Nhắm đến Nam bán cầu, Trung Quốc toan tính gì?

CẨM ANH• 24/01/2024 11:00

Trung Quốc đang tăng cường siết chặt quan hệ với khu vực Nam bán cầu trong bối cảnh thế giới ngày một chia rẽ.

>> "Bước đi" đột phá của Trung Quốc trong ngành đất hiếm

Ngoại trưởng Ai Cập Sameh Shoukry (phải) và người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị tại cuộc họp báo ở Cairo vào ngày 14/1.

Chuyến công du sáu nước vừa qua của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cho thấy Trung Quốc đang thúc đẩy mạnh mẽ mục tiêu xây dựng quan hệ với các nước Nam bán cầu.

Trong chặng đầu tiên của chuyến công du, ông Vương đã đến thăm Châu Phi và lưu trú tại Ai Cập, Tunisia, Togo và Cote d'Ivoire. Sau đó, ông Vương Nghị thực hiện chuyến thăm hai ngày ở Brazil, sau đó là Jamaica. Đây cũng là chuyến công du nước ngoài đầu tiên trong năm 2024 của nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc.

Là một trong những quốc gia dẫn đầu của khu vực Nam bán cầu, Brazil năm nay là Chủ tịch của Nhóm G20. Bên cạnh đó, Brazil và Trung Quốc cùng với Nga, Ấn Độ và Nam Phi là thành viên của nhóm BRICS.

Trong hội nghị thượng đỉnh BRICS được tổ chức vào tháng 8 năm ngoái tại Nam Phi, các thành viên đã quyết định mời sáu quốc gia mới vào khối, bao gồm Iran, Ả Rập Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Ai Cập. Khi ông Vương đến thăm Ai Cập vào ngày 14/1, ông đã chúc mừng Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi đã gia nhập BRICS.

Ông Vương cũng đã gặp Ngoại trưởng Ai Cập Sameh Shoukry, nơi họ thảo luận về cuộc chiến đang diễn ra giữa Israel và Hamas. Các nhà ngoại giao đưa ra tuyên bố chung kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức cũng như thực hiện giải pháp hai nhà nước.

Trung Quốc đã triển khai Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) về cơ sở hạ tầng trong nỗ lực mở rộng hợp tác với khu vực Nam bán cầu. Khi Tổng thống Tunisia Kais Saied gặp Ngoại trưởng Vương Nghị vào thứ Hai tuần trước, ông cho biết Tunisia sẽ tiếp tục tham gia tích cực vào BRI. Được biết, Ngoại trưởng Vương Nghị và Thủ tướng Jamaica Andrew Holness cũng thảo luận về sáng kiến này.

Có thể thấy, chuyến công du của ông Vương phản ánh những ưu tiên ngoại giao của Bắc Kinh trong năm mới, tập trung thu hút các nước đang phát triển chiếm phần lớn dân số thế giới bằng viện trợ, thương mại và đầu tư.

Theo bà Yun Sun, Giám đốc Chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson: “Với việc cạnh tranh chiến lược với Mỹ ngày càng sâu sắc, Trung Quốc ngày càng mong muốn củng cố quan hệ đối tác với nhiều quốc gia hơn. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các quốc gia đang phụ thuộc vào Trung Quốc về mặt kinh tế, hoặc có chung quan điểm.

Các quốc gia đã nâng cấp quan hệ với Trung Quốc vào năm ngoái bao gồm các nước láng giềng Turkmenistan và Kyrgyzstan, Zambia và Ethiopia ở Châu Phi, cũng như Venezuela, Uruguay và Colombia ở Mỹ Latinh.

Eric Olander, người đồng sáng lập Dự án Nam bán cầu-Trung Quốc, chỉ ra: “Rất nhiều quốc gia trong số này đang nằm trong khu vực cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ và phương Tây”.

Chuyên gia này cũng chỉ ra, Bắc Kinh có những cách gọi khác nhau cho mối quan hệ song phương với các nước khác nhau. Quốc gia này sử dụng “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện trong mọi tình hình với Pakistan, Belarus và Venezuela để mô tả một tình hữu nghị vẫn bền chặt dưới thử thách của nhiều điều kiện khác nhau. Đối với Washington, Bắc Kinh mô tả đây là một “quan hệ giữa các cường quốc kiểu mới”.

>> Lộ diện ngành kinh tế mới đem lại hàng trăm tỷ USD cho Trung Quốc

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị vàp/Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Jamaica Kamina Johnson Smith, tại Kingston, Jamaica, ngày 20/1/2024

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị và Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Jamaica Kamina Johnson Smith, tại Kingston, Jamaica, ngày 20/1/2024. Nguồn: Xinghua

Mối quan hệ với Singapore đã chính thức được nâng cấp lên “quan hệ đối tác toàn diện, chất lượng cao và hướng tới tương lai” vào tháng 4/2023, phản ánh cam kết hợp tác của họ trong các lĩnh vực như kinh tế kỹ thuật số và phát triển xanh.

Theo Viện Nghiên cứu Quốc tế Trung Quốc, một tổ chức nghiên cứu trực thuộc Trung Quốc, Trung Quốc sử dụng từ “chiến lược” để mô tả nhiều mối quan hệ mới của mình. Điều này báo hiệu hai bên không chỉ có trao đổi và hợp tác song phương mà còn có thể phối hợp trong các vấn đề quốc tế và trong khu vực.

Đã có sự thay đổi trong cách Chủ tịch Tập Cận Bình tiến hành hoạt động ngoại giao. Ông chỉ dành 12 ngày bên ngoài Trung Quốc để đến thăm 4 quốc gia. Thay vào đó, Tập đã mời các quan chức nước ngoài tới Trung Quốc.

Ông Tập đã đón tiếp khoảng 70 nhà lãnh đạo thuộc Nam bán cầu vào năm ngoái, số lượng nhiều nhất kể từ năm 2019 theo tính toán của Bloomberg, chủ yếu thông qua hai hội nghị thượng đỉnh với các nước Trung Á và diễn đàn kỷ niệm 10 năm sáng kiến Vành đai và Con đường.

Bà Yun Sun cho biết, làn sóng “ngoại giao tích cực” vào năm 2023 cho thấy ông Tập đang cố gắng xây dựng một nền tảng vững chắc cho các mối quan hệ quốc tế vì dự kiến Trung Quốc sẽ ưu tiên các vấn đề trong nước trong năm nay do kinh tế đang suy thoái.

Theo ông Wang Yiwei, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Châu Âu của Đại học Renmin, đối với Trung Quốc, những động thái này nhằm mục đích giành được nhiều đối tác hơn trong một thế giới ngày càng bị chia cắt. “Bằng cách nâng cao mối quan hệ với các quốc gia này, Trung Quốc cũng đang tìm cách đảm bảo nguồn nguyên liệu thô và chuỗi cung ứng cho tương lai”, ông Wang Yiwei chỉ ra.