Dự thảo về mô hình đại lý thanh toán ngân hàng... quá cứng nhắc

Ngân hàng Nhà nước vừa hoàn thiện dự thảo Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt (thay thế Nghị định số 110/2014/NĐ-CP) trong bối cảnh Chính phủ quyết tâm thúc đẩy chuyển đổi số, tạo các cơ chế khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt.

Một trong những chính sách được chờ đợi nhất tại dự thảo nghị định là chính sách về đại lý thanh toán (hay còn gọi là đại lý ngân hàng). Chính sách này sẽ cho phép ngân hàng ủy thác cho các bên thứ ba thực hiện một số dịch vụ cơ bản như mở tài khoản, nạp - rút tiền mặt, chuyển tiền, thu hộ - chi hộ với hạn mức nhỏ. Nhiều quốc gia trên thế giới và trong khu vực đã cho phép hoạt động đại lý ngân hàng với mô hình thành công khác nhau.

Tại Việt Nam, trong thời gian qua Ngân hàng Nhà nước cũng đã triển khai thí điểm 3 mô hình đại lý ngân hàng của MBank, PGBank và Vietcombank với những kết quả tích cực.

Theo cơ quan soạn thảo, hoạt động đại lý ngân hàng góp phần tăng cường khả năng tiếp cận, sử dụng các dịch vụ tài chính của người dân.

Về phía doanh nghiệp, các ngân hàng đang đặt nhiều kỳ vọng chính sách mới sẽ tạo đột phá gia tăng độ phủ (hiện mới ở mức không quá 50% dân số), đặc biệt hướng đến khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa. Đại diện một Ngân hàng chia sẻ hiện các nhà băng gặp nhiều khó khăn trong việc cung cấp dịch vụ tại các địa bàn vùng sâu vùng xa do số lượng khách hàng và giao dịch thấp trong khi chi phí mở chi nhánh, phòng giao dịch khá cao, thủ tục phức tạp, dẫn đến hoạt động kém hiệu quả. Nếu Ngân hàng Nhà nước cho phép Ngân hàng giao cho các bên thứ ba thì việc mở rộng thị trường, phục vụ nhiều khách hàng sẽ tăng nhanh hơn.

Tuy nhiên, theo ý kiến của nhiều chuyên gia dự thảo đã quy định nhiều hạn chế, đặc biệt đối với các đại lý là doanh nghiệp phi ngân hàng (không phải tổ chức tín dụng). Dự thảo yêu cầu 80% số lượng đại lý loại này phải hoạt động tại địa bàn nông thôn.

Luật sư Trần Thành Quyết, Đoàn luật sư Hà Nội nhận xét, luật Các tổ chức tín dụng chỉ quy định các tổ chức tín dụng được thực hiện nghiệp vụ đại lý tại điều 106. Như vậy, cơ sở pháp lý của hoạt động đại lý ngân hàng phải là chế định đại lý thương mại tại Luật Thương mại.

Theo quy định của Luật Thương mại, đại lý thương mại là hoạt động thương mại, bên giao đại lý và bên đại lý thỏa thuận việc bên đại lý nhân danh chính mình mua, bán hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ của bên giao đại lý cho khách hàng để hưởng thù lao.

Đồng thời, hoạt động đại lý được thực hiện theo sự thỏa thuận của hai bên, trong đó bao gồm cả việc đại lý có quyền hưởng thù lao thông qua chênh lệch giữa giá dịch vụ mình cung cấp với giá của bên giao đại lý. Việc dự thảo mới này buộc các đại lý thanh toán không được thu phí cao hơn mức phí niêm yết của ngân hàng giao đại lý là không phù hợp với Luật Thương mại.

“Nếu xác định hoạt động đại lý thanh toán là một hình thức đại lý theo quy định của Luật Thương mại, thì hoạt động này không thuộc danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện của Luật Đầu tư. Việc cơ quan soạn thảo đặt ra những hạn chế như không cho phép cá nhân làm đại lý thanh toán, giới hạn số lượng đại lý theo số lượng chi nhánh của bên giao đại lý, giới hạn giao dịch hay mức phí dịch vụ… có thể được hiểu là các điều kiện kinh doanh mới cho hoạt động đại lý. Do đó, cần phải sửa đổi, bổ sung Phụ lục IV của Phụ lục IV của Luật Đầu tư trước khi Chính phủ có thể quy định điều kiện kinh doanh mới dưới hình thức nghị định”, luật sư Quyết nói.

Còn nữa...