Vì sao giá khí đốt tự nhiên lại “lên đồng”?

Giá khí đốt tự nhiên tăng cao

Theo một thống kê từ Associated Press, hãng thông tấn lớn nhất thế giới, giá khí đốt tự nhiên ở Mỹ đã tăng cao hơn gấp đôi với thời điểm này năm ngoái. Trong khi ở châu Âu và châu Á, giá bán buôn cũng vượt hơn 5 lần so với cùng kỳ năm trước.

Các nhà máy đang tạm ngừng hoạt động, từ nhà máy luyện nhôm ở Mexico đến nhà máy phân bón ở Anh. Thị trường đang rầm rộ, giống như một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đối với hàng hóa. 

Tại châu Âu và châu Á, một số công ty phụ thuộc vào khí đốt tự nhiên đã buộc phải ngừng kinh doanh. Bốn công ty năng lượng nhỏ của Anh đã đóng cửa trong những tuần gần đây. Các nhà sản xuất phân bón, vốn sử dụng khí đốt tự nhiên làm nguyên liệu, đang gặp khó khăn. Các ngành công nghiệp nặng đòi hỏi nhiệt lượng đáng kể, chẳng hạn như các nhà sản xuất nhôm hoặc xi măng cũng vậy.

Ngay cả ở Mỹ, nhà sản xuất khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới, các nhóm vận động hành lang cũng đang kêu gọi chính phủ hạn chế xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG), giá của loại khí đốt này đã tăng lên 25 USD / triệu đơn vị nhiệt của Anh (mBTU), trong tháng qua. 

Theo một nghĩa nào đó, cuộc khủng hoảng này có những nguyên nhân phức tạp khủng khiếp, với sự kết hợp của các yếu tố từ địa chính trị đến việc tích trữ đề phòng ở châu Á khiến giá cả tăng cao hơn. Tuy nhiên, nhìn từ một góc độ khác, nguyên nhân của nó rất đơn giản: một thị trường năng lượng chỉ có các vùng đệm an toàn mỏng đã trở nên nhạy cảm với sự gián đoạn.

Sự tăng giá đột biến của khí đốt tự nhiên cũng đang làm trầm trọng thêm việc phải đối mặt với lạm phát của nước Mỹ trong hơn một chục năm qua. Các gia đình ở đây đã phải đối phó với giá cả tăng cao của mọi thứ, từ ô tô đã qua sử dụng, xăng dầu cho đến thịt xông khói…

Và viễn cảnh của một cuộc khủng hoảng năng lượng đang khiến các nhà đầu tư toàn cầu lo lắng về sự tăng trưởng kinh tế và giá cả leo thang.

Đâu là nguyên nhân?

Tại sao giá khí đốt tự nhiên lại tăng mạnh như vậy? 

Các chuyên gia phân tích năng lượng cho rằng, nguyên nhân chính khiến giá khí đốt tự nhiên tăng vọt là do nhu cầu về nhiên liệu tăng vọt khi các nền kinh tế phục hồi sau những thiệt hại do đại dịch gây ra. Và cũng có một yếu tố quan trọng khác, đó là do lượng cung thiếu hụt trên thị trường.

Các yếu tố làm giảm nguồn cung rất đa dạng. Khi đại dịch đang hoành hành, giá dầu giảm và các nhà sản xuất dầu lao đao. Một khi họ hạn chế khoan dầu, sẽ thu được ít khí hơn, vì hầu hết các giếng đều bơm cả dầu và khí ra khỏi lòng đất cùng một lúc.

Thực tế là sau nhiều năm thua lỗ, các nhà sản xuất khí đốt tự nhiên cũng đã thận trọng trong việc tăng cường sản xuất. Trong khi nhu cầu tiếp tục được thúc đẩy bởi các đợt nắng nóng trên nhiều khu vực vào mùa hè này. Nhiệt độ nóng làm tăng nhu cầu sử dụng máy điều hòa không khí và điện năng.

Thêm vào đó, mùa đông năm ngoái, châu Âu đã đốt một lượng khí đốt tự nhiên đáng kể để sưởi ấm các ngôi nhà trong thời tiết lạnh giá, khiến các bể chứa càng ít nhiên liệu. Sau đó, thời tiết khắc nghiệt khiến mùa hè ít gió hơn bình thường, điện gió không tạo ra nhiều năng lượng như mong đợi. Điều đó dẫn đến việc các quốc gia cạn kiệt nguồn dự trữ.

Một điều tương tự cũng xảy ra ở Trung Quốc và Nhật Bản: Các nhà máy điện đốt nhiều LNG hơn bình thường để làm mát nhà trong những ngày nắng nóng bất thường. 

Tình hình càng trở nên trầm trọng hơn do việc ngừng sản xuất ngoài kế hoạch ở Na Uy và Nga cũng như cơn bão Ida, cơn bão đã đánh sập phần lớn sản lượng dầu và khí đốt của Vịnh Mexico.

Còn một nguyên nhân khá quan trọng là “cơn khát” vô độ của Trung Quốc đối với khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) để thúc đẩy việc phục hồi nền kinh tế sau đại dịch. Gần đây các công ty năng lượng Trung Quốc đang tìm cách tăng cường mua, cũng đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt nguồn cung toàn cầu.

Tất cả những yếu tố đó cộng lại khiến giá khí đốt tự nhiên ở châu Âu tăng vọt lên khoảng 26 USD / triệu BTU, so với chỉ 4 USD vào cùng thời điểm năm ngoái.

Dự báo của các chuyên gia

Theo Rystad Energy, công ty kinh doanh và nghiên cứu năng lượng độc lập có trụ sở chính tại Oslo, Na Uy, tính toán, giá của khí đót tự nhiên đã tăng lên 29 USD / triệu BTU ở châu Á, từ 5 USD một năm trước. Trong khi Ira Joseph, một nhà phân tích tại S&P Global Platts, cũng lưu ý rằng nhu cầu về LNG trên toàn cầu đang rất nóng, thậm chí sẽ còn nóng hơn nữa.

Tại Nhật Bản, Pakistan, Bangladesh, Đài Loan và Indonesia, giá LNG có thể đẩy cao đến mức khiến các công ty điện lực có thể sẽ phải đốt dầu thay thế. Đối với môi trường trái đất, điều đó có thể trở thành một xu hướng đáng báo động. Đốt dầu tạo ra nhiều khí thải có hại cho khí hậu hơn đốt khí tự nhiên.

Và những nơi bị hạn hán như Brazil đã không còn thủy điện và thay vào đó là đốt nhiều khí đốt tự nhiên hơn, càng làm tăng thêm nhu cầu toàn cầu và thậm chí khiến nguồn cung thị trường càng giảm và đẩy mức giá lên ngưỡng không tưởng.

Đối với khách hàng ở Mỹ, châu Âu và châu Á, hóa đơn sưởi ấm vào mùa đông năm nay có thể gây ra việc “tụt huyết áp”. 

Giá dầu cũng sẽ tăng vọt. Cũng như khí đốt tự nhiên, lý do chính là do các nhà sản xuất cắt giảm mạnh việc khai thác trong thời kỳ đại dịch. Một lý do khác là một số nhà cung cấp điện chuyển sang đốt dầu để phát điện nếu giá khí đốt tự nhiên tăng quá cao, do đó làm tăng nhu cầu về dầu và khiến giá dầu sẽ cao hơn.

Có thể còn một nhân tố quan trọng nữa sẽ đẩy giá của khí đốt tự nhiên lên mức cao hơn nữa, đó là việc mới đây một số quốc gia đã công bố một hiệp định về môi trường mới.

Sau tuyên bố ngừng tài trợ điện than ở nước ngoài của Trung Quốc, một nhóm các quốc gia như Sri Lanka, Chile, Đan Mạch, Pháp, Đức, Montenegro và Anh đã công bố Hiệp ước “No New Coal Power Compact" (Nói không với điện than), nhằm khuyến khích tất cả các quốc gia khác cam kết tạm dừng xây dựng các nhà máy nhiệt điện than mới để giữ mục tiêu 1,5 độ C trong tầm tay.

Điều này lại càng đẩy nguồn cung của khí đốt tự nhiên ở vào trạng thái kiệt quệ và có thể sẽ đẩy giá của loại năng lượng này “lên trời”

Có thể nói, thời điểm này giá khí đốt tự nhiên gia tăng đột biến đang là một khó khăn rất lớn đối với các chính phủ trên thế giới. Không chỉ đối phó với lạm phát gia tăng, có vẻ như các nhà lãnh đạo toàn cầu còn đang phải cố gắng tìm kiếm một đối sách năng lượng hợp lý.

Và thực tế, giá năng lượng cao ngày nay có thể là một lời nhắc nhở đau đớn về mức độ “nghiện” của nền kinh tế thế giới đối với nhiên liệu hóa thạch, và việc “cai sữa” chúng sẽ còn nhiều “vật vã”.