Bà Liz Truss và ông Tập Cận Bình: Hai quan điểm quyền lực

>> Thủ tướng Anh và mớ hỗn độn “Kinh tế học nhỏ giọt”

Đời sống chính trị quốc tế chứng kiến 2 sự kiện dường như đối nghịch. Thủ tướng Anh, bà Liz Truss vừa trải qua nhiệm kỳ ngắn nhất lịch sử nước này với 45 ngày tại vị. Còn tại Trung Quốc, ông Tập Cận Bình được bầu làm Tổng bí Thư Đảng cộng sản Trung Quốc nhiệm kỳ thứ 3 liên tiếp.

Dân số Trung Quốc hơn 1,4 tỷ người, còn nước Anh có 69 triệu; diện tích quốc gia Tây Âu chỉ bằng 1/40 Trung Quốc. Nếu bỏ qua chỉ số phát triển con người (HDI), suy theo logic xác xuất tự nhiên, khả năng chọn lựa cá nhân kiệt xuất ở Anh khó hơn Trung Quốc.

Trong khi ông Tập Cận Bình có 10 năm liên tiếp cầm quyền tối cao, sắp có nhiệm kỳ thứ 3 và có thể nhiều hơn, thì hơn 1 thập kỷ qua nước Anh có 6 người từng làm Thủ tướng, tính cả người sẽ kế nhiệm bà Truss.

Với quan điểm thông thường, nhìn vào một nền chính trị thay lãnh đạo như “áo mặc qua tay” chắc sẽ gợi lên suy nghĩ - nền chính trị ấy thật “đẫm máu”, dân tình loạn lạc lầm than, đất nước suy vong kiệt quệ.

Tất nhiên, tính ổn định của đội ngũ lãnh đạo có liên quan trực tiếp đến tình quốc gia. Trong trường hợp này, bức tranh kinh tế - xã hội Anh thời kỳ hậu Brexit hoàn toàn cho thấy, sự ra đi sớm hơn dự kiến của các Thủ tướng là dễ hiểu.

Và, nó chỉ dễ hiểu khi xét trong bối cảnh đặc trưng của chính trị phương Tây. Đó là “nền chính trị duy lý”, tất cả lượng hóa bằng chỉ số, sự ra đi chóng vánh của bà Truss tương đương với tỷ lệ tín nhiệm chỉ còn 10%, lạm phát cao nhất 40 năm, giá năng lượng cao nhất mọi thời đại.

Các chỉ số này cho thấy gì? Không gì khác ngoài đời sống người dân khó khăn, họ muốn một người lãnh đạo có thể đảo ngược tình hình, cứ như vậy cho đến khi tìm được người phù hợp.

Tuyệt nhiên, duy lý trong chính trị không có chỗ cho sự thông cảm cho dù khách quan hay chủ quan. Bà Truss hứa giảm thuế cho người giàu mong vực dậy kinh tế, chỉ đúng 45 ngày sau “cơ chế” đánh giá lời hứa đã hoạt động.

Lãnh đạo không phải là một nghề, đó là quá trình trưởng thành, trải qua biểu hiện ở chức trách đảm nhiệm. Nếu là chính trị gia, không đơn thuần hoạt động trong môi trường chính trị đậm đặc, mà phải trả lời câu hỏi: Tôi sẽ làm được gì? Làm bằng cách nào và bao giờ?

Chính trị gia không phải là người “giữ ghế”, chức vụ chỉ là phương tiện để chính trị gia thực hiện lời hứa chứ không phải là mục đích phấn đấu. Bà Truss hay nhiều chính trị gia phương Tây khác có thể không làm Thủ tướng nhưng không có nghĩa là chấm dứt sự nghiệp chính trị. Bởi hoạt động chính trị vô cùng đa dạng, không đóng khung ở mục đích tìm kiếm chức vụ và giữ khư khư chức vụ cho đến khi rời khỏi quyền lực.

Thêm nữa, rời ghế lãnh đạo không có nghĩa là “về vườn” vui thú điền viên; bị cách chức, bãi nhiệm, buộc từ chức không hoàn toàn có nghĩa là “suy thoái về mặt đạo đức, phẩm chất”, mà cá nhân đó không phù hợp với bối cảnh hiện thời, họ có thể quay lại bất cứ khi nào có cơ hội.

Tóm lại, chính trị duy lý là cuộc chơi mà trong đó tính hiệu quả là tiêu chí quyết định tất cả. Sự thay thế liên tục ở đây bao hàm khả năng chọn lựa mà tất cả phải chấp nhận như một điều hiển nhiên.

Đối lại, nền chính trị duy cảm nảy sinh trên nền văn hóa, ở đó không thường thấy các chỉ số đánh giá khả năng con người và những gì họ làm được.