Mỹ còn cần châu Âu?

NHI NGUYEN• 29/05/2023 03:30

Quan hệ Mỹ và châu Âu đang thu hút được sự quan tâm của nhiều người, nhất là sau phát biểu mới đây của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố rằng lợi ích của châu Âu và Mỹ đang có sự khác biệt, đặc biệt là trong cách tiếp cận đối với châu Á.

>> Quan hệ Mỹ- Châu Âu "rạn nứt" vì đạo luật IRA và khí đốt

Phát biểu trước báo giới, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố rằng lợi ích của châu Âu và Mỹ đang có sự khác biệt, đặc biệt là trong cách tiếp cận đối với châu Á. “Điều tồi tệ nhất đối với châu Âu là ngay khi làm rõ được vị trí chiến lược thì lại bị kéo vào một thế giới đầy khủng hoảng không phải của chính chúng ta”, ông Macron nhấn mạnh.

Phát biểu của Tổng thống Pháp đã làm gia tăng cuộc tranh luận sôi nổi về việc liệu Mỹ có nên tìm cách lôi kéo các quốc gia châu Âu vào cuộc cạnh tranh với Trung Quốc, hay nên giảm bớt vai trò của mình trong việc bảo vệ châu Âu để ưu tiên cho các nhu cầu an ninh ở châu Á.

Nhiều chuyên gia phân tích cho rằng, việc Mỹ rút lui khỏi châu Âu là cực kỳ rủi ro và có thể phá hủy mối quan hệ hợp tác giữa 2 bên. Tuy nhiên, cũng có quan điểm cho rằng mối bận tâm này là quá mức. Trên thực tế, các quốc gia ở cả hai bờ Đại Tây Dương sẽ được hưởng lợi từ việc chuyển giao phần lớn trách nhiệm bảo vệ châu Âu cho chính người châu Âu, cho phép Hoa Kỳ chuyển sang vai trò hỗ trợ.

Trường hợp phòng thủ của châu Âu rất đơn giản: với sự trỗi dậy của Trung Quốc và sự tăng cường đối đầu Trung-Mỹ, Washington sẽ thu được ít và hy sinh nhiều bằng cách đóng vai trò là nhà cung cấp an ninh chính cho các nước châu Âu có đủ khả năng tài trợ cho nền quốc phòng của chính họ trước nước Nga.

Tuy nhiên, chuyên gia Michael Mazarr thuộc tập đoàn RAND (Mỹ) lại không đồng tình với đánh giá này. Ông cho rằng các cam kết của Mỹ đối với châu Âu và châu Á đòi hỏi ít sự đánh đổi thực tế và việc Mỹ rút bớt quân ở châu Âu sẽ khó tiết kiệm được ngân sách. Ngày nay, quân đội Mỹ không có khả năng tiến hành các hoạt động toàn diện chống lại Trung Quốc và Nga cùng một lúc. Phòng thủ không đầy đủ sẽ làm suy yếu khả năng răn đe của Mỹ. Do đó, kế hoạch hòa bình không thể tách rời kế hoạch chiến tranh. Bên cạnh đó, một cuộc khủng hoảng trong tương lai ở Đài Loan hoặc quần đảo Điếu Ngư có thể đột ngột kéo Mỹ ra khỏi châu Âu.

Khi xem xét khả năng xảy ra chiến tranh ở châu Âu, ông Mazarr nhấn mạnh đến cái giá phải trả đối với mức độ cam kết hiện tại của Mỹ đối với an ninh của khu vực. Vị chuyên gia này lập luận rằng ngay cả khi Mỹ lùi bước khỏi châu Âu ngay bây giờ, một cuộc chiến ở châu Âu sẽ kéo họ trở lại. Tình thế sẽ không yêu cầu Mỹ tham gia cuộc chiến ngay từ đầu, càng không cần phải chiến đấu. Trên hết, mối đe dọa từ Nga cần được đánh giá chính xác và không được thổi phồng. Trong tương lai gần, Nga sẽ thiếu sức mạnh quân sự và nguồn lực kinh tế để đe dọa châu Âu, nên các chuyên gia cho rằng Washington cần phát triển các lựa chọn chính sách thực tế tương xứng với mối đe dọa gây ra cho lợi ích của Mỹ.

Ông Mazarr lập luận rằng Mỹ cần có các loại lực lượng và hệ thống vũ khí khác nhau ở châu Âu, nơi cần có quân đội và xe tăng trên bộ, và châu Á, nơi cần sự hỗ trợ trên biển và trên không. Tuy nhiên, một số nền tảng vũ khí quan trọng nhất đang được "thèm khát" ở cả hai khu vực và phải đối mặt với tình trạng tắc nghẽn sản xuất. Điều này có thể khiến nhu cầu của châu Á và châu Âu xung đột.

>> Châu Âu và thách thức làm đầy kho dự trữ khí đốt

“Nếu châu Á luôn được coi là khu vực quan trọng nhất đối với các lợi ích của Mỹ, thì Lầu Năm Góc sẽ ưu tiên mua sắm các hệ thống và thiết kế lực lượng được tối ưu hóa cho các cuộc xung đột ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Điều này có nghĩa là Washington sẽ dành ít nguồn lực hơn cho những khí tài phù hợp với châu Â. Tương tự như vậy, sức mạnh tương đối của các quân chủng sẽ được xác định bởi các ưu tiên chiến lược và cách chúng định hình ngân sách quốc phòng”, ông Mazarr nhấn mạnh.

Mỹ và Châu Âu vẫn đang kề vai sát cánh hỗ trợ Ukraine

Về lâu dài, nhu cầu quốc phòng của châu Âu sẽ cạnh tranh với nhu cầu của châu Á. Chi phí thực sự cho sự hiện diện của Mỹ bao gồm chi phí cơ hội của việc điều hướng mua sắm và bố trí nhân lực. Ngoài ra, sự hiện diện quân sự vượt trội của Mỹ từ lâu đã cản trở sự phát triển các năng lực phòng thủ nội địa của châu Âu và cản trở sự hợp tác quốc phòng giữa các quốc gia châu Âu.

“Các quan chức Mỹ mong muốn duy trì ưu thế quân sự của mình, lo lắng rằng các quốc gia châu Âu không thể tin tưởng để quản lý công việc. Nhưng ngày nay, thời kỳ đơn cực đã qua và Mỹ phải đối mặt với nhiều vấn đề thì một sự điều chỉnh là cần thiết”, ông Mazarr nhận định.

Theo ông Mazarr, chiến lược của Mỹ có thể dựa trên ba lập luận. Đầu tiên là sự phân chia lực lượng như vậy nên được tổ chức theo vấn đề hơn là theo địa lý. Thứ hai, Mỹ gặt hái những lợi ích từ mạng lưới liên minh hiện có của mình mà họ sẽ mất đi nếu áp dụng một vai trò hạn chế hơn trong phòng thủ châu Âu. Thứ ba, các quốc gia châu Âu sẽ rút lui khỏi các mối quan hệ kinh tế xuyên Đại Tây Dương nếu Mỹ đóng góp ít hơn thông qua NATO.

Nhiểu chuyên gia cho rằng, các quốc gia châu Âu có thể trở nên ít tôn trọng hơn đối với Washington nếu Hoa Kỳ rút quân và tài sản quốc phòng trong khi vẫn ở lại NATO. Mặt khác, họ vẫn sẽ có động cơ để tự bảo vệ mình khỏi hoạt động do thám, giám sát và cưỡng ép kinh tế của Trung Quốc, đồng thời định hình các quy tắc và chuẩn mực toàn cầu trong quan hệ đối tác với Hoa Kỳ. Nguy cơ tách rời thương mại xuyên Đại Tây Dương là nhỏ, đặc biệt là khi các quốc gia châu Âu có thể chuyển hướng khỏi chính sách của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc ngay cả khi Hoa Kỳ duy trì tất cả các lực lượng của mình ở châu Âu. Và lợi ích tiềm năng - một châu Âu có thể tự bảo vệ mình nếu cần - là rất đáng kể.

“Trong những thập kỷ tới, Hoa Kỳ và Châu Âu nên tìm kiếm mối quan hệ như thế nào? Mối quan hệ này có nên là một quan hệ đối tác thực sự thích nghi với hoàn cảnh thay đổi? Hay nó nên là một sự phụ thuộc không cân xứng để duy trì sự thống trị cố thủ của Hoa Kỳ, khiến các quốc gia châu Âu ít trở thành đồng minh hơn và nhiều hơn, như ông Macron gợi ý, với tư cách là “chư hầu”? Yêu cầu châu Âu can thiệp có vẻ mạo hiểm, nhưng thực tế lại là sự lựa chọn an toàn hơn”, ông Mazarr khuyến nghị.

Mỹ còn cần châu Âu?

quan hệ Mỹ- châu Âu

NATO

Chiến sự Nga – Ukraine

Trung Quốc