Để minh bạch môi trường kinh doanh

Những năm gần đây, dưới sự chỉ đạo của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án kinh tế - tham nhũng tiếp tục được đẩy mạnh. Nhiều vụ án kinh tế - tham nhũng đặc biệt lớn được xử lý nghiêm minh, kịp thời, với phương châm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”. Kết quả của công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng tiếp tục củng cố thêm niềm tin của nhân dân, cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư.

>>Còn cơ chế “xin – cho” là còn tham nhũng

Cho vay “sân sau” còn phức tạp

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp sau khi phân tích những đại án gây ồn ào dư luận thời gian qua, luật sư Tạ Anh Tuấn – Giám đốc Công ty Luật TNHH Emme Law cho rằng, hệ thống cơ chế, chính sách pháp luật ngân hàng, đầu tư, kinh doanh…còn nhiều sơ hở, nhiều qui định thiếu chặt chẽ, chưa lường hết, chưa bao phủ được thực tế, chưa đủ các qui định, chế tài chặt chẽ… vị luật sư cho rằng, đây cũng là một trong những nguyên nhân làm giảm sự cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp, khiến cho nhiều doanh nghiệp tư nhân hoạt động kinh doanh chân chính không có cơ hội cạnh tranh sòng phẳng.

Do đó, để đảm bảo môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, phát triển bền vững, thượng tôn pháp luật, theo luật sư Tạ Anh Tuấn, các cơ quan chức năng cần sớm nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan điều chỉnh các hoạt động đầu tư kinh doanh như: Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán, đấu thầu, đấu giá, Luật quản lý tài sản công,… đang còn tồn tại nhiều kẽ hở.

Cụ thể theo luật sư Tuấn, đầu tiên là bịt kín những lỗ hổng trong các quy định của Luật Các tổ chức tín dụng liên quan đến quản lý hoạt động của ngân hàng, đặc biệt là các quy định liên quan đến việc ngăn ngừa sở hữu chéo, thao túng hoạt động ngân hàng, cho vay sân sau…

Mặc dù Luật Các tổ chức tín dụng hiện hành đã có nhiều quy định để ngăn ngừa sở hữu chéo, thao túng hoạt động ngân hàng, cho vay sân sau. Tuy nhiên, vị luật sư cho biết, thực tế tình trạng “sở hữu chéo”, cho vay “sân sau” còn phức tạp.

Cụ thể theo luật sư Tạ Anh Tuấn, Luật Các tổ chức tín dụng 2010 đã có quy định về sở hữu cổ phần, giới hạn tín dụng như: Một cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó không được sở hữu cổ phần vượt quá 20% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng, trừ một số trường hợp theo quy định pháp luật… (Điều 55 Luật các tổ chức tín dụng 2010 sửa đổi, bổ sung 2017). Tổng dư nợ tín dụng với một khách hàng không được vượt quá 15% vốn tự có của ngân hàng thương mại; tổng dư nợ của một khách hàng và người liên quan không được vượt quá 25% vốn tự có của ngân hàng thương mại (Điều 128 Luật các tổ chức tín dụng 2010 sửa đổi, bổ sung 2017)…

“Tưởng chừng những quy định như vậy đã là rất chặt chẽ, đủ để ngăn ngừa sở hữu chéo, thao túng hoạt động ngân hàng, cho vay sân sau… tuy nhiên thực tế cho thấy, rõ ràng tất cả những quy định hiện hành chưa đủ để ngăn sở hữu chéo ngân hàng, chưa thể chặn thao túng”, luật sư Tạ Anh Tuấn nói.

Đồng quan điểm, luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc công ty Lee và Cộng sự cho rằng, để chặn tình trạng lũng đoạn ngân hàng, cần phải kết hợp với các quy định khác để làm sao xác định được cá nhân, tổ chức thực sự nắm quyền chi phối, ảnh hưởng đến việc ra quyết định trong hoạt động của ngân hàng đó, tức là làm minh bạch thông tin của tất cả các cá nhân, tổ chức là cổ đông của ngân hàng thương mại.

“Và quan trọng hơn nữa là cần có cơ chế giám sát dòng tiền góp vốn, mua cổ phần của ngân hàng thông qua kiểm soát dữ liệu cá nhân và thanh toán không dùng tiền mặt…”, luật sư Lê Thị Nhung nhấn mạnh.

>>Cơ chế xử lý tham nhũng còn bất cập

“Kẽ hở” quản lý vốn tại doanh nghiệp

Được biết, theo quy định của Luật Doanh nghiệp, người đăng ký thành lập doanh nghiệp khi nộp hồ sơ, giấy tờ thì chỉ cần hồ sơ hợp lệ (tự cung cấp thông tin về vốn, điều kiện kinh doanh, ngành nghề kinh doanh, địa điểm kinh doanh…) là được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; không buộc cán bộ tiếp nhận hồ sơ phải kiểm tra tính hợp pháp giấy tờ. 

Tuy nhiên, theo nữ luật sư, đây lại là lỗ hổng rất lớn để một số đối tượng lợi dụng nhờ người thân trong gia đình, thuê người hoặc sử dụng CMND/CCCD của người không quen biết đứng tên đại diện pháp luật thành lập công ty “ma” để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật như lừa đảo huy động vốn, buôn lậu, mua bán hóa đơn GTGT...

Đặc biệt, luật sư Nhung cho rằng, cơ quan chức năng cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung nhằm bị kẽ hở trong các quy định liên quan đến quản lý vốn, giám sát việc sử dụng vốn tại các doanh nghiệp. Điển hình như, Luật Doanh nghiệp quy định chủ sở hữu, thành viên góp vốn và cổ đông các loại hình công ty có trách nhiệm góp đủ phần vốn đã cam kết trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày công ty được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Quá thời hạn này, công ty sẽ phải thực hiện thủ tục điều chỉnh vốn. 

Quy định như vậy đã hạn chế được phần nào tình trạng cổ đông sáng lập và thành viên công ty không góp đủ vốn khi thành lập, làm cho vốn ảo quá nhiều và doanh nghiệp hạch toán ghi nợ cho cổ đông, dẫn đến tình trạng bán cổ phần khi chưa góp vốn thực sự, nhiều người thành lập công ty nhưng thiếu khả năng tài chính, có thể đi lừa đảo người khác.

Tuy nhiên, theo nữ luật sư, các quy định về góp vốn chỉ áp dụng đối với doanh nghiệp mới thành lập trong vòng 90 ngày. Trường hợp công ty đang hoạt động và có nhu cầu tăng vốn điều lệ, thì chưa thấy có điều luật nào điều chỉnh thời hạn phải góp đủ phần vốn tăng thêm đối với thành viên hoặc cổ đông công ty. 

Chính vì thế, các doanh nghiệp vẫn có thể lách luật bằng cách đăng ký số vốn điều lệ thấp nhằm đảm bảo việc góp đủ vốn trong vòng 90 ngày, sau khi đi vào hoạt động, doanh nghiệp tiến hành đăng ký tăng vốn điều lệ và trong nhiều trường hợp, số vốn điều lệ sau khi tăng là vốn khống, vốn ảo. Đặc biệt có không ít trường hợp công ty cổ phần phát hành tăng vốn ồ ạt trước đại chúng, lên sàn chứng khoán.

Luật Chứng khoán còn “lỗ hổng”

Luật sư Lê Thị Nhung cũng cho rằng, cần sớm bịt lỗ hổng trong các quy định Luật Chứng khoán, trong đó đặc biệt là rà soát sửa đổi các quy định pháp luật liên quan đến thị trường chứng khoán và phát hành, đầu tư trái phiếu doanh nghiệp.

Theo đó, cần có quy định chặt chẽ hơn đối với việc mở và sử dụng các tài khoản giao dịch chứng khoán. Bởi, thực tế hiện nay, việc mở tài khoản chứng khoán dễ dàng và không kiểm soát dẫn đến bị lợi dụng để thuê, nhờ người khác đứng tên. Các đối tượng thao túng thị trường chứng khoán có thể dễ dàng sử dụng các tài khoản của người để mua bán, tạo cung cầu giả, đẩy giá lên cao rồi bất ngờ bán. Điều này thấy rõ trong hầu hết các vụ thao túng thị trường chứng khoán bị phát hiện.

Song song đó, cần rà soát, sửa đổi bổ sung các quy định liên quan đến hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Trong đó đặc biệt là các quy định về trách nhiệm về cơ chế kiểm tra, giám sát đối với các đơn vị liên quan như: các tổ chức đấu thầu, bảo lãnh và đại lý phát hành trái phiếu; các đơn vị kiểm toán, thẩm định giá, kiểm toán viên và thẩm định viên… đảm bảo họ thực hiện đầy đủ trách nhiệm của mình và tuân thủ nghiêm quy định pháp luật.

Bởi thực tế trong các vụ án trong lĩnh vực chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp cho thấy có tình trạng thông đồng móc ngoặc giữa các đơn vị kiểm toán, thẩm định giá, kiểm toán viên và thẩm định viên với các doanh nghiệp phát hành cổ phiếu trái phiếu để làm sai lệch hồ sơ kiểm toán, định giá tài sản đảm bảo nhằm mục đích làm đẹp hồ sơ để lừa đảo nhà đầu tư.

Vấn đề cuối cùng theo luật sư Lê Thị Nhung là lỗ hổng pháp luật liên quan đến hoạt động quản lý sử dụng tài sản công, đấu thầu, đấu giá mua sắm công. Phân tích rõ hơn về nội dung này, luật sư Nhung cho rằng, qua hàng loạt các vụ án sai pham liên quan đến đấu thầu, đấu giá, mua sắm tài sản công, đặc biệt là đấu thầu mua sắm thiết bị, sinh phẩm y tế tại các cơ sở y tế, bệnh viện nhà nước.

“Hầu hết những bất cập, lỗ hổng của quy định pháp luật đều đã được các cơ quan chức năng nhận diện và đã kiến nghị khắc phục sửa đổi bổ sung như Luật Đấu thầu (sửa đổi), Luật Giá (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Năm vừa qua và tới đây là nhiều đạo luật liên quan khác”, luật sư Lê Thị Nhung chia sẻ.