Cắt giảm điều kiện kinh doanh: “Đơn giản hóa nhiều hơn là cắt bỏ”

Mức độ cải cách các quy định về điều kiện kinh doanh chủ yếu dưới hình thức “đơn giản hóa”, ít cắt bỏ; nhiều quy định sửa đổi mang tính hình thức hơn là thực chất.

Cảm nhận của doanh nghiệp về hiệu quả cắt giảm điều kiện kinh doanh vẫn hạn chế

Thời gian qua, cải cách quy định về điều kiện kinh doanh nhằm tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, thân thiện với doanh nghiệp là mục tiêu ưu tiên của Chính phủ. Trong giai đoạn 2017-2019, các Bộ, ngành đã nỗ lực rà soát, đề xuất cắt bỏ, đơn giản hóa khoảng 50% số điều kiện kinh doanh để giảm gánh nặng quy định, thủ tục.

TS Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng CIEM nhận định trong các điều kiện hiện hành, vẫn còn những điều kiện kinh doanh không cần thiết, không hợp lý hoặc không có ý nghĩa về hiệu quả quản lý nhà nước. Trên thực tế, khi tổ chức thực hiện, một số nơi vẫn chưa nắm rõ những thay đổi, cải cách về điều kiện kinh doanh. Do đó, nâng cao chất lượng điều kiện kinh doanh vẫn là nội dung trọng tâm trong cải cách môi trường kinh doanh ở Việt Nam.

Tiếp lời bà Minh, bà Nguyễn Minh Thảo Trưởng ban Ban Nghiên cứu Môi trường Kinh doanh và Năng lực Cạnh tranh tại CIEM cũng khẳng định rằng trên thực tế các điều kiện kinh doanh quy định chung chung, thiếu rõ ràng, can thiệp sâu vào hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc dễ tạo sự tùy ý trong thực thi đều đã được cắt bỏ. Bên cạnh đó, điều kiện kinh doanh trùng lặp cũng đã được cắt bỏ và chuyển sang quản lý theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) và Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN). Một số điều kiện kinh doanh cũng đã được sửa đổi theo hướng giảm bớt yêu cầu, tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

Đánh giá về mức độ cải cách các quy định về điều kiện kinh doanh trong thời gian qua, bà Nguyễn Minh Thảo nhận định, điều kiện kinh doanh được cắt bỏ chủ yếu dưới hình thức đơn giản hóa, ít cắt bỏ, giảm mức độ yêu cầu về số lượng nhân sự hoặc giảm yêu cầu về quy mô diện tích của cơ sở vật chất, thể hiện dưới hình thức sửa đổi. Hiện tại, vẫn còn một số điều kiện kinh doanh không cần thiết, bất hợp lý, không đạt hiệu quả quản lý, thiếu rõ ràng.

“Mặc dù đã đạt được một số hiệu quả nhất định song những vướng mắc về rào cản về điều kiện kinh doanh vẫn còn phổ biến. Đặc biệt, cảm nhận của doanh nghiệp về hiệu quả cải cách điều kiện kinh doanh vẫn còn hạn chế”, bà Nguyễn Minh Thảo nhấn mạnh.

Tư duy cách thức quản lý chưa đảm bảo quyền tự do kinh doanh

Đại diện cho tiếng nói của cộng đồng doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế - Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng tư duy cách thức quản lý chưa bảo đảm quyền tự do kinh doanh. Bởi đơn giản điều kiện kinh doanh là giới hạn quyền tự do kinh doanh hiến định. Có đôi khi, trong các tờ trình của các Bộ vẫn đặt là mục tiêu ban hành các điều kiện kinh doanh là để bảo đảm “quản lý nhà nước”. Điều này không đúng là vì quản lý nhà nước không phải là mục tiêu của chính sách.

Các cơ quan quản lý nhà nước vẫn sử dụng các giải pháp hành chính để can thiệp vào thị trường. Rồi việc sửa đổi danh mục các ngành nghề kinh doanh có điều kiện vẫn không được các Bộ đồng thuận. Thậm chí, xu hướng hiện nay là cơ quan nhà nước muốn thêm các ngành nghề kinh doanh có điều kiện chứ không phải là bớt đi, ông Tuấn nhận định.

Để quá trình cắt giảm điều kiện kinh doanh đi vào chất lượng, ông Đậu Anh Tuấn khẳng định các Bộ, ngành cần đánh giá hiệu quả cải cách trong từng lĩnh vực, ước tính lợi ích từ hoạt động cải cách trong thời gian qua; tiếp tục rà soát, đề xuất, bãi bỏ, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh; giám sát việc tổ chức, xử lý nghiêm những hành vi cố tình gây khó cho doanh nghiệp; đồng thời, thiết lập cơ chế đối thoại và phản hồi cho doanh nghiệp.

Về phần mình bà Nguyễn Minh Thảo cho rằng, thời gian tới, các Bộ, ban, ngành cần tạo đột phá mới về cải cách điều kiện kinh doanh bằng cách thay đổi cách thức quản lý nhà nước, chuyển sang hậu kiểm.

“Doanh nghiệp được chủ động thực hiện các hoạt động kinh doanh khi đáp ứng được đầu đủ các yêu cầu về điều kiện kinh doanh; chỉ cần thông báo mà không cần xin phép cơ quan quản lý nhà nước; đồng thời, tự chịu trách nhiệm về việc đáp ứng các yêu cầu về điều kiện kinh doanh”, bà Thảo nói.

“Cơ quan nhà nước thực hiện kiểm tra hậu kiểm trên cơ sở nguyên tắc quản lý rủi ro dựa trên mức độ tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp”, bà Thảo cho hay.

Đại diện phía doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng: “Để cải cách điều kiện kinh doanh hiệu quả, các Bộ, ngành cần đánh giá hiệu quả cải cách trong từng lĩnh vực; tiếp tục rà soát, đề xuất, bãi bỏ, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh; giám sát việc tổ chức, xử lý nghiêm những hành vi cố tình gây khó cho doanh nghiệp; cần thúc đẩy cạnh tranh, tăng cường kỷ luật thị trường nhằm tạo ra môi trường kinh doanh lành mạnh, giúp doanh nghiệp phát triển mạnh và bền vững”.