Kiểm soát dự án FDI: Cần sự minh bạch từ hai phía

PHAN NAM• 08/09/2020 05:00

Làm thế nào để các định hướng chiến lược mới không ảnh hưởng đến việc cạnh tranh thu hút FDI vừa tận dụng được cơ hội vàng để đón các nhà đầu tư nước ngoài đến hợp tác, đầu tư...?

Để thực hiện tuân thủ pháp luật cạnh tranh của Việt Nam liên quan đến hành vi hạn chế cạnh tranh và tập trung kinh tế của doanh nghiệp FDI, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp vận hành nền tảng công nghệ tại Việt Nam, cần sự minh bạch từ hai phía.

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT), tính đến ngày 20/8/2020, tổng vốn FDI vào Việt Nam đạt 19,54 tỷ USD, bằng 86,3% so với cùng kỳ năm 2019. Có một tín hiệu đáng mừng là sau những tháng đầu năm 2020 bị chững lại, dòng vốn đầu tư FDI vào Việt Nam đã tăng mạnh trong các tháng vừa qua.

Tình hình thu hút FDI 8 tháng qua các năm (Nguồn: Cục đầu tư nước ngoài, Bộ KH-ĐT).

“Thu hút đầu tư” sang “hợp tác đầu tư”

Trong bối cảnh đó, Chính phủ vừa ban hành Chương trình hành động về định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiệp quốc gia đến 2030, tầm nhìn 2045. Theo đó, Bộ KH-ĐT ban hành các chính sách ưu đãi theo nguyên tắc, mức độ và thời gian cho các dự án FDI (phụ thuộc vào mức độ tạo ra giá trị gia tăng trong nước và các chế tài kèm theo).

Đi cùng với việc kiểm soát liều lượng và giá trị các dự án FDI là xây dựng các cơ chế, chính sách nâng cao giá trị gia tăng của doanh nghiệp nội địa trong chuỗi giá trị toàn cầu, chính sách về tín dụng, hỗ trợ và khuyến khích đầu tư vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao.

Nội dung này thống nhất với Chương trình hành động của Chính phủ về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách nâng cao chất lượng hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài dến 2030 (Nghị quyết 58/CP ban hành tháng 5/2020). Trong đó, xác định lại quan điểm về thu hút đầu tư nước ngoài theo hướng: không thu hút và ưu đãi đầu tư bằng mọi giá. Đồng thời chuyển quan điểm: “thu hút đầu tư” sang “hợp tác đầu tư”.

Một điểm rất mới trong thu hút FDI là sẽ đánh giá việc thực hiện tuân thủ pháp luật cạnh tranh của Việt Nam liên quan đến hành vi hạn chế cạnh tranh và tập trung kinh tế của doanh nghiệp FDI, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp vận hành nền tảng công nghệ tại Việt Nam.

Chính phủ ưu đãi rất nhiều các doanh nghiệp FDI đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp, nhất là công nghệp chế tạo và sản xuất ô tô. Nhưng đến nay, các chính sách thu hút FDI vào ngành này đều thất bại

Chính phủ ưu đãi rất nhiều các doanh nghiệp FDI đầu tư vào công nghệp chế tạo và sản xuất ô tô nhưng cho đến nay, các chính sách thu hút FDI vào ngành này đều chưa đạt hiệu quả.

Vậy làm thế nào để các định hướng chiến lược mới không ảnh hưởng đến việc cạnh tranh thu hút FDI vừa tận dụng được cơ hội vàng để đón các nhà đầu tư nước ngoài đến hợp tác, đầu tư, biến các tiềm năng thành sức mạnh cho nền kinh tế và tham gia vào chuỗi giá trị cung ứng toàn cầu?

Chính sách “may đo”

Ông Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho rằng: Chúng ta phải nhìn một cách rất thực tế, cho đến nay đầu tư nước ngoài vào Việt Nam đến từ “các thiên đường thuế” rất nhiều. Phần lớn đầu tư đến từ các nước châu Á: Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Đài Loan và gần đây là Trung Quốc. Không có hoặc rất ít đầu tư trực tiếp từ Hoa Kỳ và châu Âu. Xu hướng này thực tế chưa có cải thiện. Trong khi đó, chúng ta rất kỳ vọng đầu tư từ Hoa Kỳ và từ châu Âu với kỳ vọng những đầu tư này là đầu tư chất lượng cao.

Vậy các nhà đầu tư mong muốn gì? - ông đặt câu hỏi - Tôi cho rằng các nhà đầu tư muốn chính sách, luật pháp của chúng ta ổn định. Trong văn bản phải cụ thể, khi thực thi phải dự đoán được. Không có tiền gầm bàn, không có chi phí không chính thức. Điều này đối với nhà đầu tư Hoa Kỳ và châu Âu là cực kỳ quan trọng bởi vì họ là những người luôn luôn phải tuân thủ luật pháp, nếu họ không tuân thủ, rủi ro pháp lý xảy ra với họ là rất lớn. Nếu như họ vấp phải rủi ro pháp lý này, họ sẽ tránh. Đây là điều đầu tiên tôi cho rằng chúng ta phải khắc phục trước mắt.

Tuy nhiên, ông Cung cũng nhấn mạnh, "đối với cách tiếp cận chính sách, mặt bằng chung là như vậy, nhưng đối với từng nhà đầu tư phải khác nhau. Chúng ta phải thiết kế những gói chính sách mang tính chất “may đo”, không “may sẵn”, lúc đó chúng ta mới đáp ứng các nhu cầu của các nhà đầu tư".

Theo ông Đỗ Nhất Hoàng, Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ KH-ĐT, việc thu hút, hợp tác đầu tư nước ngoài sẽ theo hướng có chọn lọc, lấy chất lượng, hiệu quả, công nghệ và bảo vệ môi trường là tiêu chí đánh giá chủ yếu. Để cạnh tranh được, chúng ta cũng phải có các giải pháp đột phá, các cách làm mới thì mới có thể hấp dẫn được nhà đầu tư nước ngoài. Đồng thời, các giải pháp đề ra cần phải thực hiện một cách nhanh chóng, kịp thời và đồng bộ thì mới tận dụng được cơ hội.

Ông cho biết, hiện một số giải pháp đang triển khai là: Chuẩn bị sẵn sàng các điều kiện cần thiết để thu hút đầu tư như quỹ đất sạch, nguồn cung cấp điện, nguồn nhân lực chất lượng cao, công nghiệp hỗ trợ, cải thiện thủ tục hành chính… Xây dựng các gói ưu đãi đặc biệt áp dụng cho các dự án quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao, giá trị gia tăng cao, có tính lan tỏa, tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi giá trị hoặc đạt tỷ lệ nội địa hóa cao.

"Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã dự thảo các gói ưu đãi đặc biệt này và đang xin ý kiến các bộ, ngành trước khi trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định...”- ông Hoàng chia sẻ.