Một góc nhìn khác từ vụ kiện Vinasun - Grab

Tuy vậy, nhìn từ khía cạnh pháp lý, sẽ khá là khó khăn cho VINASUN khi hãng này yêu cầu GRAB bồi thường thiệt hại. Bởi, trong mối quan hệ giữa VINASUN và GRAB, có vô vàn các quan hệ pháp lý, trong đó nổi lên là quan hệ về cạnh tranh (được điều chỉnh bởi luật cạnh tranh) và quan hệ về bồi thường thiệt hại [nếu có] (được điều chỉnh bởi Bộ luật dân sự).

VINASUN đã lựa chọn con đường tranh tụng theo Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, là một lựa chọn thú vị. Nguyên tắc cơ bản mà các luật sư tranh tụng đều nằm lòng khi xử lí những vụ thế này:

1. Chứng minh GRAB có hành vi trái luật;
2. Chứng minh VINASUN có một thiệt hại; và
3. Chứng minh thiệt hại là do hành vi trái luật gây ra.

Chứng minh được cả ba điều này, VINASUN sẽ thắng. Trong bối cảnh thông tin không đầy đủ, mọi dự đoán đều trở nên khó khăn. Nhưng nhìn từ góc độ tổng quát nhất, nếu cho rằng VINASUN bị mất khách hàng bởi vì GRAB khuyến mại không xin phép hoặc bởi vì GRAB phục vụ khách hàng tốt hơn, sẽ thật là miễn cưỡng.

Khả năng chứng minh mối quan hệ biện chứng giữa hành vi của GRAB và việc VINASUN bị giảm doanh số là rất thấp, nếu không nói là miễn cưỡng. Các luật sư của VINASUN đều là luật sư nhà nghề, nên việc nhận ra chuyện này tưởng không khó. Nhưng họ vẫn tiến hành vụ kiện? Điều gì lý giải cho động cơ này? Có hai kịch bản:

Một là: Muốn đạt được một thỏa thuận tốt, các bên phải xác định lợi thế trong đàm phán. Đặc biệt trong bối cảnh khung pháp lý cho hoạt động của GRAB là chưa ổn định, nếu có thể gây nên những sức ép nhất định để mở đầu cho các thỏa thuận trong thị trường taxi, tại sao không?

Hai là: Trong nhiều năm, vì lý do gì đó, mà tòa án khi xét xử những vụ tranh chấp như thế này, luôn bị những sức ép nhất định. Sức ép từ công luận, từ các chính khách, từ hệ thống hành pháp. Đôi khi, chính những sức ép này đã nghiền nát đi tính chính trực vốn có của hệ thống xét xử. Kết quả cho dù là một bản án mang tính hài hòa lợi ích giữa các bên, một bản án làm hả hê công chúng… đều là những kết quả tệ hại.

Điều tôi trông đợt nhất ở phiên xử này là một phiên xử công bằng. Tại thời điểm này, vụ kiện gây chú ý dư luận, nhưng xét đến tận cùng, nó là một vụ kiện bình thường như bao nhiêu vụ kiện khác. Bởi kinh tế thị trường là những đối kháng về lợi ích, là tranh giành. Trong cuộc chơi ấy, nhà nước chỉ là trọng tài. Nhưng trong bối cảnh một nước đang xây dựng nền kinh tế thị trường như Việt Nam, vụ này sẽ được theo dõi nhiều. Bởi, kết quả phiên xử không chỉ phản ánh trình độ phát triển của kinh tế thị trường của Việt Nam, mà quan trọng hơn nó sẽ là lát cắt để các nhà đầu tư nước ngoài đánh giá về môi trường kinh doanh tại Việt Nam. Một nơi mà các tranh chấp kinh tế được xử lí mang tính khó dự đoán bởi kết quả không dựa trên luật mà dựa trên sức ép dư luận và/hoặc sức ép từ hành pháp, liệu nơi ấy có đáng hoặc nên được ưu tiên trong danh mục đầu tư?