Cần sớm sửa đổi hành lang pháp lý cho hoạt động kinh doanh khí

>> Quản lý kinh doanh khí vẫn “vướng” khung pháp lý

Theo các chuyên gia, ngành công nghiệp khí và thị trường khí tại Việt Nam đã và đang khẳng định là một thành phần quan trọng của nền kinh tế, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng yêu cầu thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Theo thống kê, chỉ tính riêng trong giai đoạn 2010 - 2020, năng lượng khí của Việt Nam có tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm đạt 11,7% xét trên tổng tiêu thụ năng lượng cuối cùng, chiếm tỷ trọng 2,3%. Tuy nhiên, xét về cơ cấu năng lượng sơ cấp của Việt Nam, tỷ trọng của năng lượng khí đối với tổng nguồn năng lượng sơ cấp đang có xu hướng giảm, từ 16,1% trong năm 2010 xuống 8,2% trong năm 2020.

Chia sẻ tại Diễn đàn phát triển thị trường khí Việt Nam: Xây dựng thị trường khí Việt Nam cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả mới đây, ông Đỗ Trọng Hiếu - Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, thị trường kinh doanh khí đang tồn tại một số vấn đề nổi cộm, một số quy định còn bất cập, gây khó khăn cho doanh nghiệp cần sớm có giải pháp điều chỉnh trong thời gian tới nhằm giúp hoạt động kinh doanh khí cạnh tranh và minh bạch hơn.

Cụ thể, theo ông Hiếu, còn tình trạng một số doanh nghiệp kinh doanh LPG chiếm dụng trái phép chai LPG của các doanh nghiệp có uy tín, trong đó có nhiều chai LPG chiếm dụng bị cắt tay mài vỏ, không được kiểm định và đưa ra thị trường có chiều hướng phức tạp và tinh vi hơn, tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn, rò rỉ khí, cháy nổ, đe dọa trực tiếp tới tài sản, tính mạng người sử dụng.

Thực tế, thống kê của Hiệp hội Gas Việt Nam cho thấy, hiện nay có đến 30% lượng chai LPG của các thương hiệu đang bị thu giữ, chiếm đoạt, thậm chí bị hủy hoại trái phép.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp kinh doanh LPG chai, trạm chiết nạp LPG vào chai chưa có quy định cụ thể trong việc trao đổi, hoàn trả chai LPG hoặc hợp đồng thỏa thuận trao đổi chai LPG không được thực hiện nghiêm túc dẫn đến tình trạng chiếm dụng chai LPG dẫn đến khó kiểm soát hoạt động kinh doanh. Còn tồn tại một số loại hình thương nhân kinh doanh LPG đang hoạt động trên thị trường nhưng chưa được điều chỉnh trong Nghị định; một số quy định chưa thống nhất và rõ ràng về điều kiện kinh doanh, quyền và nghĩa vụ của các loại hình thương nhân như: thương nhân xuất khẩu, nhập khẩu khí; thương nhân sản xuất, chế biến khí và thương nhân kinh doanh mua bán khí.

>> Nhiều "bất cập" trong Dự thảo Nghị định về kinh doanh khí

Đáng nói, quy định về thuê chai LPG, nhãn hiệu hàng hóa chai LPG đã và đang gây cản trở cho các cơ quan quản lý Nhà nước trong công tác phòng, chống các hành vi gian lận thương mại, chiếm dụng chai LPG, chiết nạp lậu LPG chai… gây mất an toàn cho người tiêu dùng và tạo sự bất ổn trên thị trường khí.

Trước thực trạng đã nêu, các chuyên gia cho rằng, thời gian qua, Nghị định số 107/2009/NĐ-CP về kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng và Nghị định số 87/2018/NĐ-CP về kinh doanh khí đã giúp mở rộng nhiều thành phần kinh tế tham gia. Tuy nhiên, do nhiều quy định chưa cụ thể và không còn phù hợp trong bối cảnh hiện nay đã dẫn đến bất cập trong quản lý, giám sát, thực thi. Đồng thời, vẫn còn hành vi vi phạm pháp luật, ảnh hưởng lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, quyền lợi khách hàng. Vì vậy cần sớm cân nhắc, điều chỉnh hành lang pháp lý để phát triển thị trường khí tại Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội Gas Việt Nam, nguồn cung khí nội địa đang suy giảm dự kiến chỉ còn 7 tỷ m3 khí vào năm 2025 trong khi nhu cầu sử dụng khí đang là xu thế chung trên thế giới, và ở Việt Nam nhu cầu này ngày càng tăng cao, dự báo lên đến 20 tỷ m3 khí vào năm 2025. Trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu LNG là tất yếu và nguồn cung khí của Việt Nam trong tương lai phụ thuộc vào nhập khẩu khi nguồn cung trong nước giảm.

“Trong bối cảnh đó, Nghị định số 87/2018/NĐ-CP của Chính phủ bắt đầu có những điểm không phù hợp với xu thế thị trường và thực tế sản xuất kinh doanh; chứ chưa nói đến Nghị định số 107/2009/NĐ-CP”, ông Bình bày tỏ.

Và để hành lang pháp lý được điều chỉnh theo hướng hoàn thiện, phù hợp thực tế, các chuyên gia cũng đã vạch ra một số nội dung chính cần giải quyết trong chính sách dành cho hoạt động kinh doanh khí khi thực hiện sửa đổi.

Thứ nhất, xây dựng đồng bộ các loại hình thương nhân kinh doanh khí theo hướng bảo đảm các thương nhân kinh doanh khí được điều chỉnh đầy đủ và rõ ràng, gắn với từng khâu trong chuỗi kinh doanh khí từ sản xuất, nhập khẩu, phân phối đến khách hàng, người tiêu dùng và các hoạt động dịch vụ kinh doanh khí, bảo đảm an toàn kỹ thuật và yêu cầu phòng cháy chữa cháy.

Thứ hai, loại bỏ, bổ sung quy định về quyền và nghĩa vụ của các loại hình thương nhân kinh doanh khí. Quy định quyền và nghĩa vụ của các thương nhân kinh doanh khí phải đáp ứng yêu cầu: rõ ràng, khả thi, dễ thực hiện và phù hợp với nguồn lực của thương nhân kinh doanh khí. Đồng thời, đảm bảo yêu cầu quản lý Nhà nước trong hoạt động kinh doanh khí.

Thứ ba, xây dựng chính sách quản lý hoạt động kinh doanh LPG chai theo hướng tăng cường quản lý, kiểm soát các hoạt động kinh doanh và dịch vụ kinh doanh LPG chai và chai LPG nhằm hạn chế tình trạng chiếm dụng chai LPG, chiết nạp LPG lậu và cung cấp LPG chai giả.

Được biết trước đó, trên cơ sở báo cáo đánh giá thực hiện về kinh doanh khí và đề nghị của Bộ Công Thương, ngày 14/7/2022, Phó Thủ tướng Chính phủ - Lê Văn Thành đã có ý kiến chỉ đạo Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan có liên quan xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 87/2018/NĐ-CP ngày 15/6/2018 của Chính phủ về kinh doanh khí theo quy trình, trình tự, thủ tục của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (từ năm 2022 - 2023).