ thể để việc tổ chức kinh doanh xăng dầu vừa thông thoáng, nhưng vừa có kỷ luật. Đồng thời giảm bớt những chế tài quy định mang tính chất hành chính đối với doanh nghiệp.