Dữ liệu quốc gia: Hy vọng và băn khoăn

Theo Bộ Công an, dữ liệu quốc gia về dân cư cơ bản hoàn thành, sẵn sàng kết nối để xây dựng chính phủ điện tử. Tất cả người dân đã có thông tin căn bản được số hóa, kết nối đường truyền đến tận cơ sở, theo phương châm: “hiện đại, đồng bộ, bảo mật cao, tránh lãng phí”.

Có thể còn một bộ phận lớn dân cư chưa tỏ tường về khái niệm “dữ liệu dân cư”, hoặc “số hóa thông tin cá nhân”. Ý nghĩa của nó không khác gì “cuộc cách mạng” về quản lý, cắt bỏ thủ tục hành chính, và đặc biệt người dân không phải “đèo bồng” hàng chục loại giấy tờ trong túi quần.

Hy vọng rằng, cuốn sổ hộ khẩu quá lạc hậu, tấm thẻ “chứng minh công dân”, mảnh giấy khai sinh vô hồn sẽ không còn là rào cản, là “lý do” này nọ kia ở chốn công quyền; là chậm trễ và gây thiệt thòi cho người dân.

Những gì chúng ta có là khối dữ liệu được kết nối ăn nhập với “mã số công dân”, con chip gắn trên căn cước công dân. Chỉ cần truy xuất mà không cần phải khai đi khai lại những thông tin quá đỗi quen thuộc.

Hy vọng rằng, văn minh thời đại này cũng được lan tỏa đến thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, giảm bớt thời gian xử lý, không quá cồng kềnh giấy tờ, gây khó dễ.

Cách đây 15 năm, Clive Humby - nhà toán học người Anh đưa ra quan điểm: “Dữ liệu là nguồn dầu mỏ mới. Dữ liệu rất giá trị, nhưng nếu không được xử lý thì gần như không sử dụng được. Giống như dầu mỏ cần được chuyển hóa thành khí gas, nhựa plastic, xăng... để tạo ra các thực thể có giá trị, đem lại lợi nhuận cho tổ chức; dữ liệu cần được chia nhỏ, phân tích để tạo ra giá trị”.

BigTech (những công ty công nghệ lớn nhất thế giới) đều giao nhau ở quan điểm “thông tin chính là tiền bạc”. Có lẽ, trong xã hội số, điều này ai cũng rõ.

Cuốn sách “Tuyển tập dữ liệu lớn” đã tiết lộ, các tập đoàn lớn như Software AG, Oracle, IBM, Microsoft, SAP, EMC, HP và Dell đã chi hơn 15 tỉ USD cho các công ty chuyên về quản lí và phân tích dữ liệu. Năm 2010, ngành công nghiệp Big Data có giá trị hơn 100 tỉ USD và đang tăng nhanh với tốc độ 10% mỗi năm, nhanh gấp đôi so với tổng ngành phần mềm nói chung.

Thống kê trên có liên quan gì đến Việt Nam? Rất liên quan, sở hữu số lượng dân cư đông thứ 15 thế giới, hơn 100 triệu người, là thị trường mới nổi đầy tiềm năng với sự gia tăng tầng lớp trung lưu nhanh thuộc top toàn cầu.

Dữ liệu dân cư của Việt Nam sẽ là miếng bánh bổ béo mà bất cứ BigTech nào cũng thèm muốn. Lấy ví dụ, Youtobe lấy tiền đâu chi trả cho người làm video? Tiền này từ quảng cáo. Làm sao để quảng cáo và quảng cáo hiệu quả? Mấu chốt là dữ liệu, càng “biết nhiều” về thị hiếu, tuổi tác, thu nhập, trình độ của người dùng thì quảng cáo càng chính xác, càng đắt giá.

Sẽ nảy sinh bài toán về quản trị và bảo mật dữ liệu. Làm sao để không rò rỉ, làm sao để không còn hiện tượng “nhân viên công ty A,BC…XYZ” ở đâu đó gọi điện đến từng thuê bao để tiếp thị?

Làm sao bảo mật thông tin của chúng ta để không bị mua bán, trao đổi cho một bên thứ 3 nào đó. Và kết quả là chúng ta bị trói chặt hơn - không thể thoát ra khỏi “bàn tay vô hình” của những đế chế công nghệ, đầu sỏ dữ liệu!

Công nghệ hỗ trợ tối đa - nhưng suy cho cùng con người kết tinh bằng tinh thần, thái độ, đạo đức, trách nhiệm mới là thứ quyết định tất cả.