Xác định cực tăng trưởng mới, thay đổi mô hình công nghiệp hoá - hiện đại hoá

>>>Không đồng nhất “công nghiệp hoá” với “phát triển công nghiệp”

Theo PGS.TS. Nguyễn Tiến Dũng, Nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - Luật, quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hóa TP. Hồ Chí Minh thời gian qua còn nhiều những hạn chế.

Xác định cực tăng trưởng mới

Điển hình như, các ngành công nghiệp đang có những dấu hiệu chững lại do đang mất dần lợi thế cạnh tranh. Phần lớn doanh nghiệp sản xuất còn phụ thuộc khá lớn vào nguyên phụ liệu nhập khẩu, hạn chế về thiết bị, công nghệ, giá thành. Sức cạnh tranh và hàm lượng giá trị gia tăng trong sản phẩm, hàng hóa còn chưa cao.

Việc xác định và tập trung các nguồn lực đầu tư phát triển 4 ngành công nghiệp chủ lực gồm cơ khí, chế biến lương thực - thực phẩm, hóa chất - nhựa - cao su và ngành điện tử - công nghệ thông tin không còn tạo ra những động lực mạnh mẽ cho phát triển kinh tế của thành phố trong bối cảnh tác động mạnh mẽ của công nghệ kỹ thuật số hiện nay. Thậm chí, một số ngành không còn phù hợp là trọng điểm trong tình hình mới.

Dẫn ví dụ cụ thể, PGS.TS. Nguyễn Tiến Dũng cho biết, hiện nay, TP. Hồ Chí Minh có 10.234 doanh nghiệp hoạt động trong 4 ngành công nghiệp trọng yếu nói trên, tốc độ tăng trưởng bình quân của các ngành giai đoạn từ năm 2011 đến 2020 là 17,27%/năm nhưng chưa bền vững và sức cạnh tranh chưa cao, phần lớn là doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm đa số (hơn 97%), khả năng cạnh tranh còn thấp

Bên cạnh đó, chi phí đầu tư cho hoạt động sản xuất trên địa bàn ngày càng tăng dẫn đến xu hướng doanh nghiệp chuyển dịch đầu tư ra các tỉnh lân cận ngày càng nhiều. Quỹ đất dành cho công nghiệp chưa đáp ứng, phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp, chỉ phù hợp với doanh nghiệp nhỏ và vừa về diện tích, giá thuê. Tính liên kết giữa doanh nghiệp sản xuất công nghiệp các ngành, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước với các nhà sản xuất sản phẩm hoàn chỉnh, các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài còn hạn chế. Việc phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao, sản xuất thông minh, nghiên cứu phát triển và liên kết vùng còn khá chậm.

Cùng với đó, việc thu hút đầu tư nước ngoài chưa vượt trội so với tiềm năng, vị thế của đầu tàu kinh tế cả nước. Số liệu từ Sở Kế hoạch & Đầu tư TP. Hồ Chí Minh cho thấy, số vốn bình quân đầu tư trên mỗi dự án trên địa bàn thời gian qua chưa đạt 1 triệu USD, quy mô doanh nghiệp chủ yếu là nhỏ và siêu nhỏ chiếm hơn 97% với số vốn đăng ký chỉ chiếm hơn 27% tổng số vốn đăng ký của doanh nghiệp thành phố.

Ngoài ra, các yếu tố về hạ tầng giao thông kết nối cũng chưa theo kịp nhu cầu phát triển, những điều này khiến việc phát triển của thành phố cũng như vùng kinh tế trọng điểm phía Nam chưa tương xứng với tiềm năng.

Do đó, đề xuất TP. Hồ Chí Minh và các địa phương khác cần có cực tăng trưởng để xác định động lực, để tập trung đầu tư thay vì đầu tư dàn trải. Đây là cơ hội không chỉ cho phát triển kinh tế trong nước mà trong cả xây dựng quan hệ với các nền kinh tế trên thế giới.

Cụ thể, đối với TP. Hồ Chí Minh, PGS.TS. Nguyễn Tiến Dũng cho rằng, cực tăng trưởng mới được xác định là một tập hợp các ngành, công nghiệp - dịch vụ, tài chính, nguồn nhân lực chất lượng cao. Những ngành này sẽ tạo ra động lực tăng trưởng cho kinh tế vùng trọng điểm phía Nam. Đồng thời là “bệ đỡ” cho phát triển vùng Nam Trung bộ, Tây Nguyên và đồng bằng sông Cửu Long.

Đồng quan điểm, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh cũng cho rằng mô hình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong thời gian tới cần phải thay đổi để phù hợp với bối cảnh mới.

>>>Công nghiệp hóa - hiện đại hóa trước thách thức mới

>>>Quảng Ninh: Đẩy nhanh tốc độ công nghiệp hóa - hiện đại hóa - đô thị hóa

Bốn trọng tâm thay đổi

Theo đó, trong bối cảnh này, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương cho rằng công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời gian tới cần tập trung vào 4 nội dung chính.

Thứ nhất, công nghiệp hóa, hiện đại hóa dựa cần trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo gắn với yêu cầu tăng trưởng xanh, phát triển bền vững và bao trùm; đặt con người vào vị trí trung tâm, xác định rõ nhân dân là đối tượng phục vụ, thụ hưởng đồng thời khẳng định rõ công nghiệp hóa, hiện đại hóa cũng là sự nghiệp toàn dân, cần lấy hiệu quả kinh tế - xã hội làm tiêu chuẩn cơ bản để xác định phương án phát triển, lựa chọn dự án đầu tư và công nghệ.

“Cần thực hiện mô hình công nghiệp hóa, hiện đại hóa giai đoạn tới trên cơ sở xác lập lộ trình và bước đi cụ thể, có trọng tâm, trọng điểm để tạo ra các đột phá phát triển và các cực tăng trưởng kinh tế”, ông Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.

Thứ hai, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo được coi là chìa khóa để Việt Nam nắm bắt các cơ hộivà vượt qua các thách thức thời đại, đồng thời tận dụng tốt cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư để có sự bứt phá, vượt lên trong một số ngành và lĩnh vực. 

Do đó, bên cạnh việc tiếp tục các giải pháp duy trì, phát triển những động lực tăng trưởng hiện có về đầu tư, tiêu dùng, xuất khẩu và tạo động lực tăng trưởng mới như phát triển vùng, liên vùng, đô thị, kinh tế biển… Trưởng Ban kinh tế cho rằng cần đặc biệt chú trọng đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; thúc đẩy tự động hóa, số hóa và thông minh hóa các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế và đời sống xã hội thông qua ứng dụng khoa học, công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, công nghệ số và các công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Việc xây dựng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách nhất là một số cơ chế chính sách đặc thù, vượt trội để tạo điều kiện để thúc đẩy một số ngành, lĩnh vực trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, trong ứng dụng, chuyển giao công nghệ là hết sức cần thiết.

Phát huy tinh thần khởi nghiệp quốc gia, khơi dậy mạnh mẽ khát vọng, ý chí tự cường và sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa.  

Thứ ba, yêu cầu thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá của Việt Nam phải đặt trong bối cảnh mới, trong chuỗi sản xuất, kinh doanh toàn cầu đã thay đổi.

Theo đó, hướng tiếp cận công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong giai đoạn tới phải chú trọng nâng cao nội lực của nền kinh tế, hình thành năng lực sản xuất mới có tính tự chủ và khả năng thích ứng, chống chịu cao; tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị công nghiệp toàn cầu thông qua đẩy mạnh học tập, cải tiến, làm chủ về công nghệ nhất là các công nghệ lõi, công nghệ nguồn, công nghệ số, công nghệ vật liệu cơ bản.

Chú trọng phát triển công nghiệp hỗ trợ; ưu tiên phát triển lực lượng doanh nghiệp công nghiệp trong nước lớn mạnh, đổi mới thu hút FDI theo hướng có chọn lọc, chất lượng cao và bảo đảm yêu cầu về liên kết với doanh nghiệp trong nước; đặc biệt chú trọng khai thác có hiệu quả thị trường trong nước; bảo đảm quốc phòng, an ninh kinh tế và giải quyết tốt các vấn đề phát sinh về xã hội trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Thứ tư, phát huy tối đa nguồn lực con người là trung tâm, chủ thể, nguồn lực chủ yếu và mục tiêu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Trong đó, đặc biệt coi trọng và đẩy mạnh giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành công nghiệp ưu tiên, công nghiệp mũi nhọn, các ngành công nghiệp mới có tính chiến lược theo từng giai đoạn.

Xây dựng và triển khai Chương trình đào tạo và chính sách trọng dụng nhân tài trong các ngành, lĩnh vực ưu tiên; triển khai đồng bộ các cơ chế, chính sách để ngăn chặn cơ bản tình trạng chảy máu chất xám. Quan tâm hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng, đào tạo lại nghề; thực hiện liên kết chặt chẽ giữa các doanh nghiệp, cơ sở sử dụng lao động, cơ sở đào tạo và Nhà nước để phát triển nguồn nhân lực theo nhu cầu của xã hội.