Thu hút đầu tư FDI: Cần nâng chất lượng dòng vốn

Theo báo cáo về tình hình thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong 5 tháng đầu năm 2018 được Tổng cục Thống kê công bố mới đây, tính chung vốn đăng ký cấp mới và vốn tăng thêm, trong 5 tháng đầu năm cả nước đã thu hút được 7.150,1 triệu USD vốn FDI, giảm 30,8% so với cùng kỳ năm 2017; tuy nhiên vốn thực hiện ước tính đạt 6,75 tỷ USD, tăng 9,8%. 

Vốn FDI không ngừng tăng

Tính đến 20/5/2018, cả nước thu hút 1.076 dự án vốn FDI cấp phép mới với số vốn đăng ký đạt 4.657,4 triệu USD, tăng 14,6% về số dự án và giảm 16,8% về vốn đăng ký so với cùng kỳ năm 2017. Bên cạnh đó, có 393 lượt dự án đã cấp phép từ các năm trước đăng ký điều chỉnh vốn đầu tư với số vốn tăng thêm đạt 2.492,7 triệu USD, giảm 47,4% so với cùng kỳ năm trước.

Như vậy, tổng số vốn đăng ký cấp mới và vốn tăng thêm trong 5 tháng đạt 7.150,1 triệu USD, giảm 30,8% so với cùng kỳ năm 2017. Tuy nhiên, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện 5 tháng đầu năm ước tính đạt 6,75 tỷ USD, tăng 9,8% so với cùng kỳ năm 2017.

Trong 5 tháng năm 2018 còn có 2.341 lượt góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài với tổng giá trị góp vốn là 2,75 tỷ USD, tăng 53,5% so với cùng kỳ năm 2017, trong đó có 1.117 lượt góp vốn, mua cổ phần làm tăng vốn điều lệ của doanh nghiệp với giá trị vốn góp là 1,58 tỷ USD và 1.224 lượt nhà đầu tư nước ngoài mua lại cổ phần trong nước mà không làm tăng vốn điều lệ với giá trị 1,17 tỷ USD.

Đặc biệt, trong 5 tháng qua, công nghiệp chế biến, chế tạo vẫn là lĩnh vực thu hút vốn FDI lớn nhất với số vốn đăng ký của các dự án được cấp phép mới đạt 2.289,8 triệu USD, chiếm 49,1% tổng vốn đăng ký cấp mới; đứng thứ 2 là sản xuất và phân phối điện, khí đốt, nước nóng, hơi nước và điều hòa không khí đạt 898,2 triệu USD; Hoạt động kinh doanh bất động sản đứng thứ 3 với 623,3 triệu USD.

Trong 5 tháng đầu năm, có 43 tỉnh, thành phố có dự án FDI được cấp phép mới. Trong đó TP. Hồ Chí Minh hiện đang dẫn đầu với 540,9 triệu USD; tiếp đến là Hà Nội 525,6 triệu USD, chiếm 11,3%; Bình Dương 403,8 triệu USD, chiếm 8,7%; Đồng Nai 373,6 triệu USD, chiếm 8%...

Trong số 50 quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án FDI được cấp phép mới tại Việt Nam trong 5 tháng năm nay, Hàn Quốc là nhà đầu tư lớn nhất với 1.019,5 triệu USD; tiếp đến là Nhật Bản với 904,8 triệu USD; Thái Lan 536,2 triệu USD.

Cần đa dạng hóa nguồn vốn

Đánh giá về kết quả thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam trong thời gian qua, một số chuyên gia cho rằng, mặc dù, Việt Nam đang thu hút hiệu quả đầu tư từ Nhật Bản và Hàn Quốc..., nhưng về dài hạn, phải thu hút nhiều hơn các nhà đầu tư từ các nước khác như châu Âu và Mỹ để đa dạng hóa nguồn vốn FDI.

Đồng thời, tận dụng được đầu tư từ khu vực này cho các hoạt động mang lại giá trị gia tăng cao hơn, cũng như tăng cường chuyển giao công nghệ cho khối kinh tế tư nhân trong nước.

Hiện nay, Việt Nam đang phụ thuộc nhiều vào chính sách miễn thuế có thời hạn, miễn thuế có thời hạn một phần cũng như các chế độ thuế suất ưu đãi và miễn thuế nhập khẩu để thu hút FDI.

Tuy nhiên, cơ chế này chưa phải là phù hợp để Việt Nam đẩy mạnh thu hút FDI mang tính đổi mới sáng tạo và sử dụng công nghệ tiên tiến, đòi hỏi lao động có tay nghề cao, có thu nhập cao hơn và thúc đẩy đổi mới và năng lực kinh doanh.

Trước thực tế này, mới đây, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Ngân hàng Thế giới công bố dự thảo "Chiến lược và định hướng chiến lược thu hút FDI thế hệ mới" giai đoạn 2018-2030.

Mục tiêu của chiến lược nhằm xác định những ngành, lĩnh vực ưu tiên trong thu hút FDI giai đoạn 2018-2030; rà soát khung chính sách FDI và kiến nghị các giải pháp, chính sách cụ thể giúp Việt Nam đẩy mạnh thu hút FDI vào những lĩnh vực ưu tiên này.

Đặc biệt, để có thể tăng tối đa hiệu ứng lan toả và giá trị gia tăng của FDI, chiến lược này cũng đặt trọng tâm vào sự chuyển dịch từ thu hút nhà đầu tư phù hợp cho "sản phẩm" của Việt Nam sang phát triển sản phẩm phù hợp (tức là môi trường kinh doanh và điều kiện đầu tư phù hợp) cho loại hình đầu tư mà Việt Nam cần trong tương lai.

"Các chuyên gia đã nói nhiều đến việc Việt Nam cần thu hút FDI với giá trị gia tăng cao, nhưng lại chưa chỉ ra cụ thể giá trị gia tăng dựa vào ngành nghề nào, cách làm ra sao. Trong chiến lược mới, phải chỉ rõ điều đó”, ông Simon Bell, cố vấn cao cấp về chính sách đầu tư của WB nói.

Theo ông Simon Bell, đây chính là một trong những thách thức lớn nhất không chỉ của Việt Nam, mà còn của nhiều quốc gia khác đã thành công trong thu hút FDI giai đoạn đầu tiên. Đó là thách thức trong việc xác định những ngành mà FDI vừa khả thi, vừa được mong đợi.

Dựa trên các nghiên cứu của mình, các chuyên gia WB đã chỉ ra hàng loạt lĩnh vực ưu tiên mới để Việt Nam thu hút đầu tư theo mục tiêu. Đó là các ngành như kim loại bậc cao, khoáng chất, linh kiện điện tử công nghệ cao, nông nghiệp sáng tạo và công nghệ cao, dịch vụ du lịch chất lượng cao…,

Những ưu tiên trong trước mắt nhằm gia tăng giá trị và năng lực cạnh tranh trong nước. Hoặc là sản xuất thiết bị gốc và cung cấp thiết bị vận tải ô tô, công nghệ môi trường - những ưu tiên trong ngắn hạn, là cơ hội hẹp để cạnh tranh trong ngắn hạn.

Còn dài hơi hơn, trong ưu tiên trung hạn, nên tập trung vào các ngành sản xuất dược phẩm và y tế, dịch vụ giáo dục và y tế, dịch vụ tài chính, công nghệ tài chính, dịch vụ công nghệ thông tin…

Lý giải cho lựa chọn này, các chuyên gia cho rằng, đã qua giai đoạn hút đầu tư vào những lĩnh vực giá trị gia tăng thấp, đến nay, cần đầu tư vào những ngành hứa hẹn mang lại những giá trị gia tăng cao.

GS-TSKH Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) cũng đã nhiều lần lên tiếng rằng, phải tiếp tục ưu tiên thu hút FDI vào công nghệ cao, công nghệ thân thiện với môi trường, cũng như những lĩnh vực đáp ứng được đòi hỏi của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

“Bên cạnh đó, cũng cần khuyến khích bằng chính sách ưu đãi đủ hấp dẫn để các tập đoàn kinh tế lớn đầu tư vào các dự án điện mặt trời, điện gió, điện tái tạo và trong tương lai gần là điện thủy triều”, GS-TSKH Nguyễn Mại nói.