Chật vật tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp

Năm 2017-2018, giáo dục nghề nghiệp chỉ tuyển sinh được 2,2 triệu người/năm. Trong đó, tuyển sinh trình độ cao đẳng, trung cấp khoảng 540 ngàn người/năm, trình độ sơ cấp và các chương trình ngắn hạn khoảng 1,6 triệu người/năm.

Bất cập chính sách đầu tư

Theo số liệu của Tổng cục giáo dục nghề nghiệp, đến tháng 6/2919, cả nước có 1.917 cơ sở GDNN. Ước tính đến hết năm 2019, theo chủ trương sắp xếp, tổ chức lại hệ thống, các cơ sở GDNN sẽ giảm bình quân 2,56%.

Theo bà Nguyễn Thị Hà - Thứ trưởng Bộ LĐ TB&XH - cơ cấu trình độ đào tạo nghề nghiệp chưa hợp lý hiện nay cũng là điểm hạn chế phải suy nghĩ. Đào tạo sơ cấp, ngắn hạn chiếm 75%, đào tạo trình độ trung cấp, cao đẳng chỉ chiếm 25% trong tổng số tuyển sinh. Nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu về chất lượng và chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp.

Từ thực tế hoạt động, Phó giáo sư Đỗ Văn Dũng - Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ, giáo dục nghề nghiệp sẽ mãi khó khăn nếu vẫn giữ nguyên hệ thống như hiện nay.

Những bất cập về chính sách đầu tư, về tư duy quản lý khiến cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp rơi vào tình trạng phải tham gia một cuộc đua không công bằng.

Do đó, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng trong bài toán của hệ thống của giáo dục, giáo dục nghề nghiệp phải đặt trong khuôn khổ chung và là bài toán cần ưu tiên giải quyết đầu tiên.

“Hiện nay giáo dục nghề nghiệp đang bị tách rời ra khỏi hệ thống giáo dục chung. Ngay cả tuyển sinh, giáo dục nghề nghiệp tuyển sinh khó, phải chạy vạy. Các trường phải đi đây đi đó tìm cách lôi kéo sinh viên nghề. 

Ngay cả dữ liệu các em học sinh phổ thông tốt nghiệp đăng ký, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng làm riêng, hệ thống giáo dục nghề nghiệp làm riêng, không chia sẻ cơ sở dữ liệu. Chương trình giáo dục chạy riêng rẽ, như hai đường thẳng song song, làm sao chúng ta liên kết với nhau được?”, ông Dũng chia sẻ.

Về đào tạo giáo viên, theo ông Dũng, lại xảy ra tình trạng chia cắt theo từng hệ thống: có 6 trường đại học sư phạm kỹ thuật thì 3 trường trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo, ba trường trực thuộc Bộ Lao động, Thương binh và xã hội.

“Hiện nay, Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh không đào tạo giáo viên dạy nghề, giáo dục nghề nghiệp nữa. Vì các ngành nghề của trường không có trong danh mục trường sư phạm. Ví dụ chúng tôi đào tạo giáo viên dạy nghề ô tô, cơ khí mà họ bảo không có, nên bắt buộc chúng tôi phải bỏ.

Trường đầu ngành, đầu tiên của đất nước đào tạo giáo viên dạy nghề mà phải từ bỏ đào tạo giáo viên dạy nghề, thử hỏi cách hiểu của các bộ, ban, ngành liên quan có cơ chế chính sách như vậy, hỏi đâu có sự phát triển của giáo dục nghề nghiệp được?”, ông Dũng nói. 

Khuyến khích thực hiện theo mô hình 9+

Tương tự như ông Dũng, ông Bùi Trần Ngọc - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y tế Phú Yên cho hay các trường cao đẳng dạy nghề đang đứng trước thách thức lớn từ chính chính sách, đặc biệt là nguy cơ bị tước quyền tự chủ tuyển sinh.“Đại học được cho mở cửa quá rộng rãi, tuyển hết rồi thì cao đẳng lấy đâu học viên để tuyển. Không có học viên thì không có tiền, mà không có tiền thì khó nói đến tự chủ hay đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao”, ông Ngọc nói.

Theo bà Nguyễn Thị Hà, Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, tính đến tháng 6/2019, cả nước có 1.917 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó 400 trường cao đẳng, 492 trường trung cấp, 1.025 trung tâm giáo dục nghề nghiệp. Như vậy, so với năm 2018, giảm 37 cơ sở (giảm 1,2%), tính riêng các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập giảm khoảng 4,28%. Ước hết năm 2019 còn 1.904 cơ sở, trong đó các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập giảm 4,92% so với năm 2018.

Từ năm 2017 đến 2018, một phần do hệ thống giáo dục nghề nghiệp đã vận hành ổn định, một phần do thực hiện tốt công tác tuyên truyền, tư vấn tuyển sinh nên kết quả tuyển sinh đã có những biến chuyển tốt hơn so với năm 2016. Trong 2 năm 2017 và 2018, cả nước đã tuyển được hơn 2,2 triệu người/năm, trong đó: tuyển sinh cao đẳng, trung cấp hơn 540 ngàn người/năm; tuyển sinh trình độ sơ cấp và các chương trình đào tạo nghề nghiệp khác hơn 1,6 triệu người/trên năm, đạt từ 100,2 -100,5%.

Theo bà Hà, nhiều trường cao đẳng đã thực hiện tuyển sinh theo mô hình 9+ với đối tượng tốt nghiệp THCS để học liên thông lên trình độ cao đẳng. Người học vừa được học văn hóa THPT vừa được đào tạo nghề nghiệp.

“Đây là mô hình đã triển khai thành công ở nhiều nước trên thế giới, giúp rút ngắn thời gian và chi phí đào tạo để người học sớm tham gia thị trường lao động. Đây cũng được xem là giải pháp đột phá cho giáo dục nghề nghiệp trong thời gian tới và là hướng đi hiệu quả trong tháo gỡ nút thắt phân luồng sau THCS tại Việt Nam”, bà Hà nói.