Tố cáo qua điện thoại, thư điện tử: Còn nhiều băn khoăn

Trình bày báo cáo giải trình, chỉnh lý, tiếp thu Dự án Luật này, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị không nên thu hẹp đối tượng bảo vệ và nội dung bảo vệ nhằm khuyến khích người dân thực hiện quyền tố cáo và thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường công tác bảo vệ người tố cáo.

Dự thảo Luật lần này đã được chỉnh lý theo hướng kế thừa một phần quy định của Luật hiện hành về đối tượng và nội dung bảo vệ, bổ sung các quy định rõ ràng, cụ thể hơn trên cơ sở tương thích với quy định của pháp luật về dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan. Theo đó, người được bảo vệ bao gồm người tố cáo; vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người tố cáo.

Nội dung bảo vệ bao gồm bảo vệ bí mật thông tin, bảo vệ vị trí công tác, việc làm, bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản, danh dự, nhân phẩm của người được bảo vệ.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định, có 2 loại ý kiến về hình thức tố cáo.

Thứ nhất đề nghị bổ sung hình thức tố cáo qua bản fax, thư điện tử, điện thoại bởi hiện nay, việc chuyển tải thông tin thông qua các hình thức điện tử, viễn thông đã hết sức phổ biến. Việc mở rộng hình thức tố cáo như trên nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân trong việc thực hiện tố cáo.

Thực tế thời gian qua, nhiều nội dung tố cáo, phản ánh các việc làm sai phạm của cán bộ, công chức, của cơ quan Nhà nước thông qua các phương tiện điện tử hoặc ngay cả qua mạng xã hội tuy chưa được thừa nhận chính thức nhưng đã góp phần tích cực trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, tham nhũng và vi phạm pháp luật nói chung.

Cùng với việc bổ sung hình thức tố cáo mới, cần quy định chặt chẽ hơn về quy trình tiếp nhận, xác minh thông tin ban đầu về tố cáo để bảo đảm tính khả thi và tránh việc lạm dụng.

Thứ hai đề nghị tiếp tục quy định 2 hình thức tố cáo như luật hiện hành là tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp bởi việc quy định thêm các hình thức tố cáo mới như tố cáo qua fax, điện thoại, thư điện tử có thể dẫn đến tình trạng tố cáo tràn lan, gây khó khăn, quá tải cho các cơ quan Nhà nước trong quá trình giải quyết và việc xác định trách nhiệm đối với những người tố cáo sai sự thật.

“Kết quả phiếu lấy ý kiến cho thấy cả 2 loại ý kiến trên đều chưa được quá 50% tổng số đại biểu Quốc hội đồng ý”, ông Định báo cáo.

Cho ý kiến về vấn đề này, có đại biểu đồng tình việc mở rộng hình thức tố cáo để phù hợp với điều kiện thực tiễn, nhưng cũng nhiều quan điểm phân tích, chưa nên mở rộng, vì sẽ dẫn đến khó quản lý.

Cụ thể, đại biểu Võ Đình Tín (đoàn Đắk Nông) cho rằng, việc mở rộng hình thức tố cáo sang fax, thư điện tử là cần thiết, nhưng khó khả thi. Bởi sẽ dẫn đến khó kiểm soát tố cáo sai sự thật, đặc biệt là tố cáo cán bộ, công chức. Đồng thời, tố cáo cũng cần nhận diện được người tố cáo, nếu áp dụng các hình thức này, sẽ không nhận diện được người tố cáo là ai. Do đó, đề nghị giữ nguyên như quy định hiện hành.

Đồng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Thanh Thủy (đoàn Hậu Giang) cũng cho rằng, nếu mở rộng hình thức tố cáo, đúng là tạo thuận lợi cho người dân thực hiện quyền tố cáo. Nhưng cũng dẫn đến việc lợi dụng tố cáo gây rối. Đồng thời, theo thống kê công tác giải quyết khiếu nại tố cáo, có đến 59% là tố cáo sai, tỷ lệ có đúng có sai cũng lớn. Do đó, vấn đề quan trọng là phải xử lý tốt, xử lý nhanh các đơn tố cáo theo hình thức hiện nay thay vì mở rộng hình thức, dẫn đến khó kiểm soát. Đồng thời, nên điều chỉnh “tố cáo bằng đơn và tố cáo trực tiếp” thành quy định là “tố cáo bằng văn bản và tố cáo trực tiếp”.

Đại biểu Phạm Đình Cúc (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) nhấn mạnh, nếu mở rộng thêm hình thức tố cáo sẽ dẫn đến tố cáo tràn lan. Hơn nữa, hiện việc giải quyết tố cáo đã quá tải, các cơ quan chắc năng vẫn chưa giải quyết được hết hết đơn.

Đại biểu Nguyễn Thị Như Mai (Hà Nội)

Đại biểu Nguyễn Thị Như Mai (đoàn Hà Nội) đồng tình với các đại biểu cho rằng loại bỏ hình thức tố cáo bằng thư email, bản fax, điện thoại… vì các lý do sau: Thứ nhất, hình thức tố cáo bằng lời nói qua điện thoại rất khó đảm bảo yêu cầu của tố cáo là phải đảm bảo tính chính xác của thông tin khi tố cáo và nội dung phải rõ ràng. Thứ hai, khi nhận nội dung tố cáo qua điện thoại thì người tiếp nhận vẫn phải hướng dẫn người tố cáo viết thành văn bản và yêu cầu người tố cáo ký tên hoặc xác nhận.

"Do đó, về thực chất quy trình lại quay về quy trình tố cáo bằng văn bản. Lý do tiếp theo việc áp dụng hình thức tố cáo bằng văn bản sẽ rất mất thời gian cho quá trình xác minh danh tính của người tố cáo, xác minh tính chính xác của thông tin tố cáo, gây áp lực về công việc cho các cơ quan trực tiếp giải quyết tố cáo". - đại biểu Mai nói.

Từ các lý do trên, đại biểu Mai đề nghị giữ nguyên hình thức tố cáo như Luật tố cáo hiện hành là tố cáo bằng văn bản và tố cáo trực tiếp.

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng. Ảnh: Nguyễn Việt

Tranh luận về vấn đề này, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng cho rằng dùng điện thoại để gọi tức là tố cáo trực tiếp chứ không phải gián tiếp. Bên cạnh đó chúng ta đang cố gắng xóa bỏ sim rác và đang tiến hành đăng ký lại người tiêu dùng khi sử dụng điện thoại. Câu chuyện này chúng ta hoàn toàn có thể xử lý được, chứ không nên thoái thác coi đây là vấn đề khó khăn để từ chối việc tố cáo.

Vẫn theo ông Nhưỡng, tố cáo chỉ là cá nhân chứ không phải pháp nhân thì cần phải cân nhắc. Đơn cử, Chủ nhiệm một HTX nông nghiệp tố cáo Chủ tịch UBND có hành vi vi phạm có liên quan đến đất nông nghiệp. Đại diện HTX ký và đóng dấu thay mặt HTX thì sẽ nhìn nhận dưới góc độ cá nhân hay pháp nhân? Hay một công ty cổ phần tố cáo quan chức địa phương nhưng ký thay mặt công ty hoặc Hội đồng quản trị đóng dấu, thì đây là pháp nhân hay cá nhân? Ông Nhưỡng đề nghị ban soạn thảo giải thích rõ cho Quốc hội biết để quy định cụ thể vấn đề này. 

Đại biểu Nguyễn Hữu Cầu (đoàn Nghệ An)

Ở một góc độ khác, đại biểu Nguyễn Hữu Cầu, (Nghệ An) lại bày tỏ quan điểm không đồng tình với các ý kiến sẽ loại bỏ hình thức tố cáo qua điện thoại, thư email, bản fax,… Theo đại biểu Cầu, cách đây 13 năm,  Luật phòng chống tham nhũng quy định rõ tại khoản 1 điều 65 như sau: Cơ quan tổ chức, đơn vị, cá nhân có trách nhiệm thuận lợi để công dân tố cáo trực tiếp gửi đơn tố cáo qua điện thoại, qua mạng, thông tin thư điện tử và các hình thức tố cáo khác theo quy định của pháp luật. "Đã 13 năm rồi Quốc hội đã chấp nhận hình thức này, vậy tại sao chúng ta lại bỏ hình thức đó đi, tôi thấy như vậy là không đúng". - ông Cầu bày tỏ quan điểm.

Ông Cầu lấy ví dụ bản thân đang ở TP HCM, biết người thân ở quê bị đe dọa thì có thể gọi điện tố cáo. “Nếu loại bỏ tố cáo qua thư điện tử, bản fax, điện thoại tôi nghĩ chúng ta mất kênh thông tin rất quan trọng. Muốn kiểm soát quyền lực, chúng ta vừa giám sát nội bộ vừa giám sát bên ngoài, đó là nhân dân giám sát, báo chí giám sát. Vì vậy tôi đề nghị giữ nguyên như dự thảo là rất hợp tình hợp lý”. - ông Cầu nhấn mạnh.