Sách trắng quốc phòng và nước đi khéo của người Nhật

Thoạt nhìn, sách trắng quốc phòng năm 2021 của Nhật Bản có vẻ “cứng rắn” hơn khi giành dung lượng đáng kể với các vấn đề nhạy cảm tại khu vực. Nhưng không phải.

Vì những vấn đề mang tính lịch sử, Hiến pháp Nhật Bản quy định: “Nhân dân Nhật Bản thành thật mong muốn một nền hoà bình quốc tế dựa trên chính nghĩa và trật tự, cam kết vĩnh viễn không phát động chiến tranh, vì vậy Nhật Bản không bao giờ xây dựng phát triển Lực lượng Lục quân, Hải quân và Không quân cũng như các thiết bị chiến tranh khác”.

Quân đội Nhật dưới nhiều danh nghĩa khác nhau, đến năm 2007 chính thức mang tên Bộ quốc phòng như thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, cốt lõi trong chiến lược quốc phòng của Nhật Bản vẫn là các Hiệp ước ký kết với Hoa Kỳ.

Lần lượt các đời Thủ tướng Nhật từ Yoshihiko Noda đến Shinzo Abe đều tìm mọi cách “hợp pháp hóa” lực lượng quân sự. Điều này có nhiều lý do:

Thứ nhất, cục diện châu Á - Thái Bình Dương thay đổi, Tokyo cảm nhận ngày một rõ mối nguy từ Trung Quốc và Triều Tiên. Đặc biệt là tranh chấp lãnh thổ trên biển. Các vụ thử tên lửa “rung cây dọa khỉ” của Bình Nhưỡng.

Thứ hai, Washington thay đổi chính sách. Cựu Tổng thống D. Trump yêu cầu các nước đồng minh phải tăng khoản chi trả hàng năm để được quân đội Mỹ bảo vệ, can thiệp khi có xung đột xảy ra.

Mizushima, nhà sáng lập tập đoàn Ganbare Nippon nói: “Cứ trưng ra hình ảnh một nước Nhật yếu ớt, kẻ thù sẽ lấn tới. Chẳng có lý do gì chúng ta để bị dẫm chân cả trong khi chúng ta có lực lượng hải quân đứng hàng thứ ba trên thế giới”.

Sách trắng quốc phòng Nhật Bản năm 2021 lại một lần nữa khẳng định chính sách mềm dẻo, tránh mất lòng nước lớn. Một mặt giữ vững mối liên minh với Mỹ, mặt khác mềm mỏng thể hiện quan điểm về tình hình khu vực.

Lần đầu tiên Tokyo đề cập đến Đài Loan trong mối khủng hoảng với Trung Quốc có ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh Nhật Bản. Chính phủ ông Suga chưa thể hiện quan điểm rõ ràng về vấn đề Đài Loan, song xét đến cùng Nhật có xu hướng “dụng Mỹ” để cân bằng quan hệ với Trung Quốc đại lục.

Vì vậy, đặt Đài Loan vào sách trắng quốc phòng là điểm rất đáng chú ý. Bởi về cơ bản, vài thập kỷ nay Tokyo vẫn giữ được liên minh quân sự với Mỹ, vừa giữ được quan hệ thương mại khá ổn định với Trung Quốc.

Dĩ nhiên, kèm theo “vấn đề Đài Loan” người Nhật không quên đề cập đến tương lai thắt chặt quan hệ quốc phòng với Washington. Đây là nước đi cực kỳ khéo léo, Nhật muốn giữ chân Mỹ để duy trì thế cân bằng tại khu vực.

Mặt khác, dù Washington hối thúc, nhưng Nhật Bản và nhiều đồng minh còn lại vẫn không công nhận Đài Loan về mặt ngoại giao, những gì hiện có là các mối quan hệ “không chính thức” với chính quyền bà Thái Anh Văn.

Tokyo nhận thức được tầm quan trọng của họ đối với Washington, là tiền tiêu, sức mạnh của quân đội Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương. Đồng thời, lợi thế này đặt ra cho Bắc Kinh thách thức không hề nhỏ.

Tình cảnh của Nhật Bản khá giống với các nước còn lại ở Đông Nam Á, đang có dấu hiệu bị cuốn vào vòng xoáy cạnh tranh Trung - Mỹ. Cách ứng xử giữa các nước lớn của Tokyo đang là chuẩn mực.